کتاب افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار

کتاب افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، به قلم فریدون آدمیت و هما ناطق در انتشارات آگاه به چاپ رسیده است.

سلسله ی "قاجاریان" یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین سلطنت های حاکم بر ایران بود که توسط "آقا محمد خان قاجار" پایه گذاری شد و به مدت 130 سال سراسر خاک کشور را تحت سلطه و فرمانروایی خود قرار داد. در واقع، این حکومت، موجب ایجاد تحول و دگرگونی های عظیمی در جنبه های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور عزیزمان ایران شد، به طوری که این موضوع تاکنون مطالعات و پژوهش های گسترده ای را به خود اختصاص داده است. در همین راستا، "فریدون آدمیت" و "هما ناطق"، دو نویسنده، پژوهشگر و تاریخ دان صاحب نام ایرانی، با تکیه بر مطالعات و دانش خویش، به نگارش این کتاب پرداخته اند. آن ها با استناد به منابع منتشر نشده و کم تر مورد استفاده قرار گرفته ای هم چون، اندرزنامه ها، جزوه های سیاسی، مکاتبات و نگارش های نویسندگان اجتماعی، اسناد رسمی، مجموعه مدارک طبقه ی تجار و دست نوشته ها و شرح حال طبقات مختلف عموم مردم، مطالب مهم و قابل توجهی را در زمینه ی افکار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دوره ی قاجار ارائه کرده و دوستداران و علاقه مندان به تاریخ و ایران زمین را از آن ها آگاه می سازند. بنابراین به شما نیز توصیه می کنم که اگر مایل به آشنایی و مطلع گشتن از موارد مذکور هستید، به هیچ وجه این کتاب نفیس را از دست نداده و حتما آن را تهیه کرده و مورد مطالعه قرار دهید.

فهرست

سیاست در اندرزنامه ها ناسازگاری عقاید و آرا در رساله های سیاسی ترقی خواهی و انتقاد اجتماعی و سیاسی پیش درآمد حرکت اعتراض مجلس مصلحت خانه: قانون و کارنامه ی آن عقاید اقتصادی و مسائل پول و مالیه طبقه ی بازرگان: هشیاری اجتماعی و مجلس وکلای تجار مردم و مجلس تحقیق مظالم ضمائم: رساله ی سیاسی به قلم میرزا محمد حسین خان دبیرالملک دستورالعمل حکام ولایات، 1293 دستورالعمل حکام ولایات [1305] رساله در حقوق اداری ایران کتابچه در آیین ملکداری و برخی مسائل اجتماعی منابع اصلی فهرست نام کسان

برشی از متن کتاب

سیاست در اندرزنامه ها اندرزنامه که تاریخچه ای کهن دارد و میراث آن به فرهنگ اسلامی می رسد بخش مهمی از ادب پیشینیان را می سازد. و حوزه ی گسترده ای را در بر می گیرد شامل: تنظیم زندگی فردی، امور خانوادگی و اجتماعی، تعلیم اخلاقی و دینی، دستور سیاسی در دادپروری و دولتمداری و حکمرانی. گرچه نظام تعلیم اندرزنامه متمایز از فلسفه ی اجتماعی و سیاسی است – پیوستگی آن را با تعقل مدنی نمی توان یک سره انکار داشت. به تعبیر دیگر فکر پندنامه ها وجهه ی نظر کلی را نسبت به بنیادهای اصلی مدنی – خانواده و اخلاق و دیانت و سیاست – کمابیش منعکس می دارد. تا حدی که آگاهی داریم این قضیه مورد تحقیق و سنجش علمی قرار نگرفته که در گذشته منطق اندرزنامه نویسی تا چه اندازه با ماهیت نظام مطلقه و احکام شرعی تعبدی، هم بستگی داشته است. چه به هر حال آن جا که مجال گفت و شنود شک دستوری باشد، چه جای پند و اندرز است. چون و چرا گفتن و بحث و انتقاد و استدلال خود راهی را در تعقل سیاسی و کردار اجتماعی می گشاید، و قواعدی را در تنظیم روابط مدنی می نهد که به اندرز گویی نیازی نباشد. اندرزنویسی در سده ی سیزدهم که موضوع گفتگوی ماست، امتداد همان سنت گذشته می باشد با این تفاوت که از نظر سبک نگارش لطف سخن گذشتگان را ندارد؛ و از نظر فکر و مضمون به قوت و اعتبار آثار پیشینیان نمی رسد. قرن ها بود که تفکر سیاسی از آن چه در اصل هم بود تنزل یافته بود – و اندرزنامه فقط جلوه ای است از منظومه ی تعقل کلی جامعه. به حقیقت، سده ی سیزدهم دوره ی انحطاط ادب اندرزنویسی است که جنبه ی سیاسی اش در برخورد با اندیشه های اجتماعی و سیاسی جدید، رفته رفته به افول رسید. جهت عمومی اندرزنامه های این دوره پذیرفتن نظام حاکم زمانه است؛ روح آن سکون و رکود است؛ جوهر آن تسلیم و رضاست – هر حرکتی خواه و ناخواه در تضاد وضع سیاسی و احکام شرعی قرار می گیرد. پندنامه هایی که از این دوره می شناسیم روی هم رفته به دو دسته می توان تقسیم نمود: برخی معرف فکر منحجر محض است؛ پاره ای دیگر لحن انتقادی آمیخته به طنز و کنایه دارند. اما در مفاد هر دو دسته نوشته ها به ندرت اختلاف اصولی و اساسی می یابیم. گفتنی است که میان اندرزنامه ها و رساله های به اصطلاح سیاسی که ته مانده ی تعلیمات کلاسیک هستند – تعیین مرز فاصل قاطع همیشه آسان نیست. تفکیک آن ها گاه اعتباری و نسبی است. در منطق سیاسی اندرزنامه، مردم رمه است و حکمران پاسبان آن. فرمانروایان دعوت می شوند که به داد گرایند. عدالت مفهومی است ذهنی بدون تعریف دقیق، در واقع دور از عدالت اجتماعی. دادگری از اختیارات انحصاری حکمران شناخته شده، چه بهتر که مردم از آن رحمت برخوردار باشند. تجسم عدل همانا دولت انوشیروانی است. از اندرزگر حتی می شنویم: به دستور خلیفه ی تازی هارون الرشید گور خسرو را شکافتند مگر اثری از دادپروری او بیابند. از قضا جسد وی را دیدند تر و تازه با ...

نویسندگان: فریدون آدمیت - هما ناطق انتشارات: آگاه