کتاب مثنوی معنوی | انتشارات ققنوس (3 جلدی)

درباره‌ی کتاب مثنوی معنوی؛ انتشارات ققنوس (3 جلدی)

"مولانا جلال الدین محمد بن سلطان العلما بهاءالدین محمد بن احمد خطیبی بکری بلخی" ملقب به "مولانای روم" و"مولوی" یکی از بزرگترین و تواناترین گویندگان متصوفه و از عارفان نامدار و آفتاب فروزنده‌ی آسمان ادب فارسی، شاعری صاحب سبک و اندیشه و از متفکران بلا منازع عالم اسلامی است. شرح مثنوی معنوی مولوی (شرح نیکلسون)، توضیح و شرح مفصل و کامل مثنوی بر طبق نظر و برداشت‌های شرق‌شناس مسیحی و مولوی ‌پژوه بزرگ و مشهور، رینولد الین نیکلسون است.

مهمترین اثر منظوم "حضرت مولانا"، "مثنوی معنوی" است که در شش دفتر به بحر رمل مسدس مقصور یا محذوف سروده شده و در حدود 2600 بیت دارد. "مولانا"، مثنوی را به خواهش مرید و دوست صدیق خود حسام الدین چلبی سرود. در این منظومه‌ ی طولانیِ بی بدیل، "مولانا" مسائل مهم عرفانی، دینی و اخلاقی را مطرح کرده و در هنگام توضیح به ایراد آیات و احادیث و امثال و یا تعریض به آنها مبادرت جسته است. در "مثنوی" همه مبانی و مسائل اساسی تصوف و عرفان و مراحل کمال عارف مورد تحقیق قرار گرفته و همراه هر تحقیق عرفانی حکایات و تمثیلاتی نیز ذکر شده است.

"مولانا" در هر کجا که مصلحت دیده اشاراتی به آداب اجتماعی و اخلاقی که رهبران صوفیه آنها را معتبر می دانسته اند، نیز کرده است. شرح "مثنوی معنوی مولوی" (شرح نیکلسون)، توضیح و شرح مفصل و کامل "مثنوی" بر طبق نظر و برداشت‌های شرق ‌شناس مسیحی و مولوی ‌پژوه بزرگ و مشهور، "رینولد الین نیکلسون "است. "نیکلسون "، "مثنوی معنوی" را به زبان انگلیسی ترجمه و شرح کرده و آقای حسن لاهوتی همان شرح و ترجمه "نیکلسون" را از انگلیسی به فارسی برگردانده است. این شرح در شش جلد، مطابق با دفترهای مثنوی تنظیم شده است.

---

بخشی از کتاب مثنوی معنوی؛ انتشارات ققنوس (3 جلدی)

بشنوید ای دوستان این داستان

خود حقیقت نقد حال ماست آن

بود شاهی در زمانی پیش ازین

ملک دنیا بودش و هم ملک دین

اتفاقا شاه روزی شد سوار

با خواص خویش از بهر شکار

یک کنیزک دید شه بر شاه‌راه

شد غلام آن کنیزک پادشاه

مرغ جانش در قفس چون می‌طپید

داد مال و آن کنیزک را خرید

چون خرید او را و برخوردار شد

آن کنیزک از قضا بیمار شد

آن یکی خر داشت و پالانش نبود

یافت پالان گرگ خر را در ربود

کوزه بودش آب می‌نامد بدست

آب را چون یافت خود کوزه شکست

شه طبیبان جمع کرد از چپ و راست

گفت جان هر دو در دست شماست

جان من سهلست جان جانم اوست

دردمند و خسته‌ام درمانم اوست

هر که درمان کرد مر جان مرا

برد گنج و در و مرجان مرا

جمله گفتندش که جانبازی کنیم

فهم گرد آریم و انبازی کنیم

هر یکی از ما مسیح عالمیست

هر الم را در کف ما مرهمیست

گر خدا خواهد نگفتند از بطر

پس خدا بنمودشان عجز بشر

ترک استثنا مرادم قسوتیست

نه همین گفتن که عارض حالتیست

ای بسا ناورده استثنا بگفت

جان او با جان استثناست جفت

هرچه کردند از علاج و از دوا

گشت رنج افزون و حاجت ناروا

آن کنیزک از مرض چون موی شد

چشم شه از اشک خون چون جوی شد

از قضا سرکنگبین صفرا فزود

روغن بادام خشکی می‌نمود

از هلیله قبض شد اطلاق رفت

آب آتش را مدد شد همچو نفت

همچو شه نادان و غافل بد وزیر

پنجه می‌زد با قدیم ناگزیر

با چنان قادر خدایی کز عدم

صد چو عالم هست گرداند بدم

صد چو عالم در نظر پیدا کند

چونک چشمت را به خود بینا کند

گر جهان پیشت بزرگ و بی‌بنیست

پیش قدرت ذره‌ای می‌دان که نیست

این جهان خود حبس جانهای شماست

هین روید آن سو که صحرای شماست

این جهان محدود و آن خود بی‌حدست

نقش و صورت پیش آن معنی سدست

صد هزاران نیزهٔ فرعون را

در شکست از موسی با یک عصا

صد هزاران طب جالینوس بود

پیش عیسی و دمش افسوس بود

صد هزاران دفتر اشعار بود

پیش حرف امیی‌اش عار بود

با چنین غالب خداوندی کسی

چون نمیرد گر نباشد او خسی

بس دل چون کوه را انگیخت او

مرغ زیرک با دو پا آویخت او

فهم و خاطر تیز کردن نیست راه

جز شکسته می‌نگیرد فضل شاه

ای بسا گنج آگنان کنج‌کاو

کان خیال‌اندیش را شد ریش گاو

گاو که بود تا تو ریش او شوی

خاک چه بود تا حشیش او شوی

چون زنی از کار بد شد روی زرد

مسخ کرد او را خدا و زهره کرد

عورتی را زهره کردن مسخ بود

خاک و گل گشتن نه مسخست ای عنود

روح می‌بردت سوی چرخ برین

سوی آب و گل شدی در اسفلین

خویشتن را مسخ کردی زین سفول

زان وجودی که بد آن رشک عقول

پس ببین کین مسخ کردن چون بود

پیش آن مسخ این به غایت دون بود

اسپ همت سوی اختر تاختی

آدم مسجود را نشناختی

آخر آدم‌زاده‌ای ای ناخلف

چند پنداری تو پستی را شرف

چند گویی من بگیرم عالمی

این جهان را پر کنم از خود همی

گر جهان پر برف گردد سربسر

تاب خور بگدازدش با یک نظر

وزر او و صد وزیر و صدهزار

نیست گرداند خدا از یک شرار

عین آن تخییل را حکمت کند

عین آن زهراب را شربت کند

آن گمان‌انگیز را سازد یقین

مهرها رویاند از اسباب کین

پرورد در آتش ابراهیم را

ایمنی روح سازد بیم را

از سبب سوزیش من سوداییم

در خیالاتش چو سوفسطاییم

کتاب مثنوی معنوی (سه جلدی) اثر مولانا جلال الدین محمد بلخی و بر اساس نسخه‌ی تصحیح شده‌ی رینولد نیکلسون توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب مثنوی معنوی؛ انتشارات ققنوس (3 جلدی)

یادداشت ناشر

شرح احوال و آثار مولانا جلال الدین محمد بلخی

دفتر اول

دفتر دوم

دفتر سوم

دفتر چهارم

دفتر پنجم

دفتر ششم

فهرست تفضیلی

واژه نامه