کتاب پرسش های ادراک - استیون هال | نیک فطرت

درباره کتاب پرسش های ادراک «پدیدار شناسی معماری»

پدیدارشناسی از اواخر دهه هفتاد میلادی با ترجمه ی آثار فیلسوفانی چون مارتین هایدگر، گاستون باشلار و موریس مولوپونتی وارد عرصه معماری و شهرسازی گردید. افرادی چون کریستین نوربرگ شولتز، یوهانی پالاسما، کنت فرامپتون، دیوید سیمون، آلبرتو پرزگومز و استیون هال تحت تأثیر اندیشه های پدیدارشناسان فلسفی، این نحله ی فکری را وارد حوزه معماری نموده و مفاهیمی چون تقریب عینیت و ذهنیت، توجه به حواس انسانی، بازگشت به خویشتن اشیاء و تجربه گرایی را مطرح کرده ‌اند. پدیدارشناسی معماری در راستای نگرش به معماری از طریق تجربه آگاهانه به واسطه ادراک حسی، به حضور وجودی انسان در جهان توجه دارد.

این کتاب یکی از مهم‌ترین تألیفات سال‌های اخیر در عرصه نظریه معماری است و توسط محققان برجسته معماری، به صورت سه نوشتار مجزا که به لحاظ موضوعی به هم پیوسته اند، به رشته تحریر در آمده است؛ هر کدام سعی در تشریح نقشی دارند که ادراک انسانی و تجربه پدیدارشناسانه، در معماری ایفا می‌کند. نوشتار اول با عنوان معماری مبتنی بر هفت حس، به نقد معماری بصر- محور و فقدان انعطاف در آن می‌پردازد که توسط یوهانی پالاسما به رشته تحریر درآمده است.

نوشتار دوم که بخش قابل توجهی از کتاب را به خود اختصاص داده است، متعلق به استیون هال، معمار برجسته ی آمریکایی و استاد دانشگاه کلمبیا است که به دلیل توانایی اش در ترکیب نور، فضا و کیفیت منحصر به فرد آثار شناخته شده است. او ابتدا به لزوم مباحث پدیدارشناسانه در معماری و نقش تجربه و احساس در ادراک محیط می‌پردازد و سپس یازده حوزه پدیداری را در فرایند ادراک مطرح نموده است. هان در این مقاله، به وضوح اهمیت شهود را در ساخت و تجربه فضای ساخته شده شرح می‌دهد و در نهایت در یک معرفی جدید، نوشته ها و آثار معماری خود در سالیان اخیر را جهت تأکید بر موضوع در کتاب منعکس می سازد.

نوشتار سوم با عنوان فضای معماری، معنای حضور و بازنمایی متعلق به آلبرتو پرزگومز می باشد. فیلسوف مکزیکی که رساله ی دکترای خود را با عنوان معماری و بحران علم مدرن در کمبریج منتشر کرده است. این مقاله ابتدا به وضعیت جهان در عصر مدرن و جایگاه زیبایی شناسی و در ادامه به اهمیت نظریات ویتروویوس در معماری و ریشه‌های آن اشاره دارد. در نهایت بخش پایانی کتاب که به صورت پیوست می باشد، به معرفی پروژه های استیون هال اختصاص می یابد. در یک جمع بندی، محتویات این کتاب را می توان نوعی بررسی کیفی فضاهای معماری معاصر مبتنی بر تجربه ادراک چند حسی و نقش آن در فرآیند فهم مکان با ارائه الگوهای معماری مطلوب مبتنی بر خاستگاه پدیدارشناسانه جهت ارزش گذاری بناها دانست.

برشی از متن کتاب پرسش های ادراک «پدیدار شناسی معماری»

پرسش های ادراک: پدیدارشناسی معماری استیون هال برای گذر از فضایی تودرتو به فضایی دیگر، که با منطق و استدلال همراه است، یک متن به مجرایی لازم -گرچه ناکافی- تبدیل می شود. نوشتن در مورد معماری و ادراک آن به ناچار مورد سوال است، آیا می‌توانیم از این سوی کلمات به درون یک فرم انسان ساخت بنگریم؟ اگر معماری قرار است از وضعیت کالبدی خود و از عملکرد خود به عنوان یک پناهگاه یا سرپناه صرف فراتر رود، پس معنای آن باید مانند فضای داخلی، فضایی مناسب را در زبان به خود اختصاص دهد؛ بنابراین زبان نوشتاری می تواند کیفیت های خاموشِ معماری را در خود جای دهد.

