کتاب آسیب شناسی فرهنگی در ایران - صالحی امیری

کتاب آسیب شناسی فرهنگی در ایران نوشته دکتر سید رضا صالحی امیری در انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.

فرهنگ یکی از کلماتی است که بسیار ابهام انگیزه بوده و دارای معانی مختلفی است. ایران را می توان یک کشور تاریخی کهن با بیشینه ای چند هزار ساله دانست که با دارا بودن فرهنگی غنی توانسته به این جایگاه برسد. اما امروزه ایران اینگونه نیست و با فقر فرهنگ مواجه شده است. به طوری که امروزه بسیاری از منتقدان و صاحبنظران یکی از علل عقب ماندگی و عدم پیشرفت ایران را فقر فرهنگی می دانند. کتاب "آسیب شناسی فرهنگی در ایران" در راستای توضیح و نقد مفهوم فرهنگ در ایران، اهمیت هویت، بحران هویتی، سیاست زدگی افراطی در عرصۀ فرهنگ و برخی مسائل مهم دیگر در زمینه فرهنگ و اهمیت آن بر جامعه و روابط بین الملل، نوشته شده است. نویسنده کتاب عقیده دارد که امروزه برای ایجاد بسترهای مناسب برای توسعۀ فرهنگی کشور باید از چهارچوب تئوری و نظری مناسب در این زمینه برخوردار بود و اینکه جمهوری اسلامی ایران وارث انقلاب فرهنگی است و از جمهوری اسلامی انتظار می رود که پس از گذشت چند دهه بتواند این نیاز را هموار کند.

نویسنده

"سید رضا صالحی امیری" رئیس کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران، قائم مقام و معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و رئیس سابق سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بوده است که در تاریخ 1340 خورشیدی در شهرستان بابل متولد شد. وی مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی و دکترای مدیریت دولتی دارد. برخی دیگر از آثار سید رضا صالحی امیری عبارت اند از: 1- امنیت اجتماعی. 2- انسجام ملی و تنوع فرهنگی. 3- حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی در ایران. 4- درآمدی بر مسئولیت های فرهنگی اجتماعی سازمان ها در ایران. 5- دیپلماسی فرهنگی و رایزن فرهنگی. 6- دیپلماسی فرهنگی. 7- سرمایه اجتماعی. 8- فرهنگ و مدیریت سازمان های فرهنگی. 9- مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی. 10- مدیریت منازعات قومی در ایران. 11- مفاهیم و نظریه های فرهنگی. 12- مهاجرت نخبگان.

برشی از متن کتاب

"به طور کلی، فرهنگ در امتداد نیازهای جامعۀ بشری شکل می گیرد و تنها فرهنگ پویاست که توان مقابله با چالش های جدید را دارد و از آن ها نمی هراسد. فرهنگ پویا در صورت نیاز با وام گرفتن از فرهنگ های دیگر، آنچه را در این زمینه لازم است بر می گیرد، بومی می کند و به غنای حیطۀ خود می افزاید. بر عکس، فرهنگ ایستا از ترس در را به روی خود می بندد و از درون متلاشی می شود. اما باید بین پویایی فرهنگی و خودباختگی فرهنگی تفاوت قائل شد. پویایی فرهنگی به معنای پذیرفتن اختیاری عناصری از فرهنگ های غیر بومی است که به غنای فرهنگی جامعه کمک می کند. پذیرفتن بی قید و شرط فرهنگ بیگانه و تلاش برای غربی سازی فرهنگی باعث بحران های عمیق اجتماعی و اقتصادی خواهد شد، که بسیاری از جوامع توسعه نیافته با آن روبرو هستند. به طور کلی، پویایی فرهنگی در امتداد نیاز های جامعه صورت می گیرد. بیش تر اوقات مهاجرت (چه به صورت موقت و چه دائمی) نیز برای دستیابی به فرهنگ غنی تر، پیشرفته تر و تلاش برای فراگیری آن صورت می گیرد. باز بودن افق اندیشه ها به روی فرهنگ های دیگر باعث شکوفایی علمی و توسعۀ اقتصادی و فرهنگی می شود، و بستن درها به روی علم، اندیشه و تبادلات فرهنگی باعث رکود جوامع می شود. اصولاً فرهنگ برای تداوم حیات خود نیازمند حرکت و سرعت است و ایستایی باعث میرایی آن خواهد شد. فرهنگ باید زایش داشته باشد تا بتواند همیشه زنده بماند. نباید فراموش کنیم که پویایی معمولاً در محیط سبز رخ می دهد نه در محیط کویری، لذا لازم است بسترهای لازم برای پویایی به وجود آید، در غیر این صورت با خشکی مواجه خواهیم شد. لذا هر فرهنگ برای پویا بودن باید با اوضاع اجتماعی جامعه انطباق داشته باشد."

