کتاب مذهب علیه مذهب - علی شریعتی

معرفی کتاب مذهب علیه مذهب

کتاب مذهب علیه مذهب اثر دکتر علی شریعتی می باشد که در انتشارات سپیده باوران به چاپ رسیده است.

"مذهب علیه مذهب" کتابی در زمینه ی مسائل دینی و اجتماعی می باشد. این اثر خواندنی، خطبه ها و سخنرانی های پر محتوا و گیرای دکتر علی شریعتی را در بر می گیرد که در زمان های مختلف، در حسینیه ی ارشاد بیان نموده است. وی با نگاهی روشن فکرانه و هم چنین دیدگاهی کاملا نو و متفاوت به مسائل دینی، اجتماعی و دغدغه های رایج میان افراد و جامعه نگریسته و با برخورداری از قدرت کلام بالا و صراحت در گفتار و بیان، تمامی مقاصد و نظراتش را به صورت کاملا گویا و روشن جهت بهره گیری هر چه بیش تر مخاطب بازگو می کند. تمامی نقدها و اظهارات ذکر شده توسط شریعتی که با نثری پرشتاب و جسورانه در طول محتوای کتاب حاضر ارائه شده است، موضوعاتی از قبیل 1. مذهب علیه مذهب، 2. پدر، مادر، ما متهمیم، 3. آری، این چنین بود، برادر! را شامل می شود که حاوی نکته هایی لطیف و فارغ از هر رنگ و بو، خرافات و تقلید می باشند. خواننده با مطالعه ی این مطالب، لذتی وصف ناشدنی را تجربه کرده و در نتیجه ی آن، با دیدگاه کاملا متفاوت و وسیع تری به مسائل مطرح شده در طول این اثر، می نگرد.

فهرست

مذهب علیه مذهب کفر شرک بت پرستی خصوصیات دین شرک توحید دین انقلابی یعنی چه؟ دین توجیه کننده یعنی چه؟ امر به معروف و نهی از منکر ادامه ی دین شرک پایگاه سازندگان و نگهبانان دین شرک ریشه ی دین شرک دین افیونی مرجئه و سلب مسئولیت حرکت دین شرک خدا، ناس طاغوت پرستان دین کفر، دین اسلام دین کفر حاکم بر تاریخ مال از آن مردم است خانواده ی خدا تایید اختلافات طبقاتی و نژادی آفریدگاری و خداوندگاری مدینه ماکت جامعه ی ایده آل مذهب در ایران باستان پیامبران دین توحید دین شرک اشتباه روشنفکر رسالت علما و روشن فکران پدر! مادر! ما متهمیم جهانی به وسعت یک محله! ما متهمیم! دو اشتباه بزرگ و غلط مشهور جهان بینی شکمی دین نه! آری این چنین بود برادر ضمیمه ها توین بی، تمدن-مذهب خداحافظ، شهر شهادت اگر پاپ و مارکس نبودند میزگرد، پاسخ به سوالات و انتقادات جلسه ی دوم از یک گفتگوی دانشجویی فهرست های راهنما آیات و احادیث نام اشخاص نام جای ها نام اقوام و طوایف نام کتاب ها و نوشته ها مفاهیم و تعبیرات

