کتاب مقالات شمس | جعفر مدرس صادقی

معرفی کتاب مقالات شمس؛ جعفر مدرس صادقی

آنچه در مقالات شمس آمده مجموعه‌ای از سخنان وی در قونیه است، همین سخنان بود که مولانا را شیفته و مجذوب شمس کرد. دلبستگی مولانا بر کلام شمس و تاثیر شگفتی که کلام او بر مولانا باقی گذاشت، سالهای سال پس از غیبت شمس، در مثنوی تجلی یافت. این سخنان در قونیه بود که توفانی در وجود مولانا به پا کرد و او را از پیله‌ی خود در آورد. همین واقعیت برای پی بردن به اهمیت این کتاب کافی است.

شمس اهل نوشتن نبود و هیچوقت دست به قلم نمی برد، گفتار او در قونیه را خود مولانا و پسر ارشدش سلطان ولد و حسام الدین چلبی می نوشتند که پس از غیبت شمس، به اسم مقالات شمس، اسرار شمس یا خرقه ی شمس تبریزی، دست به دست می گشت. گفتار شمس در این مقالات مانند خلق و خوی او تند و تیز و رک و راست است؛ او اهل تعارف نبود و اصل مطلب را بدون محافظه کاری بیان می کرد.

متن اصلی مقالات منقطع و بریده بریده است به گونه ای که مخاطب حجم زیادی را نمی تواند بخواند و درک کند، بنابراین ویراستار در کتاب حاضر کوشیده آن متن آشفته را فصل بندی و به یک کتاب خواندنی تبدیل کند تا مرجعی درست و کامل درباره ی شمس و مولانا و زندگی آن ها در اختیار مخاطب قرار گیرد.

حضور شمس در زندگی مولانا دوره ای کوتاه ولی پرشور بود  و تاثیر شگفت آوری بر مولانا گذاشت این تاثیر چنان عظیم و زیر و رو کننده بود که مریدان مولانا و پی روان پدرش – سلطان العلما – را به شدت عصبانی کرد. درباره دیدار مولانا و شمس روایت های گوناگونی آورده اند در همه ی این روایات مبالغه آمیز، سوال و جواب اولیه بلافاصله به از هوش رفتن و نعره زدن می انجامد و این کشف و بیداریِ ناگهانی آغاز می شود.

در مقالات شمس از قول خود او می خوانیم که با مولانا از پانزده یا شانزده سال پیش، (پیش از ورودش به قونیه) آشنایی داشته است. در هر صورت تاثیری که شمس بر مولانا و زندگی او گذاشت و موجب شعر سرودن مولانا شد بر هیچکس پوشیده نیست.

بخشی از کتاب مقالات شمس تبریزی

اما چرا رفتی تا عذر گویی که «به آخر، پشیمان شدم که چرا رفتم»؟ ما نیز همان قدر برویم - گوشمال را. تا اینجا، آخر، پشیمان شدی. چون من دعوی کرده باشم که «میان ما اتصال است که خاک با او خوشتر که زر با دگران،» تو قدر این اتصال ندانی، لابد گوشمالی بیاید.

این یک زاد است که تو دیدی. با تو در این زاد، همه ی حیوانات شارِکند. اگر تو را همین یک زاد بودی، از ایشان تمیزی نیافتی.

زلزله ی زمین از شاخ گاو بودی، جمله ی زمین بلرزیدی. یکی شهر فرو می رود، یکی به سلامت. سخن حق بشنوده است. قدرت خداست. چنان که نماز کنی، نمازلُق را که یکتوست، به آسانی بیفشانی. یعنی «ای کودک بی ادب، عبرت گیر! ای پیر، کودکی مکن! ای طالب راه، طلب راه به شرط کن!» اگر پاره ای بیشتر جنبانند، دانی چه شود؟ ید قدرت لطیف است، در نظر نیاید: به خلاف جسم. اول، مهابت می آید. الا آخر، همه ذوق و گشایش باشد. تا چنان شود - بعد از آن که ذوق یافت که هر چند از این تکلیف بیشتر می شود، پیشتر می آید.

صفت آن نتوانم گفتن که پیش از آن، حرف «الف» و «نون» در ظهور نیامد. همین از «الف» پرتوی برون افتاد، آن وقت که «واو» و «قاف» و «تا» نبود.

محروم چرا؟ آن که بر زمین افتادی چرا؟ تأویل آن این نباشد که خود را اینجا افکنی. چون شرفِ لهاوری آن انکار کرده بود، مرا اینجا ستیزه می گیرد. بر چشمت بوسه دهم! آن وقت که شاهد بودی، یک شفتالو ندادی.

قیمت و خرید کتاب مقالات شمس؛ نشر مرکز

کتاب مقالات شمس از کتاب‌های متون نثر کهن، اثر شمس الدین محمد تبریزی با ویرایش جعفر مدرس صادقی در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

• نویسنده: شمس الدین محمد تبریزی
• ویرایش متن: جعفر مدرس صادقی
• انتشارات: مرکز