کتاب اصول فقه دفتر دوم | محقق داماد

درباره‌ی کتاب اصول فقه جلد 2 دکتر سید مصطفی محقق داماد

در کتاب اصول فقه جلد 2 نوشته‌ی سید مصطفی محقق داماد از سلسله درسهای مباحثی از اصول فقه سخن به میان آمده که سعی شده است نظر به اهمیت انکارناپذیر منابع استنباط احکام شرعی پیرامون هر یک بحث مستوفی صورت گیرد. مقصود از منابع استنباط و به تعبیر دیگر منابع فقه آن دسته از منابعی است که مجتهد با اعمال و پیاده نمودن قواعد اصولی بر آن‌ها، به استنباط و استخراج احکام شرعی می پردازد. به عبارت دیگر امر تفقه برای مجتهد از منابع فقه آغاز می شود. این کتاب مهم جزء کتاب‌ های دانشگاهی حقوق بوده که از شهرت زیادی در بین حقوقدانان برخوردار است.

اکثریت مسلمانان یعنی اهل سنت در برخورد با مسائل نوینی که از تبعات زندگی پیچیده اجتماعی بود چون نتوانستند پاسخ مشکلات خود را در کتاب و سنت رسول الله که منابع منحصر استخراج و استنباط احکام شرعی بودند، بیابند، به نهادهای تازه ای تحت عناوین "اجتهاد به رای" ، "قیاس" ، "استحسان" و "مصالح مرسله" و غیره روی آوردند.

انجماد و خشکی برخورد اولیه اهل سنت با کتاب و سنت؛ و گشاده دستی و زیاده روی ثانوی در استفاده از نهادهای شرعی پیش گفته باعث شد که در سایه این افراط و تفریط، تزلزل و بلاتکلیفی زیادی در زمینه استنباط احکام شرعی در جامعه مسلمین پدید آمده و بدعت‌های عجیبی ظهور کند؛ که با اساس دین مطابقتی نداشت.

برای رفع این مشکل و سد سوء استفاده از "اجتهاد به رای" در قرن هفتم هجری علمای اهل سنت به موجب اجماعی، تبعیت و تقلید از یکی از ائمه اربعه تسنن یعنی "ابوحنیفه"، "شافعی"، "مالک" و "احمد بن حنبل" را با قید حصر الزامی، الزامی داشتند.

از آن به بعد، دریچه اجتهاد به روی علمای اهل سنت مسدود شد و به جهت الزامات ناشی از تقلید و تبعیت انحصاری از ائمه اربعه فوق الذکر، روند رشد یک اجتهاد پویا که لازمه مطابقت احکام شرعی با مقتضیات روز زندگی اجتماعی مسلمین است؛ متوقف ماند. همانگونه که علامه سید محمد حسین طباطبایی طاب ثراه نیز در کتاب نفیس "شیعه در اسلام" متذکر شده اند؛ نتیجه آن شد که فقه اهل سنت امروز در همان وضعی است که در صدر اسلام بوده است.

• منابع فقه
• مولف: دکتر سید مصطفی محقق داماد
• انتشارات: علوم اسلامی