کتاب شعر و اندیشه - داریوش آشوری

کتاب شعر و اندیشه نوشته داریوش آشوری در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

ادبیات هر قوم و ملت، در بردارنده ویژگی های فرهنگی و اجتماعی بوده و نمودی از مردم آن است. بنابر این به دلیل جاودانگی ادبیات، با بررسی و دقت نظر در گونه های ادبی، می توان به اطلاعات نسبی از اقوام مختلف دست پیدا کرد. در این بین، گمان می رود شعر بیشترین اثر را در انتقال ادبیات و بالطبع فرهنگ یک ملت داشته باشد، چرا که شعر با روزمرگی های مردم عجین می شود و بازتابی از درونیات و روحیات آنان است، به علاوه این که با اندیشه و باورهای آنان هم خوانی دارد. در این راستا، داریوش آشوری، مقاله های خود در باب شعر و ادبیات را در کتاب جمع آوری کرده است و آن را به عنوان یک مجموعه ی کامل که حاوی بررسی های دقیقی در حوزه ادبیات است، به مخاطب ارائه کرده است. وی در مقاله های نخست به تعریفی از شعر پرداخته و بعد از آن طی مقاله هایی دیگر از شاعرانی همچون نیما یوشیج، سهراب سپهری، حافظ و ... سخن به میان آورده و ضمن شرح سبک و سیاق شعری هریک، آنان را باهم مقایسه کرده است. نکته در خور توجه در کلیه مقالات این است که آشوری در صدد این بوده تا طبق دانش و برداشت خود، زبان و شعر را به زبانی عام تعریف کند و ارتباط میان این دو را برای خواننده بازگشایی نماید. از طرفی، مطالب جنبه ی فلسفی و هنری نیز دارند، چرا که وی در این گفتارها سعی بر آن داشته تا پیوستگی میان ادبیات به معنای عام و شعر به معنای خاص و هنر، و ارتباط این دو مقوله با ماهیت انسان را شرح دهد و هم چنین نقش آن ها در فرهنگ و تاریخ را نیز بازگو کند. به گفته ی خود نویسنده غالب مقاله های موجود در کتاب، در نشریه های داخلی و خارجی به چاپ رسیده اند و حتی یکی از آن ها تحت عنوان" آیا شعر همچنان رسانه ی اصلی فرهنگی ما خواهد ماند؟" برگردان سخنرانی است که در سال 1991 در آمریکا انجام شده بود. این کتاب به تمام علاقه مندان به حوزه زبان و ادبیات پیشنهاد می شود.

