کتاب مبانی تاریخ پارتیان - کلاوس شیپمان

کتاب مبانی تاریخ پارتیان نوشته ی کلاوس شیپمان با ترجمه ی هوشنگ صادقی توسط نشر فرزان روز به چاپ رسیده است.

این کتاب از مجموعه ی «ایران باستان» می باشد که هدف آن، ترجمه ی مهم ترین و تازه ترین آثار برگزیده راجع به ایران از هزاره های دوره ی ماقبل تاریخ تا زوال ساسانیان و در دسترس قرار دادن آن برای فارسی زبانان می باشد. مجموعه ی مذکور نگاهی گسترده و گشوده به تاریخ، فرهنگ، هنر، باستان شناسی، دین و زبان و ادبیات ایران است و موجب گسترش آشنایی ایران پژوهان و تمام دوستداران و شیفتگان فرهنگ ایرانی می شود.

کتاب پیش رو، ترجمه ای از چکیده ی تمامی پژوهش های انجام گرفته در زمینه ی تاریخ پارتیان – اشکانیان، بالاخص تاریخ سیاسی آن تا سال انتشار اثر در 1980 می باشد که کلاوس شیپمان، استاد باستان شناسی دانشگاه گوتینگن آلمان، به طور دقیق و مستند در دسترس خواننده قرار داده است. به نظر می رسد که بررسی تاریخ پارت ها به عنوان جریانی سیاسی اهمیت ویژه دارد زیرا مدت هاست که اثر تازه ای، نه در زمینه ی تاریخ سیاسی و نه در عرصه ی تاریخ فرهنگی این قوم، عرضه نشده است. در این کتاب، هنر و دیگر جنبه های تاریخ و فرهنگ پارت ها، مانند اقتصاد، سپاه و دین بررسی می شود. گستره ی این بررسی در راستای زمان اندکی فراتر می رود، یعنی دوره ی پیش از ظهور پارت ها، در حدود اواسط سوم پیش از میلاد، نیز در نظر گرفته می شود. این دوره از آن رو اهمیت بسیار دارد که روند تحول در آسیای مرکزی در آن روزگار، توضیحی برای پیدایش پادشاهی پارت ها نیز در دسترس قرار می دهد. منظور از این دوره، زمانی است که معمولاً آن را دوران «هلنیسم» می نامند. این دوران با ورود اسکندر کبیر به آسیا آغاز می شود و بخش بزرگی از عصر پارت ها را نیز در برمی گیرد. البته باید دانست که حاصل تعیین کننده ی لشکرکشی های اسکندر، تسخیر امپراتوری هخامنشیان نبود – این پیروزی های ارضی پس از مرگ اسکندر به زودی از دست رفت. آنچه بسیار تعیین کننده بود، نفوذ فرهنگ یونانی در این مناطق بود. البته پیش از این ها، برخی از هنرمندان و صنعتگران یونانی برای هخامنشیان کار کرده بودند، اما این نمونه ها پدیده های نادری بودند.

گفتنی است در این کتاب تأکید می گردد که از پارت ها نمی توان، آن گونه که غالباً معمول بوده است، به عنوان «بربرهای یونانی مآب» یاد کرد و چنین چهره ای از آنان به دست داد؛ در حقیقت آنان نیز مانند پیشینیان و جانشینان خویش، یعنی هخامنشیان و ساسانیان، ایرانی بوده اند.

برشی از متن کتاب

ساختار امپراتوری پارت باید در زیر تلاش شود تا براساس شواهد باستان شناختی و همچنین مأخذ موجود، شرح مختصری در مورد ساختار اجتماعی در شاهنشاهی پارت ارائه شود. در عین حال، به عقیده من باید سه مرحله مختلف یا به عبارت بهتر، تحولی از هم تمیز داده شود. نخست، شرایط در دورانی قبل از آنکه ساتراپی هخامنشی پرثوه پدید آید، یعنی دوران پیش از سده ششم میلادی. از این قرار، مرحلۀ دوم مورد نظر بعدی می تواند از عهد هخامنشیان تا ورود پرنیها باشد و سرانجام مرحله سوم تحول، در برگیرندۀ دوران پس از پیدایش امپراتوری پارت و بنابراین عهد مهرداد اول و پس از او است. شرایط اجتماعی از هزاره دوم تا سده ششم پیش از میلاد شناخت ما از ترکمنستان جنوبی، روی هم رفته فقط متکی بر کاوشهای روسها است. در این منطقه می توان بنابر آن کاوشها، سه فرهنگ را در عصر برنز متأخر از هم تشخیص داد. نخست، سخن بر سر «فرهنگ دهستان» واقع در غرب ترکمنستان است که می توان زمان آن را به تقریب از 1200 تا 650 ق.م. تعیین کرد؛ نام این فرهنگ از داهه ها گرفته شده است که زمانی در این منطقه اقامت داشتند. این فرهنگ در استپ ساحل رود اترک و همچنین رود سیمبار متمرکز بود و زیستگاههای کوچک و بزرگی، به ویژه در دشت مصریان، معرف آن است. در این منطقه، زیستگاههایی در اندازه ای از یک و نیم تا پنجاه هکتار، منجمله عزّت قلی، وجود داشت. شاخص این فرهنگ - دهستان، اقتصاد مبیّن آن کشاورزی و دامداری است. آثار باستان شناختی مبیین آن است که منطقه تحت حاکمیت قشر ممتازی بود که در دژهای محصوری زندگی می کردند. افزون بر این، شبکۀ آبیاری گسترده می تواند نشانگر حکومت متمرکزی باشد. ...

فهرست

1. منابع
2. جغرافیا
3. تاریخ پارتیان
4. ساختار امپراتوری پارت
5. اقتصاد در شاهنشاهی پارتیان
6. سپاه
7. دین
8. هنر

نویسنده: کلاوس شیپمان  مترجم: هوشنگ صادقی  انتشارات: فرزان روز