کتاب نگاهی به سپهری | سیروس شمیسا

درباره‌ی کتاب نگاهی به سپهری اثر سیروس شمیسا

"نگاهی به سپهری" کتابی ارزشمند از دکتر شمیسا در زمینه ی نقد و تفسیر اشعار شاعر گران قدر، سهراب سپهری می باشد که مطالب مفید و قابل تاملی را به مخاطب ارائه کرده و او را با بعد متفاوتی از شعرهای بی نظیر این شاعر آشنا می سازد. "سهراب سپهری" یکی از محبوب ترین و پر طرفدارترین شاعرانی است که به نقاشی نیز می پرداخت.

با گذشت سال ها، هنوز هم  مجموعه کتاب های او، علاقه مندان زیادی را به خود اختصاص داده و نقدها و بحث زیادی را به دنبال داشته است. در همین راستا، مولف با بهره گیری از هوش، دانش و توانایی سرشار خود، چهار کتاب آخر سپهری شامل: صدای پای آب، مسافر، حجم سبز و ما هیچ، ما نگاه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و به گونه ای ماهرانه به تفسیر معانی اشعار مذکور می پردازد.

وی به هنگام توضیح ابیات، به اشعاری از قبیل مثنوی، غزلیات مولانا و بسیاری شعرهای نام آشنای دیگر نیز اشاره نموده و سپس آن ها را به نقد می کشد. "شمیسا" با تدوین این اثر، مخاطب را به دقت و ظرافت نظر در اشعار مذکور دعوت نموده و کلیدهای رمز گشایی را به خواننده ارائه می کند که او را در فهم و درک هر چه بیش تر اشعار سپهری یاری رسانده و لذتی وصف ناشدنی را برایش به ارمغان می آورد.

کتاب نگاهی به سپهری اثر سیروس شمیسا توسط انتشارات صدای معاصر به چاپ رسیده است.

فهرست

پیش گفتار ویرایش دوم پیش گفتار چاپ اول مسافری چون آب فلسفه ی نگاه تازه صدای پای آب مسافر به باغ همسفران صدای پای آب مسافر نکته هایی درباره ی دو منظومه سفر به فراسو زن شبانه ی موعود همیشه حرف بزن حوری تکلم بدوی دوست سفر مغان نشانی متن قدیم شب صور خیال سپهری بدیع سپهری ارسال المثل زبان سپهری کاشان در شعر سپهری حکایت کن از بمب هایی... ما هیچ، ما نگاه

1. ای شور، ای قدیم
2. نزدیک دورها
3. وقت لطیف شن
4. اکنون هبوط رنگ
5. از آب ها به بعد
6. هم سطر، هم سپید
7. این جا پرنده بود
8. متن قدیم شب
9. بی روزها عروسک
10. چمان یک عبور
11. تنهای منظره
12. سمت خیال دوست
13. این جا همیشه تیه
14. تا انتها حضور

لغت نامه فهرست آیات قرآنی و احادیث و اقوال مشایخ فهرست راهنما کتاب نامه

برشی از متن

صدای پای آب آب رمز خود شاعر است که آرام و تازه از هر گوشه و کناری عبوری کرده است و همان مسافر منظومه ی بعدی است. در تحریر اول: «ارزانی شب های خاموش مادرم باد.» انگیزه ی سرودن شعر، مرگ پدر و تسلی به مادر است. در قسمت اول شعر، خود را چنین معرفی می کند: اهل کاشانم. روزگارم بد نیست تکه نانی دارم، خرده هوشی، سر سوزن ذوقی مادر دارم بهتر از برگ درخت. دوستانی بهتر از آب روان. وزن این شعر تکرار فعلاتن (- - U U) است یعنی رمل مخبون. رمل مخبون محذوف (اگر رکن آخر فعلن باشد) از رایج ترین اوزان در شعر فارسی است و در دیوان حافظ بیش ترین بسامد را دارد. این وزن برای روایت بسیار مناسب است، ضربی نیست و با آن می توان حرف زد: آب را گل نکنیم ... در این وزن، شاعر مختار است در رکن های اول هر مصراع، به جای فعلاتن، فاعلاتن بگوید، چنان که در مصاریع فوق چنین کرده است. اما اگر می بینید که گاهی کلمات وسط مصاریع هم به فاعلاتن تقطیع می شود، به این علت است که آن جاها آغاز مصاریع دیگر هستند، اما سپهری گاهی مصراع ها را پشت سر هم به صورت افقی می نویسد. مثلا «بهتر از برگ درخت» یا «بهتر از آب روان» مصراع های مستقلی هستند. زبان این شعر زبان ادبی عصر ماست؛ یعنی در آن از لغات ادبی مطنطن قدیم خبر نیست بلکه لغات عامیانه هم دیده می شود: «سر سوزن ذوقی»، منتها ترکیب و نحو و به اصطلاح کمپوزیسیون، مجموعا ادبی و فصیح است. و خدایی که در این نزدیکی ست: لای این شب بوها، پای آن کاج بلند. روی آگاهی آب، روی قانون گیاه. بین «لای» و «پای» سجع متوازی است. بدین وسیله موسیقی درونی شعر را (وزن فعلاتن ... موسیقی بیرونی است) اعتلا داده است و کمبود قافیه را جبران می کند. بین لازمه ی معنی شب بو و کاج تضاد است. یکی کوتاه و دیگری بلند است. کاج هم مانند سرو رمز جاودانگی و بی مرگی است و از برخی از نقوش کهن چنین بر می آید که میترا (خدای خورشید) از کاج زاده شده است. در ص 57 اطاق آبی می نویسد: «ژاپنی در پس گذرا بودن نیلوفر و پایداری کاج چیزی یکسان می بیند: نیلوفر ساعتی شکفته می ماند، اما در باطن با کاج که هزار سال می پاید، فرقی ندارد.» بین آگاهی و قانون و بین آب و گیاه تناسب است. آگاهی استعاره از روشنی است. اما قانون گیاهان رشد و تکانل و طراوت و سبزی است. پس می گوید: خدایی که همه جا هست، پایین و بالا، در روشنی آب و در طراوت گیاه دیده می شود. یعنی انسانی که به طبیعت نزدیک است. و نحن اقرب الیه من حبل الورید (50/15): و ما از رگ گردن به او نزدیک تریم. من مسلمانم قبله ام یک گل سرخ جا نمازم چشمه، مهرم نور. در مصراع دوم، «اما» به قرینه ی معنوی محذوف است، به اصطلاح اضراب و استدراک کرده است زیرا قبله ی مسلمانان کعبه است. گل سرخ از آن جا که...

نویسنده: سیروش شمیسا انتشارات: صدای معاصر