کتاب نگاهی تازه به بدیع | شمیسا

درباره‌ی کتاب نگاهی تازه به بدیع

کتاب "نگاهی تازه به بدیع" به عنوان کتابی جامع و کامل که مبحث بدیع را به صورت دقیق و جزء به جزء توضیح می دهد، به کمک دانشجویان رشته ادبیات، که تسلط داشتن بر مبحث بدیع برای آنان بسیار حایز اهمیت است، آمده است. این کتاب به صورت مجزی نوشته شده است؛ چرا که هم جنبه درسی دارد و هم اینکه در پایان هر فصل با ارائه ی تمریناتی کاربردی یادگیری مخاطب را به حداکثر می رساند و او را از مطالعه ی کتب دیگر بی نیاز می گرداند.

بدیع علمی است که از وجوهِ تحسین کلام بحث می کند. در واقع بدیع مجموعه شگردهایی (یا بحث از فنونی) است که کلام عادی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند یا کلام ادبی را به سطح والاتری (از لحاظ ادبی بودن یا سبک ادبی داشتن) تعالی می بخشد. به ابزاری که جنبه لفظی دارند و موسیقی کلام را از نظر روابط آوایی به وجود می آورند یا افزون می کنند، بدیع لفظی گویند. در واقع در بدیع لفظی هدف این است که متوجه شویم گاهی انسجام کلام ادبی بر اثر روابط متعدد آوایی و موسیقیایی در بین کلمات است، یعنی آن رشته ی نامرئی که کلمات را به هم گره می زند و بافت ادبی را به وجود می آورد.

در نظر مخاطبان ممکن است کتاب مذکور دشوارتر و پیچیده تر از کتب سنتی به نظر بیاید اما اینطور نیست. در کتب سنتی تعاریف و طرح مطالب در بسیاری از مواضع جامع، مانع، دقیق و علمی نیستند که همین موضوع در مطالعات عالی تر و مراحل پیچیده تر ایجاد اشکال می کند و مخاطب قادر به حل مسئله نخواهد بود، چیزی که در مورد این اثر صدق نمی کند.

کتاب "نگاهی تازه به بدیع" متشکل از دو بخش می باشد که عبارتند از: 1- بدیع لفظی 2- بدیع معنوی

کتاب نگاهی تازه به بدیع تالیف دکتر سیروس شمیسا توسط انتشارات میترا به چاپ رسیده است.

 

فهرست

بخش اول: بدیع لفظی 1-روش تسجیع 2-روش تجنیس 3-روش تکرار 4-تفنن یا نمایش اقتدار  بخش دوم: بدیع معنوی 1-روش تشبیه 2-روش تناسب 3-روش ایهام 4-ترتیب کلام 5-تعلیل و توجیه

برشی از متن کتاب

بخش اول: بدیع لفظی فصل دوم: روش تجنیس 2-جناس لفظ تجانس بین خوار/خار، فطرت/ فترت، محظور/ محذور را جناس لفظ نام نهاده اند. از نظر ما همه این موارد در اصل جناس تام است. زیرا چنان که گفته شد بدیع بحث موسیقی و مسموعات است نه بحث مکتوبات. دیدی آن ترک ختا غارت دین بود مرا    گرچه عمری به خطا دوست خطابش کردم (فرخی یزدی) جناس لفظ مورد توجه قدما بود: چو در شصت اوفتادش زندگانی    خدنگ افتادش از شست جوانی  (نظامی) 3-جناس مرکب جناس مرکّب یا مَرفُوّ (رفو شده) از فروع جناس تام است و بر دو نوع است: الف) دو کلمه متجانس، هم هجا (هم وزن) هستند اما اختلاف درتکیه دارند (به طوری که می توان به آن جناس تکیه گفت) ، یعنی به قول دستوریان یکی بسیط یا در حکم بسیط و دیگری مرکب است: کمند (تکیه در آخر)/ کمند (تکیه در اوّل) ، سلامت (صحت) / سلامت (سلام بر تو) گفتمش باید بری نامم زیاد    گفت آری می برم نامت زیاد  (فرصت شیرازی) ساقی در این هوای سرد زمستان   ساغر می را مکن دریغ ز مستان  (قاآنی) بنگر و امروز بین کز آن کیان است    ملک که دی و پریر از آن کیان بود (سیف فرغانی) سرنامه تو ماها هفتاد و دو دفتر شد   و آن زهره حاسد را هفتاد و دو دف تر شد (مولوی) تا قیامت هر که جنس آن بدان    در وجود آید، بود رویش بدان (مولوی) هندویی نفظ اندازی همی کرد، اورا گفتندترا که خانه نئین است رسم بازی نه این است. (گلستان) قوافی منظومه سحر حلال اهلی شیراز تماماً از این دست است: خواجه در ابریشم و ما در گلیم   عاقبت ای دل همه یکسر گلیم تبصره: در برخی از کتب بدیعی در مورد جناس مرکب، دقت هایی کرده اند که در واقع خارج از حوزه بحث های بدیعی (موسیقیایی) است. مثلاً گفته اند که اگر طرز نگارش واژه ها یکسان باشد (سر هم نوشته شود) جناس مرکب مقرون است: کمند / کمند و اگر شکل املایی به یک گونه نباشد (جدا نوشته شود) جناس مرکب مفروق است: دلبری / دل بری شاهانه زمانه خصم بردار کشند   و آن نرگس بیدار تو بی دار کشد  (مولانا) ب) هر دو کلمه متجانس مرکب باشند، در این صورت بدان جناس ملفّق یا متشابه گویند. چون نای بی نوایم از این نای بی نوا    شادی ندید هیچکس از نای بی نوا  (مسعود سعد سلمان) نای بی نوا در آخر مصراع اول به معنی زندان (نای) بی ساز و برگ و مفلوک و در آخر مصراع دوم به معنی نای بی آهنگ است. زان شده در پیش شاهان دور باش    کی شده نزدیک شاهان، دورباش   (منطق الطیر عطار) تبصره1: گاهی کلمه جناس را (چه مرکب باشد و چه مفرد) به دو قسمت معنی دار تقسیم می کنند و هر قسمت  را جداگانه و در معنی مستقل به کار می برند. قوم گفتندش که ای خر! گوش دار    خویش را اندازه خرگوش دار  (دفتر اول مثنوی) یکی شاهدی در سمرقند داشت      که گفتی به جای سمر، قند داشت (بوستان) از بس مکان که داده و تمکین که کرده اند   خشنودم از کیای ری و ازکیای ری (خاقانی)

مولف: دکتر سیروس شمیسا انتشارات: میترا