فهرست

پیشگفتار بخش اول: مبانی نظری

1. تعریف مفهومی فرهنگ
2. ابعاد و جلوه های فرهنگ
3. ویژگی های اساسی فرهنگ
4. اهمیت فرهنگ
5. کارکردهای فرهنگ

5-1. انسجام بخشی 5-2. قالب ریزی شخصیت 5-3. سازگاری 5-4. هویت بخشی

6. دیدگاه های مختلف درباره ی فرهنگ

6-1. دیدگاه مارکسیستی یا دیدگاه تضادگرایان 6-2. دیدگاه تکامل گرایان 6-3. دیدگاه ساختی 6-4. دیدگاه کارکرد گرایی 6-5. دیدگاه علوم گرایی فرهنگی

7. اصطلاح آسیب شناسی
8. آسیب شناسی فرهنگی

8-1. تعاریف 8-2. اهمیت آسیب شناسی فرهنگی 8-3. روش یابی آسیب شناسی فرهنگی

9. فرصت های فرهنگی

9-1. تمدن دیرینه ی ایرانی 9-2. فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی 9-3. وجود چهره های فرهنگی برجسته در کشور 9-4. خصوصیات فرهنگ ایرانی

10. عوامل موثر در تغییر ارزش ها

بخش دوم: آسب شناسی نظام فرهنگی

1. فقدان مبانی نظری فرهنگی
2. فقدان راهبردها و اهداف بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت
3. فقدان راهبردها و اهداف کلان فرهنگی
4. شکاف ارزشی میان ارزش های رسمی و غیر رسمی در عرصه ی فرهنگ
5. عدم دستیابی به منظومه ی فرهنگی متعادل . متوازن
6. عدم تعریفی مشخص از مرزهای هویت مشترک در سه حوزه ی فرهنگی ایرانی، اسلامی و غربی
7. اختلاف در مبانی نظریف فقهی و ارزشی مسائل و تولیدات فرهنگی
8. اختلال در ساختار نظام رهنگی

8-1. عدم تناسب ساختار فرهنگ ایرانی منطبق با اکولوژی فرهنگی 8-2. نگاه ابزاری به فرهنگ 8-3. فقدان الگو و اسطوره های فرهنگی

9. فقدان نگرش مبتنی بر سرمایه گذاری در عرصه ی فرهنگی
10. مداخله ی حداکثری دولت در عرصه ی فرهنگی

10-1. نسبت دولت و فرهنگ

11. عدم پویایی صنعتی فرهنگی در مقابل موج تقاضاهای فرهنگی
12. وجود نهادهای موازی فرهنگی در کشور
13. عدم توجه به گسترش نهادهای مدنی فرهنگی
14. فقر کادرهای تخصصی و فرهنگی
15. عدم بهره مندی از ابزار و فناوری در سازمان های فرهنگی
16. ناکارآمدی ساختار اداری نهادهای فرهنگی
17. ضعف یا ناکارآمدی ساختاری
18. عدم توجه لازم به مقوله ی پژوهش در عرصه ی سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی
19. سیاست زدگی افراطی در عرصه ی فرهنگ
20. تاخر فرهنگی و عدم درک صحیح تحولات محیطی
21. عدم تبادل، تعامل و انتقال فرهنگی با نظام جهانی
22. اختلال فرهنگی
23. فقدان بستر و فضای لازم برای پویایی فرهنگی
24. بی ثباتی فرهنگی (ناامنی فرهنگی)
25. انسداد فرهنگی
26. انفعال یا تسلیم فرهنگی
27. مشتری محوری و فقدان ماهیت فرهنگی (مهندسی ارزشی)
28. انعطاف ناپذیری فضای فرهنگی
29. عدم انطباق عملکرد مدیران و حاملان فرهنگ با راهبردهای فرهنگی
30. عدم انطباق تقاضای فرهنگی با تولیدات فرهنگی
31. ضعف آستانه ی تحمل فرهنگی
32. سیاست زدگی نهادهای فرهنگی
33. تداخل وظایف نهادهای فرهنگی
34. عدم پویایی و تحول پذیری سیستم فرهنگی
35. فقدان الگو و مدل های مطلوب فرهنگی
36. فقدان کارایی نهادهای نظارتی و سیاست گذاری فرهنگی
37. فقدان نگرش بلندمدت به پدیده های فرهنگی
38. عدم انسجام ارگانیک میان نهادهای فرهنگی (فقدان یکپارچگی)
39. عدم ارتباط ارگانیک میان نهادهای فرهنگی و نهادهای علمی
40. فقدان تولید و بازتولید فرهنگی
41. عدم درک صحیح مدیران فرهنگی از تحولات محیط فرهنگی
42. فقدان ثبات در مدیریت فرهنگی
43. فقدان آموزش فرهنگی

