کتاب نامه باستان اثر میر جلال‌الدین کزازی (جلد سوم)

درباره کتاب نامه باستان 3

بدون تردید، دیرینه‌ترین و دل افروزترین متن در ادب پارسی، شاهنامه‌ی فردوسی است و از این روی، بازنویسی‌های مختلفی برای آن به‌وجود آمده، و از این رو ویراستار را در کار ویرایش با رنج و دشواری فراوان رویاروی می‌گرداند. ویرایش متن شاهنامه، آنگاه سخت و رنج‌بار می‌شود و به کاری چالش برانگیز تبدیل می‌شود که بیندیشیم شاهنامه، نه تنها در ایران و در سخن پارسی، بلکه در پهنه‌ی گیتی، بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین شاهکار در ادب پهلوانی و حماسی است و افزون بر آن، اگر ادعا کنیم شاهنامه شالوده‌ی فرهنگ و منش و ادب ایران را در روزگار نو می‌ریزد، گزاف نگفته‌ایم.

شکوه و شگرفی شاهنامه، ارج و ارز بسیار و کارکرد ژرف و پایدار و بی‌همانند آن در فرهنگ و جامعه‌ی ایرانی هرگونه پیوند و برخورد با شاهنامه، به‌ویژه ویرایش متن آن را، کاری حساس و باظرافت گردانیده است؛ کاری که دامنه و بازتاب و قلمرو اثرگذاری آن بسیار فراخ‌تر از مرزهای تنگ پژوهش و تلاش ادبی است و منش و فرهنگ و تاریخ ایران را آماج می‌گیرد؛ حتی می‌توان گفت کاری است که به گونه‌ای راه به ناخودآگاهی تباری ایرانیان می‌برد که بخشی گسترده از آن را این نامه باستان در چندین جلد در خود جای داده و به شرح و تفسیر آن پرداخته است.

بخشی از کتاب نامه باستان 3

چو شد شهر یکسر پر از گفت‌گوی / که خسرو به ایران نهاده‌ست روی

نماند آن سخن یک زمان در نهفت / کس آمد به نزدیک پیران؛ بگفت

که:" آمد از ایران سرافراز گیو، / به نزدیک بیداردل شاه میو.

سوی شهر ایران نهادند روی / فریگیس و شاه و گو جنگجوی.

چو بشنید پیران، غمی گشت سخت؛ / بلرزید، بر سان برگ درخت.

ز گردان، گزین کرد گلباد را، / چو نستیهن گرد پولاد را.

بفرمود تا ترک سیصد سوار / برفتند، گرد از در کارزار.

"سر گیو بر نیزه سازید گفت: / فریگیس را خاک باید نهفت.

ببندید کیخسرو شوم را؛ / بداختر پی او، بر و بوم را.

سپاهی بر این‌گونه گرد جوان؛ / برفتند، بیدار، دو پهلوان.

از شاه نیو، با مجاز "آنچه خواهد بود"ّ، کیخسرو خواسته شده است و از درخت نیز، با مجاز عام و خاص، بید که نمادگونه لرزانی است. تشبیه از گونه آشکار است و مانسته آن وابسته. پولاد چونان صفت برای نستیهنبه کار رفته است و به جای "پولادین" تا پولادینگی و استواری این پهلوان، بیش از پیش، نموده آید. گرد ویؤگی "سیصد سوار ترک" است که از آن جدا افتاده است.

در ف و ظ، به جای "گرد"،" گردو" آمده است که آن نیز رواست؛ زیرا پهلوانی تورانی هم با این نام هست؛ لیک، از آن روی که در بیت‌های سپسین تنها از نستیهن و کلباد سخن رفته است، می‌توان بر آن بود که ریخت آورده در متن سخته‌تر و سزاتر است. نیز در بیت 3484، که در آن کیخسرو داستان خویش را برای کیکاوس باز می‌گوید، از دو پهلوان یاد می‌شود نه سه پهلوان. بنداری نیز پولاد را یکی از سرداران تورانی دانسته است ...

کتاب نامه باستان (جلد سوم: داستان سیاوش)، به قلم دکتر میر جلال‌الدین کزازی در انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب نامه باستان 3

داستان سیاوش

بخش‌های افزوده

گزارش بیتها

فرهنگ واژگان

واژه‌نمای ریشه شناختی