برشی از متن

ممکن است یک ابهام در این تعبیر و عنوان باشد، و این ابهام معلول این است که ما تاکنون می پنداشته ایم که مذهب همواره در مقابل کفر بوده است در طول تاریخ جنگ ما میان مذهب و بی مذهبی بوده و (از این جهت) تعبیر "مذهب" یک تعبیر غریب، مبهم و شگفت آور و غیر قابل قبول بوده است درحالی که من اخیراً متوجه شده ام و شاید از دیرباز متوجه بودم، ولی نه به این روشنی و دقتی که الان احساس می کنم که برخلاف این تصور در طول تاریخ همیشه مذهب با مذهب می جنگیده و نه هیچ گاه به معنائی که امروز می فهمیم مذهب با بی مذهبی. وقتی صحبت از تاریخ می شود، مقصود اصطلاح رایج، تاریخ پیدایش تمدن و خط نیست، مقصودم از آغاز زندگی اجتماعی نوع کنونی انسان، بر روی زمین است. بنابراین شروع خط شش هزار سال سابقه دارد، درصورتی که از تاریخی که من صحبت می کنم بیش از بیست هزار سال یا چهل هزار سال و بنا به بعضی نظرها پنجاه هزار سال سابقه دارد. از طرق گوناگون: باستان شناسی، تاریخ، زمین شناسی و بررسی افسانه ها، اساطیر و مجموعه این وسائل، شناخت بیش و کم مجملی از انسان اولیه و سیر تحولات اجتماعی و سبک زندگی و سبک اعتقادی او تاکنون داریم. در تمام این دوره ها که بخش اولش از اساطیر و قصه ها حکایت می کند و به میزانی که به زمان اخیر می رسد و روشن تر و مستندتر می شود و تاریخ به سخن می آید، همواره در تمام صحنه ها، مذهب علیه مذهب قد علم کرده و همواره بدون استثناء مذهب بوده است که علیه مذهب مقاومت کرده است. چرا؟ به خاطر این که تاریخ سابقه ندارد که جامعه ای و دوره ای خالی از مذهب باشد یعنی جامعه بی مذهب در تاریخ سابقه ندارد. انسان بی مذهب در هیچ نژاد و در هیچ دوره در هیچ مرحله از تحول اجتماعی، در هیچ نقطه ای از زمین وجود نداشته است. در اواخر، یعنی از قرونی که تمدن و تفکر و تعقل و فلسفه رشد کرده، گاه به افرادی برمی‌ خوریم که معاد یا خدا را قبول نداشته ‌اند. اما این افراد، هرگز در طول تاریخ به شکل یک طبقه، یک گروه و یک جامعه نبوده ‌اند. به قول کارل، «تاریخ همواره دارای جامعه ‌هایی بوده است که این جامعه‌ ها به‌طورکلی یک سازمان مذهبی بوده ‌اند». محور و قلب و ملاک هر جامعه، ایمان مذهبی، پیغمبر یا کتاب مذهبی و حتی شکل مادی هر شهر، هر مدینه، نشان دهنده وضع روحی آن جامعه بوده است.   در طول قرون وسطی، پیش از مسیح، در غرب و شرق، همه شهرها عبارت بوده ‌اند از: مجموعه ‌ای از خانه ‌ها یا مجموعه ‌ای از ساختمان ‌ها؛ که این ساختمان‌ ها گاه قبیله‌ای بوده، ولی در هر محله ‌ای یک قبیله برحسب اشرافیت و بر حسب وضعیت اجتماعی، در یک نقطه بالا و بزرگ‌ تر و مهم ‌تر و نزدیک ‌تر به قلب شهر، یا به شکل غیرطبقاتی زندگی می‌ کرده ‌اند. در هر حال آن چه در میان همه شهرهای بزرگ، در تمام تمدن‌های شرقی و غربی مشترک است، این است که این شهرها همه سمبولیک بوده است. شهر سمبولیک یعنی شهری که به شکل یک علامت مشخص خود را نشان می‌ دهد.   این سمبول که نشان دهنده ی شخصیت این شهر بزرگ است، معبد بوده که مسلماً امروز این شکل در حال از بین رفتن است. مثلاً تهران یک شهر سمبولیک نیست، یعنی مجموعه وضع ساختمانی این شهر را اگر نگاه کنیم، می ‌بینیم که در پیرامون یک قطب، یک ساختمان، یک بنای مذهبی یا غیرمذهبی جمع نشده، به این معنا که ساختمان‌ها قلب و محور ندارد، ولی از یک عکس هوایی از شهر مشهد کاملاً مشخص است که این شهر سمبولیک است؛ یعنی شهری که مجموعه ساختمان ‌ها، گویی نزدیک یک شمع، یک محور که قلب شهر و معرف شهر می ‌باشد، جمع شده ‌اند.   این شهرها چرا سمبولیک بوده؟ به‌خاطر این که هر بنایی، چه بنای یک تمدن یا یک ملت و چه بنای یک شهر، اصولاً بدون یک توضیح دینی وجود نداشته. تمام این کتاب‌ هایی که حتی در فارسی خودمان می‌ توانیم نگاه کنیم، کتاب ‌هایی که درباره شهرها نوشته شده مثل: تاریخ قم، تاریخ یزد، فضائل بلخ، تاریخ بخارا، تاریخ نیشابور و... همه این کتاب ‌ها که در شرح یک شهر نوشته شده، با یک روایت دینی شروع می‌ شود، یعنی به خودشان نمی‌ توانسته ‌اند بقبولانند که چنین شهر بزرگی به‌خاطر عاملی غیر از عامل دینی یا به علتی غیر از علت مذهبی و معنوی، بنا شده و پدید آمده است. همواره یا پیغمبری در آنجا مدفون بوده است و یا بر اساس معجزه ‌ای مذهبی بنا شده است و یا به ‌خاطر این که بعدها می ‌بایست مقدسی، یا یک شخصیت مذهبی در این جا دفن بشود.   به هر حال، همه جا توجیه، توجیه دینی است؛ و این نشان می ‌دهد که اصولاً همه جامعه ‌های قدیم، چه به‌شکل طبقاتی، چه غیرطبقاتی، چه قبیله‌ ای، چه غیرقبیله ‌ای، چه به ‌صورت امپراتوری بزرگ مثل روم، چه به ‌صورت مدینه‌ های مستقلی مثل یونان، چه به ‌صورت قبایلی مثل عرب، چه متمدن و پیشرفته، چه عقب ‌مانده و منحط، در همه نژادها تجمع انسانی دارای یک روح واحدی است به نام «روح مذهبی»؛ و انسان قدیم در هر دوره و هر فکری، انسان مذهبی است. بنابراین مسئله بی‌ مذهبی چنان چه امروز از این کلمه، «کفر» را می‌فهمیم، به معنای عدم اعتقاد به ماوراءالطبیعه و معاد، غیب، خدا و تقدس و وجود یک یا چند اله در عالم نبوده است؛ برای این که همه انسان ‌ها در این اصول مشترک بوده‌اند...

• نویسنده: علی شریعتی
• انتشارات: سپیده باوران