کتاب مبادی فقه و اصول | علیرضا فیض

بخشی از کتاب مبادی فقه و اصول علیرضا فیض

دلیل عقلی و تعریف آن

برای استنباط احکام فقه، چهار مأخذ وجود دارند، که در زبان فقهاء به ادله‌ی اربعه مشهورند: و آنها عبارتند از 1- کتاب 2- سنت 3- اجماع 4- دلیل عقل. و ملاحظه می‌شود که عقل، یکی از دلیل‌هایی است، که بیشتر محققان فقه، و اصول فقه آن را پذیرفته‌اند، اکثر فقهاء، آن را در عرض کتاب و سنت، برای پی بردن به حکم شرعی، مورد استناد قرار داده‌اند، و گروهی آن را در طول کتاب و سنت دانسته‌اند، و در جایی، و در مورد هر پیش‌آمدی که بر آن دلیلی از کتاب و سنت یافته نشود، به عقل، استناد جسته‌اند.

دلیل عقلی در میان چند تن از قدمای اصولیان، از اهمیت زایدالوصفی برخوردار بوده، و تقریبا از قرن یازدهم و دوازدهم به بعد، تا امروز، تحت تأثیر اندیشه‌های اخباری، قدرت خود را تا اندازه‌ای از دست داده، و مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

در تعریف دلیل عقلی گفته‌اند:

دلیل عقلی، حکم عقلی است، در پرتو حسن و قبح افعال و اشیاء، که به وسیله آن به حکم شرعی برسند، و از علم به حکم عقلی، در پناه ملازمه، علم به حکم شرعی پیدا شود. از این تعریف به دست می آید که عقل می تواند، نخست، خوبی و نیکویی یک کار، یا چیز، یا بدی و زشتی آن را درک کند، و بر پایۀ این درک عقلی، به حکمی مناسب، مثلا وجوب، یا حرمت، و استجاب، یا کراهت، حتی اباحه، دست یابد، و با توجه به قانون ملازمه میان عقل و شرع - که آن را از روایات گرفته اند، و اجماع کافه علماء عدلیه بر اعتبار آن منعقد گردیده است – به حکم شرعی، دسترسی پیدا کند.

کتاب مبادی فقه و اصول (مشتمل بر بخشی از مسائل آن دو علم) به تالیف دکتر علیرضا فیض در انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب مبادی فقه و اصول علیرضا فیض

بخش یکم: مبادی عمومی اصول فقه

بخش دوم: مبادی عمومی فقه، تعریف فقه

بخش سوم: مبادی خصوصی اصول فقه به ترتیب الفبایی

بخش چهارم: مبادی خصوصی فقه به ترتیب الفبایی

بخش پنجم: شرح احوال فقهاء و اصولیین بزرگ

• مشتمل بر: بخشی از مسائل آن دو علم
• مؤلف: دکتر علیرضا فیض
• انتشارات: دانشگاه تهران