کتاب دارونامه طوبا | اسماعیل ناظم

درباره‌ی کتاب دارونامه طوبا اثر اسماعیل ناظم

"دارونامه طوبا" کتابی علمی و کاربردی در رابطه با آموزش داروسازی سنتی می‌­باشد. این اثر به داروهای مورد استفاده­ در کلینیک­‌های طب سنتی و هم­چنین داروهای بومی غیر خوردنی و فاقد هرگونه ضرر برای بدن اشاره کرده است که تمامی افراد علاقه­‌مند به پزشکی می­‌توانند جهت درمان بیماری­‌های خود و دیگران از آن بهره‌مند شوند. مولف مبحث دارو و داروسازی را از مهم­ترین موضوعات در پزشکی معرفی کرده است که شامل بخش‌­های مختلفی از جمله: شناخت، ساخت، تعیین درجه، شرایط حفظ و نگهداری، عمر ادویه، روش‌­های فرآوری دارو و ... می­‌باشند. او سعی بر این داشته که با در نظر گرفتن شرایط زمانی، مکانی و وضعیت مردم این دوره، تمامی موارد مهم درباره­‌ی مقدار تجویز دارو و روش ارائه و بسته‌بندی آن­‌ها را به مخاطب ارائه دهد.

مبحث داروسازی و نحوه­ ی کاربرد و درمان بیماری به وسیله­‌ی آن­‌ها از مباحث پیچیده و وسیعی است که درخور مطالعه و آگاهی گسترده‌­ای در این زمینه می‌­باشد؛ به طور مثال، همان­طور که می­‌دانید مصرف بیش­تر یا کم­تر از حد مورد نیاز دارو و یا عدم رعایت و آگاهی از غذاها و داروهایی که با هم در تداخل هستند و خیلی موارد مهم دیگر، نه تنها شما را به درمان بیماری نزدیک نمی­‌کند بلکه ممکن است نتیجه‌ای عکس آن را نیز به همراه داشته باشد؛ بنابراین جهت آگاهی از این نکات مهم و ضروری، لازم است که این اثر ارزشمند را مطالعه بفرمایید.

فهرست

پیش گفتار گفتار اول: قوانین ساخت و استفاده از دارو در پزشکی ایران گفتار دوم: شیوه­های تعیین درجه داروهای مرکب گفتار سوم: معرفی طبیعت و مقدار شربت 400 مفرد پر کاربرد گفتار چهارم: اندازه سنج­های متداول در پزشکی ایران گفتار پنجم: نکات کاربردی درباره زمان مصرف دارو گفتار ششم: فهرست مهم­ترین دارونامه های پزشکی در ایران فهرست نسخه های موجود در متن دارونامه طوبا آبزن کودکان اطریفل صغیر اطریفل گشنیزی اطریفل گشنیزی قرنفلی انفیه کندشی ایرج فیقرا پماد B پماد اگزما پماد حکه پماد درد مفاصل پماد سرنجی (نارنجی) پماد سفداب (ضد جوش) پماد سوختگی پماد ضد خارش پماد ضد لک خاکستری پماد ضد لک سفید پماد کافور پماد کوهان مقلی پماد گوگرد (قیروطی گوگرد) پماد منزل پماد اوجاع مفاصل سوداوری پودر ترک اعتیاد پودر تقویت اعصاب پودر خروسک پودر خضاب پودر دیابت پودر زرین اقبال پودر زکام گرم پودر سرشو پودر سرماخوردگی پودر/ شربت وسواس پودر شقاق پودر صداع پودر قابض ساده پودر قابض مرکب پودر مبهی پودر محلل پودر مدر سنگ کلیه و مثانه پودر مدر نقرسی پودر مسمن ساده پودر مسمن مرکب پودر مفتت سنگ کلیه و مثانه پودر منضج بلغم پودر منضج سودا پودر نافع رحم پودر نافع معده پودر نزله سرد (پودر لاهوری) پودر نزله گرم جوارش کمونی حب سعال حب شفا حب فرزانه (حب شبیار) حب مبارک حب نعوظ حب/ کپسول صرع مرکب حقنه لینه دوای بلغم دوای ترنجبین ساده دوای ترنجبین مرکب دوای جامع دوای ناصور روغن بابونه روغن بابونه مرکب (روغن معرق) روغن حنظل مرکب (روغن دیابت) روغن خراطین روغن دفلی روغن ریزش مو روغن سیاه دانه مرکب (روغن رشد مو) روغن سیر روغن شوید (شبت) روغن فاس روغن قسط روغن کافور روغن کراث روغن محلل روغن منوم روغن نقرس جبری سکنجبین افتیمونی نیلی ( مسهل سودا) سکنجبین بزوری معتدل سکنجبین بزوری حار سکنجبین بزوری مفوه شراب رضوی (شراب زبیب، شراب حلال) شربت اکسیر (اکسیر معده) شربت بادرنجبوبه شربت جالینوس (سکنجبین سفرجلی) شربت حرمل شربت راسن (سکنجبین راسنی) شربت صدری (سکنجبین عنصلی) شربت فراسیون شربت محلل (سکنجبین عنصلی مرکب) شربت وجی (سکنجبین وجی) شیاف ناصور ضماد کمر ضماد کمر مرکب ضماد کوفتگی کپسول بسفایج کپسول بواسیر (حب مقل) کپسول بواسیر داخلی خونی کپسول/پودر افراط طمث کپسول حابس (حب انجبار) کپسول/حب جرب کپسول/حب صرع ساده کپسول حبس طمث (حب مر مکی) کپسول رها (حب اثلق) کپسول رباح کپسول زرنباد (نرکچول گاو زبان) کپسول سکبینج کپسول شباب (معجون دواءالسنه) کپسول/شربت مفرح کپسول قرنفل کپسول کبد کپسول کم کوت کپسول لاغری (سفوف هزال) کپسول لاک مغسول کپسول لیندو کپسول م (جوارش انجدان) کپسول مسهل دندی کپسول مسهل صمغی کپسول مصفی خون کپسول مفاصل رازی (حب سورنجان) کپسول مفاصل مویزی (حب سورنجان مویزی) کپسول مفتت (حب حجرالبهود) کپسول مفتت هندی کپسول ملین (حب صبر) کپسول ملین دیابت کپسول مومیایی کپسول هلدی کپسول ویار (پودر تهوع) لبوب صغیر لبوب نیروزا لبوب نیروزای گزنه لعوق کتان مایع ضد چاقی (نطول مهزل) مایع ضد موخوره محلول غرغره محلول غرغره جحوظ مرهم سیاه مرهم شقاق معجون اشتهاآور نعنا (معجون منعنع) معجون اکبر (کپسول ضد درد) معجون برص معجون برشعثا معجون بواسیر معدی معجون خبث­الحدید مرکب معجون سیر صغیر معجون لاجورد (کپسول ضد سودا) معجون ماسک­البول معجون ماسک­البول خسروی معجون ماسک­البول میر عمادی معجون مبدل­المزاج (معجون گرمابخش) معجون مقوی معجون نجاع نزله کچوله (نزله عرق زنیان) نام­نامه گزیده مفردات مخزن ­الادویه

