کتاب ارزشیابی آموزشی - بازرگان

کتاب ارزشیابی آموزشی نوشته ی دکتر عباس بازرگان توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

برای مشخص کردن این که فعالیت های آموزشی در کلاس درس، مدرسه و به طور کلی در نظام آموزشی تا چه حد از مطلوبیت برخوردار است، باید از ساز و کار "ارزشیابی آموزشی" استفاده نماییم. "ارزشیابی آموزشی" مانند آیینه ای می باشد که تصمیم گیران و دست اندرکاران فعالیت های آموزشی، تصویری از چگونگی فعالیت ها را در آن می بینند و با کمک این تصویر از نظام های آموزشی مراقبت بیش تری به عمل می آورند تا در راستای پاسخ گویی به نیازهای فرد و جامعه، کیفیت نظام های آموزشی را ارتقا دهند. کتاب "ارزشیابی آموزشی" کمک می کند تا همه ی نیازهای آموزشی شناسایی شوند و بر اساس این نیازها، برای نظام های درسی و آموزشی برنامه های مطلوب تدوین شود. سپس برای برآورده کردن این نیازها، سازماندهی لازم به عمل آید و همه ی امور تا دستیابی به هدف اصلی که همان بهبود فعالیت های آموزشی می باشد، رهبری شوند. در کتاب پیش رو ابتدا مراحل تدوین و اجرای یک طرح به طور عملی مورد نظر قرار گرفته و سپس بر اساس آن، انتخاب و عرضه مطالب انجام شده است. علاوه بر این "دکتر عباس بازرگان" تجربه ی حاصل از اجرای طرح های ارزشیابی در سطح ملی و بین المللی را برای نوشتن مطالب و تمرین های کتاب پیش رو مورد استفاده قرار داده است تا همه ی جوانب "ارزشیابی آموزشی" را به مخاطب بیاموزد.

کتاب "ارزشیابی آموزشی" مشتمل بر نه فصل می باشد: 1- مفاهیم اساسی در ارزیابی آموزشی 2- چه چیز را ارزیابی کنیم؟  3- چگونه ارزیابی کنیم؟  4- تدوین طرح ارزیابی 5- ابزار اندازه‌گیری برای ارزیابی آموزشی 6- نظام اطلاعاتی برای ارزیابی آموزشی 7- تحلیل داده‌ها برای ارزیابی آموزشی 8- تفسیر نتایج برای قضاوت و تصمیم‌گیری آموزشی 9- تدوین گزارش ارزشیابی

 

برشی از متن کتاب

فصل اول: مفاهیم اساسی در ارزیابی آموزشی فعالیت های آموزشی هر کشور را می توان سرمایه گذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست. هدف اصلی این سرمایه‌گذاری توسعه انسانی است. به عبارت دیگر هدف فعالیت های آموزشی رشد آگاهی و توانایی های بالقوه انسان است. علاوه بر آن، به طور کلی آموزش وسیله ای برای شناسایی مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه و پی بردن به راه‌حل‌های مناسب برای آنهاست. از طرف دیگر نظام آموزشی هر کشور از نظر نیروی انسانی و مشاغل ایجاد شده در آن بالاترین نسبت را در میان سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی دارد. بر این اساس نظام آموزشی را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین زیرنظام های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منظور داشت. از نظر تماس با افراد جامعه نظام آموزشی از بالاترین میزان تماس و ارتباط برخوردار است به طوری که نظام آموزش و پرورش از نظر نیروی انسانی بالاترین تعداد افراد شاغل را در مورد دستگاه‌های دولتی در بردارد.  فصل دوم: چه چیز را ارزیابی کنیم؟ در ارزیابی نظام‌های آموزشی معمولاً مفاهیم کیفیت، کارایی و اثربخشی مورد توجه قرار می‌گیرند. از آنجا که کیفیت با کارایی و اثربخشی رابطه مستقیم دارد، ابتدا به تعریف کیفیت می پردازیم. کیفیت از جمله مفاهیمی است که در پنجاه سال اخیر ابتدا در فعالیت‌های صنعتی به آن توجه شده است. کاربرد این مفهوم در صنعت و بازرگانی موجب پیدایش مفاهیم کیفیت جامع و مدیریت کیفیت جامع شده است. از این دو مفهوم به طور گسترده‌ای در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در سال‌های اخیر استفاده شده است.  فصل سوم: چگونه ارزیابی کنیم؟ در پژوهش و ارزشیابی از واژگان تخصصی استفاده می‌شود. مجموعه واژگان تخصصی که به نام واژگان فنی یک رشته علمی نیز نامیده می شود نیاز‌های تخصصی آن رشته را برآورده می‌کند. از جمله واژگان می توان به فرضیه، الگو، نظریه و قانون اشاره کرد. پژوهشگر یا ارزیاب با استفاده از این واژگان فعالیت‌های خود را تشریح می‌کند. رابطه میان فرضیه و نظریه و قانون را می‌توان به صورت مثلثی نشان داد که در قاعده آن فرضیه قرار دارد. پس از آن الگو و بعد از آن نظریه و در راس مثلث قانون واقع شده است. هرچه از قاعده مثلث به طرف راس رویم کلیت این مفاهیم و به عبارت دیگر عمومیت و شمول آنها بیشتر می‌شود. در اصطلاح عامه واژه الگو معمولاً برای هر چیز یا هر کس که باید به عنوان سرمشق قرار گیرد استفاده می‌شود. اما برای دانشمندان و متخصصان حوزه‌های مختلف علوم، واژه الگو تعبیر ویژه‌ای دارد: استفاده از توصیف و تشبیه به منظور تجسم یا درک پدیده ای پیچیده. در ارزشیابی آموزشی الگو مشتکل از اصول طبقه بندی شده برای اجرای ارزشیابی است. این تجربه ها در اجرای ارزشیابی برنامه ها، طرح‌ها و نظام های آموزشی به دست آمده است. برای فعالیت‌های آموزشی بیش از پنجاه الگوی ارزشیابی آموزشی پیشنهاد شده است. یکی از دلایل به وجود آمدن این تعداد الگو آن است که تحول حوزه ارزشیابی آموزشی دوره های مختلف را طی کرده است. علاوه بر آن، برخی از الگوها از دیدگاه‌های متفاوت به ارزشیابی آموزشی پرداخته اند. همان طور که قبلا اشاره شد در آغاز ارزشیابی با اندازه گیری آموزشی مترادف بود. به تدریج این مفهوم با قضاوت درباره درون داد نظام آموزشی برای اعتبار سنجی مراکز و موسسات آموزشی مترادف شد.

فهرست

پیشگفتار مقدمه فصل اول: مفاهیم اساسی در ارزیابی آموزشی فصل دوم: چه چیز را ارزیابی کنیم؟ فصل سوم: چگونه ارزیابی کنیم؟ فصل چهارم: تدوین طرح ارزیابی فصل پنجم: ابزار اندازه‌گیری برای ارزیابی آموزشی فصل ششم: نظام اطلاعاتی برای ارزیابی آموزشی فصل هفتم: تحلیل داده‌ها برای ارزیابی آموزشی فصل هشتم: تفسیر نتایج برای قضاوت و تصمیم‌گیری آموزشی فصل نهم: تدوین گزارش ارزشیابی پیوست ها منابع نمایه

مؤلف: دکتر عباس بازرگان انتشارات: سمت