کتاب تاریخ و سنت های اسماعیلیه - دفتری

کتاب تاریخ و سنت های اسماعیلیه نوشته ی فرهاد دفتری با ترجمه ی فریدون بدره ای توسط نشر فرزان روز به چاپ رسیده است.

اسماعیلیان جامعه بزرگی از مسلمانان شیعی را به خود اختصاص داده اند و تاریخی طولانی و پر ماجرا داشته اند که به زمان شکل گیری اسلام باز می گردد. اینکه شیعیان دوازده امامی در دین اسلام به لحاظ جمعیت جایگاه نخست را دارند بر همگان آشکار است اما می توان گفت پس از اینان اسماعیلیان در جایگاه دوم قرار دارند که در روزگار معاصر، در بسیاری از کشورهای دنیا همچون: آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی حضور دارند. اسماعیلیان در سده های میانه دو بار دولتی از آن خود تاسیس نمودند و برای مدت های طولانی نقش مهمی در صحنه تاریخی جهان اسلام بازی کردند. آنها در قرن دوم از تاریخ خود نخستین خلافت شیعی را به زعامت امامان فاطمی بنا نهادند که در این دوران کمک های شایانی به اندیشه و فرهنگ اسلامی کردند. بعدها این مذهب به دو شاخه ی نزاری و مستعلوی تقسیم شد. رهبران نزاری موفق شدند دولت همبسته ای با دژها و قلعه های کوهستانی متعدد و سرزمین های پراکنده که از مشرق ایران تا شام گسترده بود، تاسیس کنند. این نزاری ها در ایستادگی برابر یورش مغولان نقش بسیار داشتند اما پس از اقتدار و فعالیت سیاسی به دست نیاوردند البته تا نیمه دوم قرن هیجدهم که رهبران نزاری از خلوت خود بیرون آمده و در بعضی رویدادهای سیاسی شرکت کردند.

اسماعیلیان، این فرقه بزرگ و ماندگار در تاریخ، پیوسته با اکثر سلسله ها و گروه های مسلمان مواجه بودند. آنان از جمله جوامعی بودند که به شدیدترین وجه دستخوش آزار قرار می گرفتند؛ بنابراین بیشتر اوقات در خفا فعالیت می کردند و تعالیم و نوشته های خود را پنهان می داشتند. با توجه به این موضوع اسماعیلیان تا همین اواخر بر مبنای شرح خصمانه مخالفانشان و داستان های تخیلی که وقایع نگاران غربی جنگ های صلیبی پدید آورده بودند، بررسی شده اند. اثر حاضر کوشیده این گروه را بر اساس پژوهش ها و مطالب و منابع ارائه شده ی جدید بررسی کند و نیز همه مراحل عمده و رویدادهایی که در تحول و تکامل این کیش پیش آمده را معرفی کند.

فهرست

فصل اول: مقدمه: پیشرفت پژوهش درباره اسماعیلیان فصل دوم: سرآغازها و نخستین تحولات تشیع فصل سوم: اسماعیلیه نخستین فصل چهارم: دوره فاطمی تا سال 487/1094: «دولت» و «دعوت» فصل پنجم: فاطمیان متاخر و اسماعیلیه مستعلوی فصل ششم: تاریخ اسماعیلیه نزاری در دوره الموت فصل هفتم: سده های بعد از سقوط الموت و تحولات جدید در تاریخ

برشی از متن کتاب

خلفا – امامان فاطمی در راستای دعاوی کلی جهانی خود، با رسیدن به قدرت، فعالیت های خود را در امر «دعوت» رها نساختند، بلکه، با هدف اقتدار خود در سراسر جامعه اسلامی و حتی فراتر از آن، شبکه «داعیان» را که از جانب آنان به عنوان مبلغان دینی و سیاسی در داخل و خارج قلمرور می کردند، نگه داشتند. فاطمیان، به ویژه پس از انتقال مقر دولتشان به مصر در 262/973، خاصی به امور «دعوت» خود مبذول داشتند. فتح مصر، در 358/696، خود مرحله میانجی ای را در استراتژی فاطمیان برای توسعه قلمرو خود در سمت شرق نشان می داد. قاهره که به عنوان شهری سلطنتی بنیان گذاشته شده بود، پایگاه اصلی سازمان پیچیده مبتنی بر سلسله مراتب «دعوت» آنان شد. رهبری عالی «دعوت» اسماعیل فاطمی حق ویژه امام۔ خلیفه فاطمی بود. برای تربیت «داعیان» و تعلیم اسماعیلیان سازمانها و تأسیسات علمی و تعلیمی خاصی به وجود آمد. «داعیان» اسماعیلی فاطمی، مقدم بر هر چیز، در علم کلام و الهیات تعلیم یافته بودند و در عین حال، عالما نویسندگان جامعه خویش نیز بودند. اینان آثاری که بعدها در شمار ادبیات کلاسیک اسماعیلی درباره موضوعات مختلف مربوط به «ظاهر» و «باطن» قرار گرفت و همچنین تألیفاتی در موضوع «تأویل» پدید آوردند که از اهمیت خاصی برخوردار بودند. «داعیان این دوره سنت های عقلانی متمایزی پرداختند، به ویژه بعضی از «داعیان» شرقی و «داعیان» سرزمین های ایرانی، مانند ابویعقوب سجستانی و حمیدالدین کرمانی، کلام و الهیات اسماعیلی را با سنت های مختلف فلسفی درآمیختند و نظام های مابعدالطبیعی و فکری فوق العاده پیچیده و ظریفی به وجود آوردند. در حقیقت، این در دوره کلاسیک و قدیم فاطمی بود که اسماعیلیان ماندگارترین آثار خویش را به اندیشه و فرهنگ اسلامی ارمغان کردند.

نویسنده: فرهاد دفتری  مترجم: فریدون بدره ای  انتشارات: فرزان روز