کتاب هشت بهشت

معرفی کتاب هشت بهشت

امیرخسرو دهلوی خمسه‌ای دارد که مجموعه هشت‌بهشت، آخرین مثنوی این مجموعه می‌باشد. این شاعر هندی پارسی‌گوی و پارسی‌سرای، در کتاب حاضر داستان‌سرایی نموده و در خلال این داستان‌ها، درد و رنج و سختی زندگی مردمان شبه قاره هند را در روزگار خویش، بیان کرده است. هشت ‌بهشت، علاوه بر به کارگیری عناصر داستان‌نویسی اما حاوی ابتکارات سراینده در زبان و بیان می‌باشد. 

با وجود اینکه هشت ‌بهشت دهلوی را تقلیدی از هفت‌پیکر نظامی می‌دانند، اما خود این اثر، منبع وایده‌ای برای شاعران شبه‌قاره هند شده است. منظومه‌های عاشقانه این اثر هم‌چون سایر روایات عاشقانه، به دلیل جذابیت موضوع، مخاطبان فراوانی را به خود می‌خواند. هدف از انتشار چنین آثاری، که در گذشته نگاشته یا سروده شده‌اند، آشنایی مخاطبان امروزی با آنهاست تا علاوه بر زنده نگاه داشتن این منابع، به منظور ایجاد زمینه تحقیق و پژوهش برای علاقه‌مندان، آشنا کردن عامه و آگاه کردن‌شان از پیشینه پربار ادب فارسی است.

برای درک بهتر و ارائه اطلاعات بیشتر در هنگام مطالعه متن کتاب، مصححان محترم ابتدا در بخشی جداگانه، اشاراتی من باب آشنایی خوانندگان به منظومه‌های عاشقانه داشته‌اند. سپس منظومه حاضر را به طور تفصیلی معرفی نموده و از شباهت‌هایش با هفت‌پیکر گفته‌اند، به این ترتیب مخاطب با پیش‌زمینه‌ای قوی، می‌تواند وارد متن هشت بهشت شده و بیشترین بهره را از آن کسب نماید.

آرایه‌های ادبی به اندازه و متعادل در اشعار این اثر به چشم می‌خورند، هم‌چنین استفاده به جا و مناسب از اصطلاحات، کنایات و ضرب‌المثل‌ها در جای جای اشعار، حکایت از تسلط و آگاهی دهلوی نسبت به زبان فارسی دارد.

این مثنوی سرشار از نکات آموزنده اخلاقی و عقلانی‌ست تا آنجا که قهرمانانش تا زمانی که پایبند به این اصول و ایمان و نجابت بوده‌اند، پیروز شده‌اند، اما خطاکاران داستان‌ها با کردار و گفتار بد و زشت و اعمال نسنجیده عامل گرفتاری و سرنوشت بد برای خود می‌شوند. داستان هشت بهشت با آغاز به کار پادشاهی بهرام گور شروع می‌شود و تمام سه‌هزار و چند بیت را در این دوره می‌سراید که با پایان یافتن زندگانی بهرام به اتمام می‌رسد.

به منظور بهتر فهمیدن  داستان‌های این اثر، در بخش «گزارش داستان» که قبل از محتوای اصلی گنجانده شده، خلاصه داستان‌ها به زبان فارسی ساده و معیار، تشریح شده‌اند که خود از نقاط قوت این تصحیح به حساب می‌آید.

برشی از متن کتاب کتاب هشت بهشت

مقایسه‌ای هشت بهشت و هفت پیکر هشت بهشت امیرخسرو تحت تأثیر هفت پیکر نظامی گنجوی سروده شده است. به‌زعم برخی پژوهشگران هفت پیکر، شاهکار نظامی در داستان‌پردازی است که پس از نظامی از این اثر همچون دیگر آثار وی ده‌ها نظیره ساخته و پرداخته شد. هفت پیکر نظامی علاوه بر افسانه‌ای کردن شخصیت تاریخی بهرام گور، با پرورش هفت داستان در قالب داستان اصلی بهرام گور، سنت داستانی خاصی را در بین شاعران و داستان پردازان ایرانی بنا نهاد که از طریق امیر خسرو دهلوی به هند منتقل شد.

این سنت داستانی، در هند نشو و نما یافت و با عناصر و بن‌مایه‌های داستان‌های هندی درآمیخت و در شیوه‌های داستانی آن دیار اثرات ژرفی نهاد. هفت پیکر یا هفت گنبد یا بهرام نامه چهارمین منظومه از خمسه نظامی گنجوی در بحر خفیف است.منظومه 5130 بیت دارد که به نام علاء‌الدین کرپ ارسلان در سال 593 پایان یافته است. محور این داستان بهرام پنجم، پادشاه ساسانی (420 - 438 ق.م) مشهور به بهرام گور و فرزند یزدگرد اول است.

(منظومه های عاشقانه ی ادب فارسی - 8) شاعر: امیرخسرو دهلوی تصحیح: حسن ذوالفقاری - پرویز ارسطو انتشارات: چشمه