کتاب آری و نه به رمان نو - منوچهر بدیعی

کتاب آری و نه به رمان نو با گردآوری و ترجمه منوچهر بدیعی توسط انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده است.

این کتاب حاصل جمع‌آوری تعدادی مقاله از چندین نویسنده مشهور می‌باشد که مترجم آن‌ها را در کنار هم آورده است. رمان سه ویژگی دارد که آن را از قصه، افسانه و دیگر انواع ادبی متمایز می‌کند. ویژگی اول این است که رمان نوشته شده، باورپذیر باشد. ویژگی دوم اکثر رمان‌ها این است که نمی‌توان آن‌ها را نقل کرد و خواننده برای فهمیدن کامل مضمون آن، ناچار است رمان را از ابتدا تا انتها دنبال کند. ویژگی سوم که درواقع مهم‌ترین ویژگی به حساب می‌آید هم‌ذات‌پنداری مخاطب با شخصیت‌های رمان می‌باشد. یعنی شخصیت‌ها باید به‌گونه‌ای شکل گرفته باشند که مخاطب در حین مطالعه بتواند خودش را جای او بگذارد. این سه ویژگی در بیش‌تر رمان‌های نوشته شده وجود نداشت تا این‌که در قرن‌های نوزدهم و بیستم رمان‌های بسیار خوبی نگارش شدند و توانستند "رمان نو" را شکل دهند، رمانی که هر سه ویژگی ذکر شده را با هم داشت. رمان نو جنبشی بود که عیب‌های رمان‌های سنتی قرن نوزده و بیست را برطرف می‌کرد و ژانری جدید به‌وجود می‌آورد که این جدید بودن، به معنای این نبود که رمان نو جایگزین رمان‌های دیگر شود، بلکه این نو بودن صرفا یک ژانر مستقل و جدید را معرفی می‌کرد. آثار آلن رب‌گری‌یه، مارگریت دوراس، کلود سیمون و میشل بوتور، از آثار اولیه جریان "رمان نو" هستند. این کتاب مقالاتی از این نویسندگان را در بر دارد که تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند و همین تفاوت‌هاست که رمان نو را می‌سازد، زیرا همان‌طور که گفته شد، رمان نو یعنی ژانری جدید و متفاوت، که اصولا دنباله‌دار نیست و البته که می‌تواند یک مکتب ادبی ماندگار در ادبیات شود.

برشی از متن کتاب

نقد کار دشواری است، از یک جهت بسیار دشوارتر از هنر. در حالی که مثلا رمان‌نویس می‌تواند فقط به حساسیت خود تکیه کند و پیوسته درصدد نباشد انگیزه گزینه‌های این حساسیت را درک کند، و درحالی‌که خواننده معمولی به این اکتفا می‌کند که بداند آیا کتاب در او اثر گذاشته است یا نه و آیا کتاب به او ربطی دارد یا نه و آیا از آن خوشش می‌آید یا نه و آیا کتاب چیزی به او می‌دهد یا نه، منتقد قاعدتا باید دلائل این همه را به دست دهد: باید مشخص کند که کتاب چه دستاوردی دارد، چرا از آن خوشش می‌آید و درباره آن قاطعانه ارزش داوری کند. اما ارزشی وجود ندارد مگر آن‌که پیشینه‌ای داشته باشد. این ارزش‌ها که تنها ملاک‌های ما برای داوری است، بر مبنای آثار آبا و اجداد ما، و اغلب حتی بر مبنای آثار کهن‌تر، پی‌ریزی شده‌اند. این آثار، که زمانی مردود بوده‌اند چون مطابق با ارزش‌های زمانه نبوده‌اند، معانی نو و ارزش‌های نو و ملاک‌های نو به جهان آورده‌اند که ما امروز بر مبنای آنها زندگی می‌کنیم. اما امروز نیز مانند دیروز، آثار نو حکمت وجودی ندارند مگر آنکه آنها نیز معانی نوی به جان آوردند، معانی نوی که حتی بر خودِ نویسندگان مجهول است، معانی نوی که فقط بعدها، به برکت همین آثار، به وجود خواهند آمد  جامعه بر مبنای آنها ارزش‌های نوی را پی‌ریزی خوهد کرد... که این ارزش‌ها نیز در هنگام داوری درباره ادبیاتی که در حالِ تکوین است بی‌فایده یا حتی زیان‌بار خواهند شد. بنابراین، منتقد در موقعیت خلاف آمد عادتی گیر کرده است: ناگزیر است برای داوری درباره آثار معاصر ملاک‌هائی را به کار گیرد که در بهترین حالت هیچ ربطی به آنها ندارد. همین امر به هنرمند حق می‌دهد که از نقد ناراضی باشد، اما خطاست که در حقِ منتقد بدجنسی یا بلاهت گمان برد. از آن‌جا که هنرمند در حالِ ابداع جهانی جدید و معیارهای جدیدی است، این را دیگر باید بپذیرد که سنجش خود او از آن جهان و تنظیم سیاهه درستی از محاسن و معایب آن اگر محال نباشد، دست کم، دشوار است.

فهرست

پیش‌گفتار مترجم  نظریه به چه کار می‌آید؟  راهی به سوی رمان آینده  درباره چند مفهوم منسوخ  طبیعت، انسان گرائی، تراژدی  پایه‌های یک جنگ مدرن  چیستان‌ها و شفافیت در آثار رمون روسل  وجدان بیدار زنو  ژوبوسکه خوابدیده  ساموئل بکت یا حضور در صحنه  رمانی که خود به خود ابداع می‌شود  رمان نو، انسان نو  زمان و توصیف در حکایت امروز  از واقع‌گرائی به واقعیت  ادبیات شیئیه  ادبیات حقیقت‌گو  مکتب آلن روب‌گری‌یه وجود ندارد  وضع کنونی روب‌گری‌یه  سرگیجه رو به رو  علیه رمان نو  رمان نو هم از توفیق نصیبی دارد  ایهام واژه، ابهام تعریف  داستانی و شخصیت هائی  ((بحران رمان)) دیروزه نیست  دگردیسی جهان موجب دگردیسی رمان  هنگامی که چشمه‌ها خشک می‌شود  دیگر رمان‌نویس رمانش را نمی‌نویسد: رمانش او را راه می‌برد  سرانجام، روب-گری‌یه می‌آید  کودتای رولان بارت  خارج از موضوع درباره نقد ((کهنه)) و ((نو))  معمای شاه  آلن روب - گری‌یه در چنگ اشیا: ژلوزی یک دام است  از تو در تو به توهم  در نبود بینائی، دور بین  قاصر بودن کلمات، جذابیت تصویرها  به سوی جمع کردن بساط رمان نو  به جای مؤخره: وداع با روب-گری‌یه رمان نویس  ادب فرانسه  پیوست 1 (مصاحبه روب-گریه‌یه با فصلنامه ادبی پاریس ری وی یو)  پیوست 2 (یادداشت های مترجم)  نام‌ها

مترجم: منوچهر بدیعی انتشارات: نیلوفر