کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

معرفی کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

در کتاب «عرفان و رندی در شعر حافظ» هدف تفسیر هرمنوتیکی شعر حافظ به قصد معناگشایی ساختاری آن است، نظر نویسنده به هرمنوتیک برای معناگشایی یک متن شاعرانه است. نویسنده پس از پژوهش های فراوان به  این نتیجه رسیده است که می توان به دیوان حافظ همچون یک متن نگریست؛ زیرا به رغم آنکه این دیوان حدود پانصد غزل دارد در بخش عمده ی آن وحدتی از نظر بینش و معنا هست.

نویسنده برای معناگشایی دیوان حافظ به روش هرمنوتیکی آن را به متن تاریخی خود بازگردانده یعنی رابطه ی متن دیوان با متن های پیش از خود و پس از خود را بررسی نموده تا ذهنیت و بینش عرفانی چیره بر ادبیات حافظ را دریابد و در این مسیر از تفسیر بخش عرفانی کتاب های مرصاد العباد و کشف الاسرار استفاده نموده است.

کتاب حاضر همان «هستی شناسی حافظ» است که با بازنگری و کاست و افزود در مطالب بار دیگر منتشر شده است. نام کتاب به «عرفان و رندی در شعر حافظ» تغییر کرده است زیرا این نام درون مایه کتاب را بهتر می رساند، آنچه این اثر در پی آن است نشان دادن در هم تنیدگیِ عرفان و رندی در شعر حافظ است.

«حافظ چه می گوید؟» پاسخ به این پرسش از دیدگاه های گوناگون به ویِژه در دو – سه دهه اخیر رونقی بی مانند داشته است. اما با وجود این پژوهش ها و کوشش های سنجشگرانه به نظر می رسد که نه تنها به فهم روشنی از حافظ نزدیک نشده ایم، بلکه با گذشت زمان بر پیچیدگی و رمز و راز آن افزوده نیز شده است.

فهرست کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

• بخش یکم: بنیادهای انسان شناسی صوفیانه
• بخش دوم: مطالعه ی میان متنی
• بخش سوم: شعر و عرفان 
• بخش چهارم: عرفان و رندی در دیوان حافظ

برشی از متن کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

یک نکته اساسی در مورد حافظ این است که بر این رند هیچ چیزی را نمی شود زور آور کرد، زیرا زیرکانه از زیر بار آن می گریزد. می شود با کنار هم نهادن چند بیت از او و معنا کردن تمامی دیوان در پرتو آن، تصویری دلخواه خویش از او ساخت و پرداخت. اما باریک اندیشی بیشتر در کار او نشان می دهد که شعر- اش اگرچه رنگی از بسیاری گفتارها و کردارها دارد، اما این ها همه در دیگجوش یک ذهن پر تب و تاب و زندگانی ای با «پارسایی» شاعرانه و اندیشه گرانه که با پارسایی زاهدانه یکی نیست - پخته و پرورده می شود.

حافظ بر جوهر ناب اندیشه گری عارفانه - شاعرانه ی خود، بر نمونه ی آرمانی خود، نام «رند» می نهد. اگرچه می توان دانشورانه و تحلیل گرانه پیرامون این «نام» گشت و در یافتن ویژگی های نظری و اخلاقی و ارزشی آن کوشید، اما «رند» سرانجام یک اثر هنری خودآفریده است که همچون هر اثر هنری اصیل و بزرگ چیزی تعریف ناپذیر، چیزی ناگفتنی، در خود دارد؛ چیزی از آن دست که در کششِ جادویی اثر هنری خود را نمایان می کند و «حس» می باید وجود اش را گواهی کند و بحث نمی پذیرد.

نویسنده: داریوش آشوری  انتشارات: مرکز