برشی از متن کتاب

ساخت و استفاده از دارو در پزشکی ایرانی قواعد و قوانین بسیاری دارد که امکان پرداختن به همه آن­ها در این گفتار نیست. لاجرم، به مهم­ترین این قوانین که در کتب اطبای بزرگ آمده اشارت می­کنیم.

1. قانون هدایت

منظور از قانون هدایت این است که هدایت و رساندن خاصیت هر دارو به بدن یا عضو خاص از بدن بر عهده طبیعت مدبره بدن است. حکیم عقیلی می­نویسد: طبیعت مدبره بدن به اذن خالقها، جل اسمه، فعل و خاصیت هر یک را به جای لایق خود می­رساند و از آن، این امور غریب و بعید نیست که امور دقیقه خفیه عالیه غامضه بسیار از آن صادر می­گردد، زیرا که خلیفه عقل و نفس در عالم اجسام است. (قرابادین عقیلی)

2. قانون شناخت

مراد از این قانون آن است که پزشک باید انواع غذا و داروهای مفرد و ویژگی­ های آن­ها را خوب بشناسد. حکیم عقیلی در این باره می­نویسد: -دوا یا مفرد است یا مرکب. و مفرد البته از موالید ثلاثه است که نبات و حیوان و جماد باشند، و مرکب مولف از این­ها؛ به خلاف غذا که لا محاله نباتی و یا حیوانی و یا مرکب از این دو است، زیرا که جماد اصلا صلاحیت غذائیت انسان ندارد کمالایخفی. (مخزن الادویه) -طبیب باید که عارف و شناسای ادویه، یعنی جید و ردی، و تریاقی و سمی و خالص و غیر خالص آن­ها باشد تا خطا در کارش واقع نشودسمی و خالص و غیر خالص آن­ها باشد تا خطا در کارش واقع نشود مانند غاریقون سیاه، و جندبیدستر اغبر، حلتیت ازرق، و سورنجان سیاه و زرد، و بیش مجعول مشتبه به جدوار، و مانند این­ها، که استعمال آن­ها جایز نیست مشروبا. (قرابادین عقیلی) - و نیز باید دانا به مزاج و کیفیات و خواص و منافع و مضار ادویه و طرق استعمال آن­ها باشد، به تفصیلی که در کتب مبسوطه مسطور است. (قرابادین عقیلی) هشدار مهم حکیم عقیلی درباره استفاده پزشکان از کتبی که ویژگی­ های داروها را ثبت کرده­اند این است: طبیب باید اقوال صاحبان کتابی را اصل و معتمد در هر داوا شناسد که آن دوا مخصوص به بلاد ایشان بوده و در بلاد ایشان یا در نواحی آن به هم رسیده و نویسندگان اکثر آن­ها را خود دیده و شناخته و ماهیت و کیفیت و افعال و خواص آن را به تجربه رسانیده و نوشته اند، نه آن­چه در بلدان دیگر بوده و خود ندیده و به محض تقلید و استماع بی تحقیق نوشته­اند. (مخزن الادویه)

3. قانون تضاد

در پزشکی ایرانی استفاده از دارو امری عرضی است و تنها در صورت نیاز و ناگریز بودن جایر است. سبب امر این است که داروها با طبیعت مدبره بدن در تضاد هستند. حکیم عقیلی می­نویسد: -طبیعت و جوهر دوا البته مضادت و مخالفت و منافات دارند با طبیعت و جوهر بدن و ارواح و قوا. (قرابادین عقیلی) -جمیع ادویه مخالف طبیعتند و هر چند قوی­تر باشند، مخالف آن­ها زیاده و ضرر ورود آن­ها بیش­تر. (خلاصه الحکمه)

4. قانون مراعات غذا و دارو

در پزشکی ایرانی غذا و دارو دارای درجاتی به ترتیب زیر هستند: غذای مطلق، غذای دوایی، دوای غذایی، و دوای مطلق. در استفاده از دارو، باید این درجه ­بندی را به تناسب نیاز و نوع مرض مراعات کرد. از این رو، اطبا تصریح کرده­اند: تا رفع احتیاج و دفع مرض...