کتاب ترکان در گذر تاریخ | بهنام محمدپناه

کتاب ترکان در گذر تاریخ:

مردمان ترک، گروه‌هایی هستند که در آسیای شمالی، مرکزی و غربی، مغولستان، سیبری جنوبی، شمال‌غربی چین، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، جمهوری آذربایجان، عراق، ترکیه، قبرس، یونان، بخش‌هایی از اروپای شرقی و شمال غربی ایران ساکن‌اند و اشتراکات تاریخی و فرهنگی بسیاری میان آن‌ها وجود دارد، اما این اشتراکات به‌قدری نیست که بتوان ترکان را به‌عنوان یک گروه قومی خاص در نظر گرفت. به همین دلیل امروزه مفهوم فرهنگی کلمه ترک به‌گونه‌ای شده است که مهم‌ترین عامل اتحاد میان ترک‌ها، پیوند زبانی آن‌ها می‌باشد. واژه ترک، برای اولین بار در قرن ششم میلادی توسط چینی‌ها به کار برده شد. آن‌ها برای اشاره به مردمی که امپراتوری بزرگی به نام گوک تورک‌ها را از مغولستان تا دریای سیاه بر پا کرده بودند، به کار بردند. ترکان، تاریخ بسیار پر فراز و نشیبی دارند که نویسنده این کتاب سعی کرده است، به مهم‌ترین بخش‌های این تاریخ طولانی بپردازد و واقعیت‌های تاریخ ترکان را به روشنی بیان کند. کتاب حاضر، در دو فصل تنظیم شده است که فصل اول به حکومت ترکان، دولت‌ها و امپراتوری‌هایی می‌پردازد که روی کار آمدند و هر کدام برگ جدیدی از دفتر تاریخ ترکان را ورق زدند. این حکومت‌ها از امپراتوری پروتو تورک‌ها آغاز می‌شود و تا پایان امپراتوری عثمانی پیش می‌رود. فصل دوم به بررسی اجمالی زبان ترکی می‌پردازد، از نحوه شکل‌گیری زبان و لهجه‌های مختلف می‌گوید و در آخر به ویژگی‌های زبان ترکی می‌پردازد. ترکان در گذر تاریخ، منبع جامعی برای شناخت مردمان ترک باستان است و به تمام علاقه‌مندان به تاریخ توصیه می‌شود.

فهرست

پیش‌گفتارپروتو تورک‌هاهون‌ها و هفتال‌هاامپراتوری گوگ ترک‌هااویغورها و قیرقیزهاقراخانیانغزنویانامپراتوری سلجوقیانخوارزمشاهیانآلتین اردوتیموریانقراقویونلوهاآق‌قراقویونلوهاامپراتوری صفویافشاریه و قاجارامپراتوری عثمانیتقسیم‌بندی زبان‌هاشکل‌گیری زبان و لهجه‌های مختلف ترکیترکا اوغوزترکان آذربایجانبرخی ویژگی‌های زبان ترکیمنابع

برشی از متن کتاب

مرگ تیمور و کشمکش‌هایی که میان فرزندان او در گرفت، زمینه را برای ظهور دولت قدرتمند قراقویونلو در غرب ایران فراهم ساخت. قراقویونلوها و آق‌قویونلوها دو قبیله از ترکان اوغوز بودند که پس از سلجوقیان و در دوره ایلخانان مغول از ترکستان به ماوراءالنهر و از آن‌ها به ایران و شرق آناتولی مهاجرت کردند. قراقویونلوها اتحادیه‌ای از طوایف مختلف ترک بودند که هسته اصلی آن‌ها را طایفه قراقویونلو تشکیل می‌داد و طوایف سعدلو، بهارلو دوخارلو، قرامانلو، چاکیرلو، بایراملو، اینانلو، حاجیلو و آغاجری از متحدان آن‌ها محسوب می‌شدند. نخستین کسانی که از خاندان قراقویونلو در صحنه سیاسی قدرتی کسب کرد، بیرام خواجه بود که در زمان حکومت سلطان اویس (امیر ایلخان مغول و پادشاه آل‌جلایر) قدرتی کسب کرد، اما با شکست از جلایریان باج‌گذار آن‌ها شد. پس از مرگ سلطان اویس و روی کار آمدن سلطان احمد جلایر، قراقویونلوها به رهبری قرامحمد به سپاه جلایریان پیوستند. با مرگ قرامحمد که با ظهور تیمور مصادف بود، پسرش قرایوسف، رهبری قراقویونلوها را بر عهده گرفت. در نبردی که میان تیمور و جلایریان روی داد، سپاه سلطان احمد جلایر شکست خورد و او به همراه قرایوسف به دربار ایلدریم بایزید عثمانی پناهنده شدند. تیمور نامه‌ای به سلطان عثمانی نوشت و در آن استرداد دو دشمن فراری‌اش را درخواست کرد اما بایزید با تقاضای او مخالفت کرد. همین مخالفت بهانه‌ای شد برای تیمور تا به قلمرو عثمانی حمله کند و سلطان بایزید را اسیر نماید. پس از شکست عثمانی‌ها، قرایوسف و سلطان احمد جلایر به شهر دمشق فرار کردند و به دولت ممالیک مصر پناهنده شدند. اما سلطان مصر از بیم حمله تیمور آن‌ها را زندانی کرد ولی مرگ تیمور باعث شد پادشاه مصر از کشتن آن‌ها صرف نظر کند. قرایوسف و سلطان احمد جلایر پس از مدتی از زندان آزاد شدند و به قلمرو خود بازگشتند اما در آن زمان حکومت آذربایجان در دست ابوبکر (پسر میران شاه و نوه تیمور) بود.

نویسنده: بهنام محمدپناه انتشارات: سبزان