کتاب تاریخ و فرهنگ ارمنستان - احمد نوری زاده

معرفی کتاب تاریخ و فرهنگ ارمنستان 

ارمنستان کشوری در قفقاز جنوبی است که پایتخت آن ایروان می‌باشد. این کشور از شمال با گرجستان، از شرق با جمهوری آذربایجان، از غرب با ترکیه و از جنوب با ایران هم‌مرز است. تاریخ ارمنستان یا تاریخ ارمنی، در سرزمینی جریان یافته که به فلات ارمنستان معروف است و ارمنستان امروزی، درواقع در بخش کوچکی از آن سرزمین واقع شده است.

نویسنده این کتاب، سعی کرده است با استفاده از منابع تاریخی، فرهنگی، ادبی، پژوهشی، زبان‌شناسی و ادبیات که همگی به زبان ارمنی هستند، منبع فارسی زبان کاملی، برای تمام کسانی که می‌خواهند در مورد تاریخ ارمنستان بدانند، فراهم کند. البته نوری‌زاده در برخی فصل‌ها، از برخی منابع و متون غیر ارمنی هم در حد لزوم برای تکمیل کردن موضوعات استفاده کرده است.

در حقیقت، کتاب حاضر بخشی از جنبه‌های حیات فرهنگی و معنوی ملت ارمنی را در طول تاریخ به تصویر می‌کشد و در اختیار تمام ارمنی‌ها، و تمام علاقه‌مندان به تاریخ قرار می‌دهد. این کتاب، در هفت فصل تنظیم شده است؛ نویسنده در فصل اول نگاهی به تاریخ ارمنستان می‌اندازد و از حکومت‌های ارمنی می‌گوید.

فصل دوم باورهای کهن در ارمنستان را بررسی می‌کند. فصل سوم درباره اساطیر ارمنستان توضیحاتی را ارائه می‌دهد. فصل چهارم افسانه‌های ارمنی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. فصل پنجم از مسیحیت و چگونگی پیدایش آن در ارمنستان می‌گوید. فصل ششم نامداران فرهنگ ارمنی را معرفی می‌کند. و در نهایت فصل هفتم به تفصیل درباره تاریخ ادبیات ارمنی توضیح می‌دهد. تاریخ و فرهنگ ارمنستان، مجموعه کاملی برای شناخت ارمنستان است که به تمامی علاقه‌مندان به تاریخ توصیه می‌شود.

برشی از متن کتاب

پرستش ایزدان و ایزدبانوان و پیدایش ایزدستان اساطیری ارمنی محصول تکامل فکری نسبتاً متأخر تاریخی بود. پیش از آن‌که ارمنی‌ها و اقوام تشکیل دهنده ملت ارمنی در مسیر تکامل تاریخی، فکری خود به پرستش ایزدان گوناگون بپردازند، در دوران‌های آغازین، یعنی در دوران‌هایی که هنوز به مناسبات طایفه‌ای و قبیله‌ای نیز نرسیده بودند و یا در آستانه ورود به عرصه این مناسبات بودند، از پدیده‌های طبیعی و انسانی برداشت‌ها و تصورات ابتدائی کودکانه‌ای داشتند و باورهای گنگ و پریشانی در میان آن‌ها رواج داشت.

این خود ویژگی همه جوامع اولیه بشری به‌شمار می‌رود. اعتقاد ابتدایی و ساده‌لوحانه درباره روح که جسم انسانی و جانوری و گیاهی را رهبری می‌کند و بر پدیده‌های طبیعی تسلط دارد، از نخستین باورهای بشری است. آنیمیزم آغازین که پدیده‌ها و اشیای طبیعی با آن تأویل و تفسیر می‌شدند، با این باور بشری بستگی تنگاتنگ داشت. پس از انسجام نظام طایفه‌ای و قبیله‌ای ابتدایی، پرستش طبیعت از همین باور نخستین الهام گرفت و بعدها نیروهای آن دسته از عناصر طبیعی که رفاه و امنیت انسان در سایه وجود آن‌ها میسر نمی‌گردند، به هیئت ایزدان اساطیری درآمدند و پرستیده شدند.

از میان پدیده‌های طبیعی به‌ویژه رعد، توفان، باد و بوران و باران، ابرها با حرکت و بازی رنگ‌ها و اشکال و نقوش، آذرخش، خورشید، ماه، ستاره‌ها و تضاد نور و ظلمت به هیئت شب و روز، در پندارهای خام و اولیه انسان نخستین تاثیر بسیار نیرومندی بر جا نهاده است لذا ویژگی‌های انسان، و اصولاً هر نوع جانداری، و رابطه او با محیط و طبیعت، به اساس رابطه متقابل میان این پدیده‌های طبیعی نسبت داده شده است.  در این میان به‌ویژه به ستاره‌ها و سیر آن‌ها اهمیت بسیار داده شده است. انسان نخستین در تصورات اولیه خود در این پدیده‌ها ابتدا ارواح افسانه‌ای یا خیالی را با عنوان دیو به هیئت انسان و یا جانور تجسم بخشیده، سپس آن‌ها را به درجه ایزدان و ایزد قهرمانان رسانده است.

حرکت نیرها و ستاره‌ها و پدیده‌های سماوی به دیوان و یا ایزدان نسبت داده شده است بدین گونه انسان رفته رفته ایزدان خیالی خود را بر همه حوادث ماورای طبیعی، فضایی و زندگی زمینی خود و مقدرات زندگی‌اش مسلط کرد و شروع به پرستش ایزدان گوناگون پدیده‌های طبیعی کرد.  

نویسنده: احمد نوری زاده انتشارات: چشمه