کتاب شکاریم یک سر همه پیش مرگ | شاهرخ مسکوب

درباره کتاب شکاریم یک‌ سر همه پیش مرگ

این کتاب درواقع جستارنویسی نویسنده است. تفاوتی که مقاله با جستار دارد این است که در جستار نویسنده آزادتر عمل می‌کند و می‌تواند یک مسئله را به‌گونه‌ای بیان کند که انگار این مسئله جزئی لاینفک از جهان‌بینی خودش است. البته این شیوه نگارش در ایران زیاد باب نیست اما نویسنده پیش از هر چیز خود را جستارنویس می‌دانست نه محقق. "شکاریم یک‌سر همه پیش مرگ" یادداشت‌های جسته گریخته، آنی، خام و دست‌نخورده از شاهرخ مسکوب است که درباره شکار و طبیعت و کوه و صحرا، همراه دوستان اصفهانی‌اش در دفترچه‌اش می‌نوشت. او هرگز فرصت بازنویسی این یادداشت‌ها را پیدا نکرد، زیرا عجل مهلتش نداد. دو فصل اول کتاب بیشتر یادآور مقاله‌های ادبی مسکوب است، جستار نخست این کتاب "منشأ عقل در اندیشه ناصرخسرو"  بدون شک از روی تعبد نوشته شده است. دو نوشتار آخر "جلال‌الدین خوارزمشاه" و "شکاریم یک‌سر همه پیش مرگ" یادداشت‌های ابتدایی از همان دفترچه مذکور است که بیشتر جستارهای پراکنده و خاطرات روزنوشت هستند و قرار بود طرح کلی دو کتاب که شاهرخ سال‌ها در ذهن می‌پروراند باشند، اگر مرگ به او فرصت بیشتری می‌داد. در میان فصول کوتاه‌تر کتاب، نکات جالب و خواندنی به‌وفور یافت می‌شوند. "ذات مکان به سفر به ناکجاآباد" در مورد مصاحبه‌ای مفصل است و بیش‌تر مسائل فلسفی را عنوان می‌کند که مطالب بسیار عبرت‌آموز و جالب توجهی دارد.

برشی از متن کتاب شکاریم یک‌ سر همه پیش مرگ

تاریخ در جغرافیا تحقق می‌پذیرد. برای آن‌که تاریخ به دنیا بیاید، ببالد و ادامه یابد نیازمند سرزمین است. تاریخ هر قوم یا ملت جایگاه اوست در زمان، همچنان که سرزمین یا کشور مأوای اوست در مکان. تاریخ و جغرافیا زمان و مکان هر ملتی را می‌سازند. اقوام نیز مانند آدمیان مشروط به زمان و مکان‌اند و در این دو بدیهی که زندگی و مرگ آن‌ها را می‌آفریند و به آن معنا می‌دهد به سر می‌برند. زیرا زمان و مکان واقعیت‌های یکسان با حقیقت‌اند، جدایی و تفاوتی میان واقعیت و حقیقت آن‌ها که بدیهی، و ناگزیر است، وجود ندارد. شاید برای همین بی‌مکانی است که در اقوام بیابان‌گرد، تاریخ جای خود را به نسب‌نامه وا‌می‌گذاشت. مثلا در اعراب جاهلی تبارشناسی به خط عمودی - بی‌پیوند با زمین - پدر در پدر و پس از سیری دراز به نیاکان اسطوره‌ای می‌پیوست، و یا در مغولان به میانجی چند پشت به خدای آسمان (تنگری) می‌رسید. در این هر دو نمونه، تاریخ گسترش افقی و سرگذشت زمینی ندارد، از بالا آغاز می‌شود و به خط راست پایین می‌آید تا به سران قوم و قبیله برسد، نه به سرزمین آنان. در انی‌ها تاریخ یا در پشت پدران جای دار یا بند نافش بی‌واسطه به آسمان بسته شده؛ ولی در اقوام ساکن، پیدایش تاریخ - و همراه با آن، تمدن - نیازمند سرزمینی جغرافیایی است، سرزمینی با شرایط اقلیمی و طبیعی، با همسایگان و روابط اجتماعی و جز این‌ها. پیدایش تمدن‌های کهن در کنار دریاها و رودخانه‌ها، در ساحل مدیترانه، در مصر، بین‌النهرین و چین و جاهای دیگر نمونه‌های شناخته‌شده‌ای است. شرایط اقلیمی و طبیعی گوناگون، زندگی و مردمی سازگار با خود به وجود می‌آورد. به همین سبب کسانی جغرافیا را مهم‌ترین پدیده تاریخ‌ساز می‌دانند و کارکرد عمل انسانی و نیروهای فراوان و درهم تنیده دیگر را در قیاس با آن به چیزی نمی‌گیرند. روشی که خواسته و پسندیده ما نیست. باری، درباره تاثیر موقعیت جغرافیایی ایران، جابه‌جا و در جزء کارهای دیگر گفت‌وگوهایی شده که اینک این گفتار پراکنده نیز دنباله و زایده‌ای از آن‌هاست، منتها از دیدگاهی متفاوت و شاید وارونه.

فهرست

1- یادداشت 2- منشأ عقل در اندیشه ناصر خسرو 3- عقل در قرآن 4- عقل کلامی 5- معتزلیان و اسماعیلیه 6- پاره‌ای توافق‌های عقیدتی میان معتزله و شیعیان 7- توافق کلی مکتب‌ها 8- ابویعقوب سجستانی 9- اندیشه‌های نوافلاطونی 10- معنای عقل در اندیشه ناصر خسرو 11- انسان در مراتب وجود 12- خویشکاری عقل 13- عقل و علم 14- هستی‌شناسی عقل 15- پایگاه عقل در کیهان‌شناسی ناصر خسرو 16- عقل و شریعت 17- نگاهی ناتمام به شعر متعهد فارسی در دهه سی و چهل 18- ایران در آسیا 19- یادداشت‌هایی درباره مینیاتور 20- درباره هنر نقاشی قاجار 21- ملاحظاتی درباره خاطرات مبارزان حزب توده ایران 22- ذات مکان یا سفر به ناکجاآباد 23- روزهای پش از روزها در راه 24- شکاریم یک‌سر همه پیش مرگ 25- آبکوه 26- دائی 27- برگشت به کوه و بیابان و شکار 28- عزیزخان 29- شکار خرس

نویسنده

شاهرخ مسکوب متولد سال 1302 در بابل است. او آثار متعددی دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از: مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار، در کوی دوست، سفر در خواب، خواب و خاموشی، روزها در راه و چند گفتار در فرهنگ ایران. او به علت سرطان خون در پاریس دار فانی را وداع گفت. پیکر او در بهشت زهرا به خاک سپرده شده است.

• جستارها، گفتارها و نوشتارها
• نویسنده: شاهرخ مسکوب
• انتشارات: نی