کتاب تفرج صنع - عبدالکریم سروش

کتاب تفرج صنع اثر عبدالکریم سروش در انتشارات صراط به چاپ رسیده است.

"تفرج صنع" کتابی فلسفی در باب علوم انسانی و اخلاق و صنعت می باشد که مجموعه سخنرانی ها، مکتوبات و مصاحبه های صورت گرفته ی جناب آقای "عبدالکریم سروش"، مربوط به دوره های پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران را در برمی گیرد. در این دوره، بحث ها و جنجال های بسیار زیادی درباره ی علوم انسانی و ارتباط آن با دین و مذهب اسلامی به راه افتاده و مطالعات گسترده ای را به خود اختصاص داد و در نتیجه، کلیت موضوع از جنبه ها و زوایای مختلف و متعدد مورد بررسی قرار گرفت. در همین راستا، نویسنده، علوم انسانی را متکی بر روش های تجربی دانسته و هدف آن را، اکتشاف نظم های عینی و تجربی برای رفتارهای انسانی معرفی می نماید؛ به طور کلی، وی معتقد است، علوم انسانی علومی هستند که رفتارهای جمعی، فردی، ارادی، غیر ارادی، آگاهانه و نا آگاهانه ی انسان را به قالب نظم های تجربه پذیر می ریزند و هم چنین، ابراز می کند که در علم مذکور، دو مرحله فعالیت علمی جای می گیرد: مرحله ی گردآوری فرضیه ی علمی و هم چنین مرحله ی داوری در رابطه با آن و تولید فرضیه ی علمی که معیار و ملاک در این قسمت، فقط تجربه است. مولف در ادامه، به موضوع صنعت در ایران پرداخته و چگونگی و ماهیت آن را در شرایط حساس و پراهمیت دوره ی مربوطه مورد بحث قرار داده و مطالبی ارزشمند را ارائه می دهد.

فهرست

فهرست تفصیلی مقدمه ی طبع سوم مقدمه ی طبع دوم پیش گفتار موضوع، روش، اعتبار، مسائل و مشکلات علوم انسانی علوم انسانی در نظام دانشگاهی هویت تاریخی و اجتماعی علم غربیان و حسن و قبح شئون و اطوار آنان وجود و ماهیت غرب از تاریخ بیاموزیم ضناعت و قناعت – تاملی در بدی و نیکی نظام تکنیکی علامه ی طباطبایی فیلسوفی در فرهنگ ما بحث تطبیقی درباره ی ادراکات اعتباری مرتضی مطهری احیاء کننده ای در عصر جدید مطهری و مسئله ی باید و است مبانی منطقی استقرار از نظر شهید آیت الله محمدباقر صدر افزوده ها بر طبع دوم فهرست اعلام

برشی از متن کتاب

موضوع، روش، اعتبار، مسائل و مشکلات علوم انسانی و تفاوت آن ها با سایر شاخه های معرفت مدتی است علوم انسانی در جوامع دانشگاهی مورد بعضی تردیدها و سوال ها قرار گرفته اند و به جا است که از ناحیه ی کسانی که دست اندر کار آموزش و فرهنگ کشورند توضیح درخوری نسبت به این امر مهم ارائه شود. از این لحاظ در این گفت و گوها سعی می کنیم که به خواست خدا و به منزله ی مقدمه ای برای آراء سودمند صاحب نظران، به جوانب مختلف علوم انسانی و موضع معرفتی آن ها و تعریف و تحدید قلمرو آن ها و هم چنین ارتباط این علوم با سایر معارف بشری بپردازیم تا بلکه بتوانیم بر اساس این توضیحات پاره ای از ابهامات که به وجود آمده بزداییم و جای این علوم را در آموزش های دانشگاهی باز نماییم. ما طبا به دلیل انسان بودن، هم چنین به این دلیل که پرورده ی فرهنگ مشرق زمین و فرهنگ اسلامی هستیم، نسبت به انسان و شخصیت او استنباط ها و دریافت های خاصی داریم، و چون علوم انسانی همان طور که از نام شان برمی آید مدعی شناساندن انسان ها هستند، ناگزیر و به طور اجتناب ناپذیر برای هر یک از ما این سوال را پیش می آورند که علوم انسانی کدام انسان را می خواهند بشناسانند و در این شناساندن شان از کجا تغذیه می کنند و چه اهدافی را دنبال می کنند. در این که انسان ها نسبت به خود و موجودات اطراف خود به کلی شناختی دارند تردیدی نیست و در این که این شناخت ها معمولا شناخت های خام و ناپیراسته ای هم هست شکی نیست و باز در این که ما نسبت به این شناخت ها ی ناپیراسته و خام خودمان دل بستگی زیاد داریم هم تردیدی نیست و نکته ی چهارم این که شناخت های علمی هم نوعا با شناخت های عرفی و خام فاصله و تفاوت بسیار دارند. یکی از آموزنده ترین نکته های تاریخ علم همین است که برخی از دانشمندان گمان می کردند دانش تجربی را می توان پا به پای فهم عرفی و خام پیش برد و اولی را بر دومی بنا کرد و به تصویری که مردم عموما از جهان دارند می توان وفادار ماند و همان را بر جهان تطبیق کرد. تاریخ علم و سیر علم تجربی نشان می دهد که این کوشش ها اغلب مقرون به شکست بوده است. دکارت از بارزترین نمونه های این نوع تفکر بود و روشی را در علم در پیش گرفت که کمابیش مبتنی بر درک عرفی و متعارف انسان ها از حوادث و پدیده ها بود. شکست های علمی وی گواه روشنی است بر این که این راه را نمی توان با موفقیت دنبال کرد و دریافت علمی ما از جهان بیرون به قدری با دریافت های عرفی و خام ما متفاوت است که مسلم می دارد که عرف را باید نردبان کرد نه راهنما، برای آغاز خوب است نه برای همراهی و هم زیستی. این مطالب را اگر به قلمرو علوم انسانی تطبیق کنیم به نکته ی تازه ای می رسیم و آن این که اگر انتظار داشته باشیم علوم انسانی...

(گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی) نویسنده: عبدالکریم سروش انتشارات: صراط