کتاب فرهنگنامه کودکان و نوجوانان 13 (خ)

معرفی کتاب فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان جلد سیزدهم 

فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان، نخستین کتاب مرجعی می باشد که به زبان فارسی، همراه با تصویر تالیف شده است. هر یک از جلدهای این مجموعه به یکی از حروف الفبای فارسی اشاره می کند و این جلد هم پیرامون حرف "خ" می باشد که حاوی 151مقاله، 18 ارجاع، 346 تصویر و 19 نقشه است. در این جلد، بزرگانی هم چون امام خمینی (ره)، خوارزمی و خیام معرفی می شوند.

مقاله های خراسان، خلیج فارس و خوزستان در حوزه ی جغرافیا، خانواده و خویشاوندی، خط و خواندن، خواب و خواب دیدن در زمینه های علوم اجتماعی و هم چنین خانه های ایران و خداپرستی، برخی از مطالب بلند آن می باشد. هر مطلبی که درباره ی حرف خ آمده با توضیح مختصر، مفید و جامعی در چند خط شروع می شود، در ادامه موضوع بسط و گسترش داده می شود. تصاویر همراه شده با متن، بسیار متنوع هستند؛ دیدن عکس ها در فهم بهتر مطالب کمک می کنند و توضیح کوتاه کنار تصاویر، تعریفی مختصر و کلی از مطلب مرتبط به آن می باشد. اشکال، نقشه ها، جداول و... علاوه بر جذاب کردن مطالعه ی کتاب، باعث می شوند در ذهن مخاطب یک تصویر ذهنی از نکات بیان شده شکل بگیرد.

این توضیحات بسیار جامع و کامل می باشند به عنوان مثال وقتی از یک کشوری صحبت می شود، نه تنها شکل، پرچم، مساحت، جمعیت و نقطه ی جغرافیایی آن را، ارائه می دهد؛ بلکه تاریخ مختصری از فرهنگ، اقتصاد، منابع طبیعی، آب و هوا، مشاهیر مهم، آئین رسمی و آداب و رسوم آن جا را هم معرفی می کند. مقالات آمده در این فرهنگنامه متناسب با دانش پایه و زبان گروه سنی ده تا شانزده سال تدوین شده است.

برشی از متن کتاب

خارپُشت ها خارپشت، پستاندار کوچکی از راسته ی حشره خواران و از تیره و زیر تیره ی خارپشتهاست، که در آسیا، اروپا و آفریقا زندگی می کند. زیر تیره ی خارپشت ها 15 گونه ی شناخته شده دارد که 4 گونه از آنها در ایران یافت می شوند و عبارت اند از: خارپشت اروپایی، خارپشت ایرانی، خارپشت بیبانی و خارپشت گوش بلند. درازای بدن خارپشت (سر و تنه) از 14 تا 30 سانتیمتر است. دُم آن کوتاه است و حداکثر تا 6 سانتیمتر می رسد. بعضی گونه ها دُم ندارند.

وزن خارپشت در گونه های متفاوت از 250 تا 1200 گرم است. بدن این جانور نسبتا گرد است و قسمت پشتی و پهلوهای آن پوشیده از خارهای انبوه نسبتا کوتاه و نوک تیز است. هنگام احساس خطر و یا خواب زمستانی قوز می کند و خود را به شکل گلوله ای از خار درمی آورد. سطح شکمی و بخش زیرین بدن بدون خار و پوشیده از موهای نرم است. خارپشت گوش ها و چشم های کوچک، پوزه ی نسبتا کشیده با نوک باریک و پاهای کوتاه دارد.

خارهای نسبتا کوتاه و انبوه آن در بعضی گونه ها تا سی و هشت میلیمتر طول دارند و برخلاف خارهای بسیار بلند تشی (طول بین 180 تا 350 میلیمتر) در جای خود محکم هستند و از بدن جدا نمی شوند. خارپشت شکارچی ماهری است و معمولا شب گرد است. گاهی پس از بارندگی های مختصر، روزها نیز از پناهگاهش بیرون می آید و به شکار می پردازد. حس بویایی خارپشت قوی است، به طوری که طعمه را در عمق 4 سانتیمتری سطح خاک تشخیص می دهد. غذای خارپشت را جانورانی مانند حشره ها، کرم ها، عقرب، مارمولک، قورباغه، موش، مار، پرندگان کوچک و تخم آنها و نیز بعضی مواد گیاهی نظیر میوه های شیرین تشکیل می دهند. بدن خارپشت در برابر سم های گوناگون مقاومت دارد، از این رو شکار و خوردن جانوران سمی مانند مارها و عقرب ها به این جانور آسیب نمی رسانند.

برای شکار مار به آرامی به آن نزدیک می شود و در حالی که خارهایش سیخ شده اند با حمله ی ناگهانی و سریع مار را می گیرد و محکم به زمین فشار می دهد و با دندان های تیزش ستون مهره های مار را درهم می شکند و آن را می خورد. خارپشت زندگی افرادی دارد و تنها زندگی می کند. فقط در دوره ی جفت گیری و تا هنگامی که بچه ها به قدر کافی بزرگ شوند و لانه را ترک کنند (چهار تا هفت ماهگی) جفت را تحمل می کند. خارپشت جانوری خشکی زی است. بعضی از آنها از درختان و بلندی ها بالا می روند و نیز در آب شنا می کنند. خارپشت روزها در زیر توده ی علف ها، در شکاف صخره ها و گاهی در نقبی (دالان) که با پاهای جلویی می کَنَد، به سر می برد. هم چنین در لانه ی جانوران دیگر، به ویژه لانه ی خرگوش ها و روباه ها، زندگی می کند...      

پدیدآورنده: شورای کتاب کودک انتشارات: شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان