کتاب ترجمه و شرح جامع الوسیط فی اصول الفقه (جلد سوم)

کتاب ترجمه و شرح جامع الوسیط فی اصول الفقه (جلد 3) اثر آیت الله شیخ جعفر سبحانی با ترجمه ی حسین حقیقت پور، محمد حسن حائری یزدی و احسان علی اکبری بابوکانی توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) به چاپ رسیده است.

شریعت، از اوامر ذات الهی سرچشمه گرفته است و در برگیرنده ی احکام و قواعدی می باشد که به انسان ها کمک می کند تا با متوسل شدن به آن، مسیر صحیح و مستقیم دستیابی به سعادت و کامیابی اخروی را بیابند؛ با گذشت قرن ها و ایجاد تحولات بسیار عظیم در عالم دنیا، شریعت هم چنان جاودانگی خود را حفظ کرده زیرا خداوند متعال آن را به گونه ای تدوین نموده که بتوان به راحتی از آن در تمامی قرن ها، به عنوان چراغ راه زندگی دنیوی استفاده کرد و هم چنین، همواره باب اجتهاد را جهت استنباط احکام باز نگه داشته است تا فقها، آن را بر طبق تکامل حیات و هم گام با زمان حاضر خود تفسیر نمایند. دانش اصول فقه، روش استفاده ی شایسته از منابع فقهی را در فقه اسلامی به شیعیان ارائه می دهد که پیشینه ی تاریخی آن به بعد از درگذشت پیامبر اسلام باز می‌گردد. به طور کلی، اصول فقه علم به قواعدی است که برای بدست آوردن احکام شرعی و فرعی تدارک دیده شده اند. در همین راستا، مولف در کتاب حاضر با بیانی صریح و روشن مطالب، مفاهیم و نکات جاری در مبحث ادله و امارات را به مخاطب ارائه می نماید تا از این طریق پاسخ گوی نیازهای اساسی عصر حاضر باشد و خواننده ی گرامی را در این مسیر دشوار یاری رساند. این کتاب که سومین جلد از مجموعه ای چهارجلدی است دربرگیرنده ی 5 فصل مفید و مفصل، تحت عناوین زیر می باشد که در ادامه به شرح مختصری از آن ها می پردازیم:

بخش ادله و امارات: 1- ادله ی چهار گانه: عقل؛ یکی از منابع قانون گذاری اسلامی 2- ادله اربعه؛ اجماع محصل 3- ادله اربعه؛ کتاب 4- ادله اربعه؛ سنت 5- ادله ظنی نامعتبر

فصل نخست: ادله ی چهار گانه: عقل؛ یکی از منابع قانون گذاری اسلامی

عقل یکی از حجت های چهارگانه ای است که تمام دانشمندان امامیه – به جز برخی – بر حجیت این نهاد در زمینه ی استنباط حکم شرعی اتفاق نظر دارند. بررسی حجیت حکم عقل در دو موضع انجام می پذیرد: نخست: حجیت حکم عقل از آن جهت که یکی از مصادیق قطع است. دوم: حجیت حکم عقل از آن جهت که کاشف از حکم شارع می باشد که مولف در ادامه ی فصل حاضر هر یک را به طور جداگانه و مفصل تشریح می کند.

فصل دوم: ادله اربعه؛ اجماع محصل

به اعتقاد اهل سنت، اجماع محصل به خودی خود و نیز مستقلا یکی از منابع قانون گذاری می باشد نه این که چون کاشف از یک حجت شرعی است، حجت باشد چنان چه مذهب امامیه چنین معتقدند. اصولیان در تعریف اجماع محصل اختلاف نظر دارند. غزالی آن را چنین تعریف نموده: «اتفاق نظر امت حضرت محمد (ص) بر یک حکم شرعی می باشد که پس از وفات آن حضرت ممکن است در هر عصری رخ بدهد.» طبق این تعریف، اتفاق نظر مجتهدین کافی نیست بلکه باید تمام مسلمانان در یک عصر بر آن حکم شرعی اتفاق نظر کنند که این یک امر نادر است.

برخی دیگر آن را چنین معرفی می نمایند: اتفاق نظر اهل حل و عقد بر یک حکم شرعی» و یا گفته اند: «اتفاق نظر مجتهدان امت محمد (ص) در هر یک از اعصار است» که مولف هر یک از این تعاریف را تفسیر نموده و سعی در رفع ابهامات احتمالی در آن ها می کند.

فصل سوم: ادله اربعه؛ کتاب

در این فصل ادله ی کتاب مورد بحث و بررسی قرار می گیرد؛ کتاب الهی از مهم ترین منابع شرعی برای استنباط می باشد که فقیه باید برای استنباط احکام شرعی به آن مراجعه کرده و حکم الهی را از آن استخراج نماید. اما برخی معتقدند که ظواهر قرآن حجت نیست. این عقیده موجب شرم و حیا از خداوند بزرگ و متعال می شود زیرا چگونه ممکن است بزرگترین معجزه ی پیامبر (ص) حجت نباشد. در ادامه، مولف مبحث مربوط جاری را با بیانی شیوا و روان برای مخاطب تفسیر می نماید و او را در تفهیم هر چه بهتر ادله ی کتاب یاری می رساند.

فصل چهارم: ادله اربعه؛ سنت

چهارمین ادله، به سنت اشاره دارد؛ گاهی از کلمه ی سنت برای قول، فعل و یا تقریر معصوم به کار می رود. بدون شک سنت در این معنا، از ادله ی قطعی می باشد زیرا در این صورت، همتای قرآن است؛ بنابراین پس از کتاب خدا، سنت دومین حجت خداست. هر کس از سنت روی بگرداند و تنها به قرآن اکتفا نماید، قطعا از راه روشن خداوند روی گردانده می شود. به طور کلی، سنت به معانی و مقصودهای مختلفی به کار می رود که ابتدا مولف هر یک را تشریح کرده و سپس در ادامه، آن ها را تفسیر می کند.

فصل پنجم: ادله ظنی نامعتبر

در این فصل ادله های ظنی نامعتبر تشریح می شود؛ مولف ظنون را به دو صورت طبقه بندی نموده است: ظنون معتبری که قبلا در مورد آن ها صحبت شده و ظنونی که از دیدگاه ما شیعیان غیر معتبر هستند اما از دیدگاه اکثریت اهل سنت معتبر می باشند که عبارتند از: قیاس، استحسان، استصلاح یا مصالح مرسله، سد ذرایع، حیله ها (فتح ذرایع)، قول صحابی پیامبر و اجماع اهل مدینه که در ادامه به طور مفصل به آن ها پرداخته می شود.

فهرست

• همراه با متن اعراب گذاری شده و ترجمه لغات نامأنوس
• مولف: آیت الله جعفر سبحانی
• مترجمان: حسین حقیقت پور - محمد حسن حائری یزدی - احسان علی اکبری بابوکانی
• انتشارات: دانشگاه امام صادق (ع)