بخش سوم: آسیب شناسی سازمان ها و نهادهای فرهنگی مقدمه

1. شناخت اجمالی سازمان ها، نهادهای فرهنگی و کارکردهای آن

1-1.        وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 1-2.        سازمان تربیت بدنی 1-3.        کمیته ملی المپیک ایران 1-4.        بخش های ورزشی در کشور 1-5.        سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 1-6.        سازمان تبلیغات اسلامی 1-7.        سازمان اوقاف و امور خیریه 1-8.        سازمان ملی جوانان 1-9.        جهاد دانشگاهی 1-10.      سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی 1-11.      سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران 1-12.      کتابخانه ی ملی جمهوری اسلامی ایران 1-13.      شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

2. دلایل ناکارآمدی نهادهای فرهنگی

2-1. فقدان استراتژی فرهنگی 2-2. فقدان اهداف بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت 2-3. فقر کادرهای تخصصی فرهنگی 2-4. عدم آموزش کادر فرهنگی 2-5. ناکارآمدی ساختاری فرهنگی 2-6. عدم پویایی و تحول پذیری نظام فرهنگی 2-7. عدم بهره مندی از ابزار تکنولوژی در سازمان های فرهنگی 2-8. اقدامات موازی نهادهای فرهنگی با یکدیگر 2-9. فقدان نگرش بلند مدت به پدیده های فرهنگی 2-10. عدم درک صحیح مدیران فرهنگی از تحولات محیط فرهنگی 2-11. میل به اهداف غیر ذاتی 2-12. عدم انسجام ارگانیک نهادهای فرهنگی (فقدان یکپارچگی) 2-13. عدم ارتباط ارگانیک میان نهادهای فرهنگی و نهادهای علمی 2-14. انفعال در مقابل تحولات فرهنگی جهان (تسلیم فرهنگی) 2-15. فقدان الگو و مدل های مطلوب فرهنگی 2-16. سیاست زدگی نهادهای فرهنگی 2-17. شکاف میان ارزش های رسمی و غیر رسمی در عرصه ی فرهنگ 2-18. عدم توجه به نهادهای مدنی فرهنگی 2-19. ساختار اداری معیوب نهادهای فرهنگی 2-20. فقدان تولید و باز تولید فرهنگی بخش چهارم: سیاست ها، راهبردها و برنامه ها مقدمه

1. روش های پیشگیری و مواجهه با آسیب ها

1-1.        شیوه های مدیریتی 1-2.        سیاست های ملی مواجهه با آسیب های فرهنگی

2. سیاست ها و راهبردهای کلان فرهنگی برای مواجهه با آسیب ها

2-1. اصلاح ساختار و نظام مدیریت فرهنگی 2-2. رونق بخشیدن به اقتصاد فرهنگ 2-3. تقویت تعامل فرهنگ با سایر بخش ها 2-4. توسعه فناوری های نوین فرهنگی 2-5. تعامل با فرهنگ های جهان 2-6. توسعه زیر ساخت های بخش فرهنگ 2-7. گسترش نهادهای مردمی بخش فرهنگ 2-8. صیانت از باورهای دینی و ترویج آن ها 2-9- تامین امنیت فرهنگی 2-10. احیای ایران فرهنگی فهرست

نویسنده: سید رضا صالحی امیری انتشارات: ققنوس