از آنجایی که کلمات انتزاعی هستند و در تجربیات فضایی، مادی و حس مستقیم تبلور نمی یابند، تلاش برای نفوذ به درون معنای معماری از طریق زبان نوشتاری، خطر محو شدن را به دنبال خواهد داشت. می‌توان طرح یک فضای داخلی غیر ممکن را ارائه نمود، اما کلمات نمی توانند جایگزین تجربه عینی و فیزیکی زیبایی‌شناختی شوند. به بیان ریلکه، تلاش برای بیان آگاهی افزایش یافته و در واقع، «شناخت هرچه آگاهانه تر و کامل تر وجود خود» است. تجربه ها و احساسات ما می توانند تحت تاثیر کیفیت های خاموش معماری قرار گیرند. به منظور افزایش درک خود، باید از ضرورت معمولی و پیش پا افتاده ی «کارهایی که باید انجام داد» خود را رها سازیم. باید سعی کنیم و به آن زندگی درونی ای دست یابیم که از آن روی درخشان دنیا پرده برمی دارد. فقط از طریق انزوا و تنهایی است که می‌توانیم به دنیای اسرار آمیز اطراف خود نفوذ کنیم. آگاهی از وجود بی نظیر خود در فضا، در گسترش آگاهی مان از ادراک و شناخت، نقشی اساسی دارد. گذر از خود می تواند این نیاز را ایجاد کند که یافته های خویش از تنهایی و انزوا را به دیگران انتقال دهیم: انعکاس شخصی، زمینه ی انگیزش کارهای گروهی و عمومی است.

دنیای ما مملوء از امور معمولی و تکراری است که باید خود را از آن ها برهانیم؛ زندگی روزمره ی ما پر از ابزارهایی است که بخشی از تمرکز، تمایل و علاقه ی ما را منحرف و به سمت اهداف تجاری سوق داده است. موجودیت تجاری مدرن، توصیف بنیان پدیده‌ها را با اندکی ابهام روبرو ساخته است. مادامی که بر تعداد ابزارهای تکنولوژیکی ما افزوده می شود، آیا ما نیز به سمت رشد و تکامل پیش می رویم؟ یا ادراک و شناخت ما از قد کشیدن باز می ایستد؟ اما در فضاهایی محصور و ساخته ی دست خود زندگی می کنیم و اشیای فیزیکی فراوانی اطرافمان را احاطه کرده است؛ اما آیا پس از تولد یافتن در دنیای این چنینی قادر هستیم پدیده ها و ارتباطات میان آن ها را به طور کامل تجربه کنیم و از ادراک آن ها لذت ببریم؟ ...

فهرست

یادداشتی بر کتاب به قلم دکتر محمد ضیمران یادداشتی بر کتاب به قلم دکتر آزاده شاهچراغی پیشگفتار مترجمان دیباچه 12 یوهانی پالاسما / استیون هال / آلبرتو پرز - گومز معماری مبتنی بر هفت حس یوهانی پالاسما پرسش های ادراک. پدیدار شناسی معماری استیون هال حوزه‌های پدیداری 1- تجربه ادغامی: تلفیق ابژه و زمینه 2- فضای پرسپکتیوی: ادراک ناقص 3- رنگ 4- نور و سایه 5- فضامندی شب 6- استمرار زمان و ادراک 7- آب: یک لنز پدیداری 8- صدا 9- جزئیات. قلمرو لمسی 10- تناسب. مقیاس و ادراک 11- شرایط سایت و ایده تجربیات معماری استیون هال فضای معماری: معنای حضور و بازنمایی آلبرتو پرز – گومز پیوست نمایه کتابشناسی  

(پدیدارشناسی معماری) نویسندگان: استیون هال - یوهانی پالاسما - آلبرتو پرزگومز مترجمان: مرتضی نیک فطرت - سیده صدیقه میرگذار - احسان بیطرف انتشارات: کتاب فکر نو