کتاب غرب زدگی | جلال آل احمد

درباره‌ی کتاب غرب زدگی از جلال آل احمد

کتاب غرب زدگی را می­‌توان انتقادی‌ترین کتاب جلال آل احمد دانست که مفهوم غرب را به کلی زیر سوال می­‌برد و آن را به مانند مرضی می­‌داند که کشورهای دنیا را بیمار کرده است. همانطور که خود جلال در این کتاب جامعه شناسی می­‌آورد؛ غرب زدگی بیماری است هم‌وزن با وبازدگی و یا گرمازدگی و شاید هم سرمازدگی. وی عقیده دارد که غرب با فرهنگ پوشالی خود بر آن است که بر کشورهای دیگر تاثیر بگذارد.

از نظر جلال، غرب تنها کاری که می­کند مواد خام را به کمک ماشین آلات صنعتی پیشرفته به صورت پیچیده­ای درمی­آورد و چون کالایی به دنیا عرضه می­کند. اما منظورش تنهای مواد خام سنگ آهن و یا نفت و ... نیست، بلکه اساطیر، فرهنگ و موسیقی، آراء و عقاید را نیز شامل می­شود. جلال آدم غرب زده را اینگونه توصیف می­کند؛ آدم غرب زده شخصیت ندارد و بی اصالت است، همه آراء و عقایدش پوچ­اند.

وی انتقادهای بسیار شدیدی بر غرب ایراد کرد که می­توان آن ها را در "غرب زدگی" خواند. اما هستند کسانی که این گفته­ها را رد می­کنند، از جمله احمد شاملو. اما آنچه که خواننده را ملزم به خواندن این کتاب جلال آل احمد می­کند، بازشناسی اندیشه­های جلال پیرامون غرب است که از وضع آن موقع کشور در گیر و دار جنگ سرد خبر می­دهد.

بخشی از کتاب غرب زدگی

اکنون از دریچه­ی فرهنگ نگاهی به اجتماع فعلی ایران بیفکنیم. دریچه­ای که نگاه من همیشه در چهارچوب آن بوده است. از نظر فرهنگ، ما درست به علف خودرو می­مانیم. زمینی باشد و دانه­ای از جایی دم باد یا بر منقار پرنده­ای بر آن بیفتد و باران هم کمک بدهد تا چیزی بروید. درست همین جور.

یک حیات نباتی، آن هم به تصادف رها شده و اطراف مدرسه، یا به قصد تظاهر، یا به عنوان ردّ مظالم آن چه فلان قُلدر در یک حادثه­ی سیاسی به یغما برده، یا به کوشش صادق اهالی یک آبادی، یا به وقف ثلث اموال فلان مرحوم. به هر صورت مدرسه که ساخته شد، شاخه­ای از شاخه­های شکننده­ی تشکیلات فرهنگ به آن می­رسد. آن هم با چه دوندگی­ها و دردسرها.

هیچ نقشه­ای از پیش نیست. یا این که کجا چه نوع مدرسه­ای لازم است. و چه مدارسی تفنّنی است. توجّه به کمّیّت هنوز مسلّط بر عقول فرهنگ است. و هدف نهایی فرهنگ؟ گفتم غرب­زده پروردن. یا سپردن اوراق غیربهادار، تعیین ارزش استخدامی تحصیلات به دست مردمی که فقط می­توانند خوراک آینده­ی تشکیلات اداری باشند و برای ارتقا به هر مقامی محتاج یک دیپلم­اند. هماهنگی در کار مدارس نیست. مدارسی که از همه نوعش را داریم.

کتاب غرب زدگی به قلم جلال آل احمد توسط نشر جامه دران به چاپ رسیده است.

نویسنده

درباره‌ی جلال آل احمد

جلال آل احمد در 2 آذر 1302، در محله سیدنصرالدین تهران و خانواده­ای مذهبی متولد شد. وی پس از آنکه دوره دبستان را به اتمام رساند برای حضور در دبیرستان و تکمیل تحصیلات متوسطه با مخالفت پدرش مواجه شد، اما به دلیل علاقه­ای که به ادامه تحصیل داشت خواست پدر را نادید گرفت. جلال به دور از چشم پدر در کلاس های شبانه دارالفنون ثبت نام کرد، او روزها به کارهایی از قبیل: چرم فروشی، ساعت سازی و سیم کشی برق می­پرداخت. دوره نوجوانی او متاثر از تربیت مذهبی او در خانواده اش بود. جلال در سال 1322 توانست وارد دانشسرای عالی تهران بشود و در رشته زبان و ادبیات فارسی تحصیل کند. او تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد اما به دلایلی نامعلوم تحصیلات را در این مقطع ناتمام گذاشت. وی نخستین مجموعه داستان خود را به نام «دید و بازدید» در همین دوران منتشر کرد. نثر جلال تند و انتقاد گونه است به گونه ای که می­توان نمونه های خوبی از این نثر را در داستان هایی همچون «خسی در میقات» و «غرب زدگی» مشاهده کرد. وی در سال 1348 و در سن 45 سالگی در اَسالم گیلان چشم از جهان فرو بست. برخی دیگر از آثار جلال آل احمد عبارتند از:  1- پنج داستان.  2- زن زیادی.  3- سنگی بر گوری.  4- مدیر مدرسه.  5- سرگذشت کندوها.  6- سه تار.  7- از رنجی که می­بریم.  8- دید و بازدید.

• نویسنده: جلال آل احمد
• انتشارات: جامه دران