برشی از متن کتاب

" شناسندگان فرهنگ هزار ساله ی زبان فارسی در این نکته هم رأی اند که شعر مهم ترین عنصر هنری و رسانه ی فرهنگی در فضای فرهنگ ایرانی بوده است. از این رو، شاعران در کانونی ترین جایگاه در فرهنگ ایرانی قرار دارند. رویکردی که همگان، از عامه ی مردم تا سردمداران فرهنگی، به آنان دارند، با رویکرد به دیگر فراورندگان ادب و هنر و فرهنگ قیاس پذیر نیست. جایگاهی که فردوسی و مولوی و سعدی و حافظ در فرهنگ ایرانی و در دل و جان مردم آن داشته اند هیچ فرهنگ آفرین دیگر نداشته است. هنوز هم، در روزگار نو، با پدید آمدن شعر نو جایگاهی که شاعرانی چون شاملو و اخوان و فروغ فرخ زاد در پهنه ی فرهنگ ایرانی دارند به هیچ فرهنگ آفرین دیگر قیاس نمی توان کرد. بی گمان، میان شعر در مقام رسانه ی اصلی فرهنگی در قلمرو زبان فارسی و ساختمان ظریف و تراش خورده ی زبان، از سویی، و ذهنیت خیال پرداز و شاعرانه اندیش قوم ایرانی، از سوی دیگر، می باید رابطه ای باشد. همین ذهنیت است که شعر را به عنوان زبان بیان احوال خود بر می گزیند، و همین« احوال» است که خود را در بینشی شاعرانه_ عارفانه از هستی به صورت جهان بینی شکل می بخشد که شعر عالی ترین رسانه ی آن است. به عبارت دیگر، در سیر تکوینی این بینش آنچه از مایه های اندیشه تحلیلی و منطقی، به ویژه از راه آشنایی با فرهنگ یونانی، فرا چنگ می آید، در پی ریزی و افراشتن بنایی به کار می رود که هستی را سامانمند می بیند، اما با رازی ناگشودنی، که تنها روحی عارفانه_ شاعرانه می تواند از آن نشانی دهد. از این رو، آنچه، سرانجام، به نام« فلسفه» در قلمرو ذهنیت ایرانی جواز زیست و رشد گرفته آمیزه ای است از عناصر عقلی نابِ اندیشه ی یونانی که در مایه ی اندیشه شاعرانه _ عارفانه ی ایرانی پرورده شده است و، سرانجام، خود را در دستگاه اندیشه ی عرفان نظری پدیدار کرده است، که می کوشد راز اندیشی سیستمانه باشد. و اما، این نظام اندیشه ی عرفان نظری نیز که نوعی سیستم سازی فلسفی ست باز در زیر فشار عرفان عاشقانه، که خود را به زبان غزل عاشقانه_ عارفانه بیان می کند، رنگ می بازد. و سرانجام« حال» بر« قال» پیروز می شود و هرگونه بحث نظری جای به تجربه ای از« احوال» می سپارد که زبانی جز زبان شطح عارفانه یا غزل نتواند داشت."

فهرست

یادداشت برای ویرایش سوم یادداشت برای ویرایش دوم دیباچه ی چاپ یکم زبان، زبان شعر، شعر زبان در پی گوهر شعر شعر و اندیشه درباره ی ذات شعر درباره ی تعریف شعر درباره ی شاعری ما نیما و نوآوری های اش جان و جهان، همسنخی نیما و حافظ صیاد لحظه ها، گشتی در هوای شعرسهراب سپهری سپهری درسلوک شعر هنر و بیبنش، درنگی در یک اثر از کلورنلیس اشر آبا شعر همچنان رسانه ی اصلی فرهنگی ما خواهد ماند؟ سیری در سلوک معنوی مهدی اخوان ثالث ژان پل سارتر و ماهیت ادبیات وای برما! درود برما! گزارشی از پاره ای شاعرانه از چنین گفتن زرتشت چند نکته در شرح دیوان حافظ دنیای هولناک بکت، نگاهی به چشم به راه گودو کرگدن کالبد شکافی یک رویداد، نگاهی به نمایشنامه ی کرگدن از اوژن یونسکو

نویسنده

داریوش آشوری( 1317) نویسنده، مترجم و زبان شناس است که در حوزه های علوم سیاسی، ادبیات، فلسفه و جامعه شناسی، پژوهش های بسیاری را انجام داده است. آشوری از دوران نوجوانی به مطالعه کتب گوناگون و تنوع موضوعات علاقه داشت، از همین جهت تحقیقات وی در زمینه های مختلفی صورت گرفته است. وی پس از اتمام تحصیلات در دبیرستان دارالفنون در سال 1337، در رشته ی اقتصاد وارد دانشگاه تهران و در سال 1342 در این رشته فارغ التحصیل و پس از آن به تحقیق و ترجمه مشغول شد. نخستین کتاب او به نام" فرهنگ سیاسی" در آن زمان به چاپ رسید و با استقبال زیادی مواجه شد. او همچنین از بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران بوده و سابقه ی تدریس در دانشگاه های آکسفور و توکیو را در کارنامه ی خود دارد. از آثار وی می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- تعریف ها و مفهوم فرهنگ. 2- عرفان و رندی در شعر حافظ. 3- ما و مدرنیت. 4- اسطوره ی فلسفه در میان ما. 5- درآمدی به جامعه شناسی سیاسی و ... .

نویسنده: داریوش آشوری ناشر: مرکز