کتاب فوکو در ایران اثر بهروز قمری‌تبریزی

درباره کتاب فوکو در ایران

اهمیت اینکه فوکو انقلاب ایران را چگونه معنا کرد و اینکه مواجهه‌اش با این رویداد چگونه آثار بعدی او را شکل داد فراتر از یک علاقه‌‌ی صرفا علمی - پژوهشی است. او نه در دین شیعه تخصصی داشت و نه از درکی عمیق از تاریخ ایران برخوردار بود. آنچه مقالات او درباره‌ی ایران را استثنایی می‌سازد آمادگی و اشتیاقی است که برای مشاهده و درک انقلاب دارد، رها از هرگونه قید و تعهدی نسبت به طرح دقیق و از پیش معلوم نوعی تاریخ کلی و جهانی.

او انقلاب را به مثابه‌ی لحظه‌ای دید از حضور در آستانه‌ی امری نو، به مثابه‌ی امری اساسا نوین خارج از مفاهیم فرسوده‌ی سیاست انقلابی تک سویه. انقلاب و طریقی که انقلاب کنندگان آن را زیستند نه تنها به روی فوکو مجرایی گشود تا از خلال آن روش تبارشناسی خود را بازبیند بلکه، مهم‌تر از آن، آگاهی نظری‌ای به او بخشید که توانست روشنگری را در پرتو درس‌های تاریخی جنبش انقلابی بازخواند. گر چه در این اثر جستارهای فوکو درباره‌ی ایران مورد بررسی قرار گرفته و به این پرداخته شده که انقلاب ایران چطور آرای او را دگرگون ساخته است؛ اما مقصود نگارش کتابی در شرح آثار فوکو نبوده است.

بلکه با مرور این مجموعه مقالات از فوکو، بیش از هر چیز، در پی معرفی نوع جدیدی از تاریخ نگاری بوده‌که در آن روند وقایع، ایده‌ها، ارتباط‌ها و دیگر وقایع محتمل به عنوان زیر مجموعه‌ای که یک وضعیت منحصر به فرد تاریخی را رقم می‌زنند ثبت شوند. در فصل اول روایتی صحنه‌پردازانه از مجموعه وقایعی ارائه شده که اهمیت مناسک و زبان نمادین اسلام شیعی را در خلق و حفظ جنبش انقلابی نشان می‌دهد. در فصل دوم به مرور نوشته‌های فوکو درباره‌ی انقلاب ایران پرداخته شده و نشان داده شده که مفهوم معنویت سیاسی در نزد فوکو چگونه در سایه‌ی تاریخ تبارشناسانه‌ی او و نقدش نسبت به مدرنیته شکل می گیرد.

برشی از کتاب فوکو در ایران

فوکو چگونه انقلاب ایران را معنا کرد؟
فوکو، به واسطه‌ی همکاری‌اش با گروه اطلاعات زندان‌ها، ارتباط عمیقی با جنبش حقوق زندانیان داشت. در سال 1356 دو وکیل فرانسوی که با فعالان سیاسی ایرانی در خارج از کشور مرتبط بودند مسئله‌ی زندانیان سیاسی ایران را با فوکو در میان گذاشتند. او همچنین در جریان اخبار مربوط به کانون نویسندگان و اقدامات آنها برای برگزاری ده شب شعر خوانی در موسسه‌ی گوته‌ی تهران در مهر ماه 56 قرار داشت.

فوکو به همراه گروهی از روشنفکران پر نفوذ فرانسوی نامه‌ی سرگشاده‌ای در حمایت از کانون امضا کردند. علاقه‌ی فزاینده‌ی او به مسائل ایران هم‌زمان شد با دل بستگی به ایده‌ی فیلسوف ژورنالیست و تلاش برای ثبت تاریخ زمان حال. او، بعد از اینکه در پیگیری این ایده با نشریات فرانسوی به جایی نرسید، با روزنامه‌ی ایتالیایی کوری یره دلاسرا به توافق رسید که سلسله مقالاتی تحت عنوان کلی «جستارهای میشل فوکو» برای آن‌ها تهیه و تدوین نماید.

در ابتدا قرار بود با نگارش مجموعه‌ای با عنوان «آمریکای جیمی کارتر» کار را آغاز کند. ولی آگاهی اخیر او درباره‌ی تنش‌های سیاسی روزافزون در ایران سبب شد که وقایع انقلاب 1357 ایران جایگزین آن پروژه شود. چنین شد که در پایان تابستان 57 برای اولین بار و بار دوم تنها چند هفته بعد در پاییز همان سال به ایران سفر کرد.

کتاب فوکو در ایران، به قلم بهروز قمری‌تبریزی و ترجمه‌ی سارا زمانی در انتشارات ترجمان علوم انسانی به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب فوکو در ایران

یادداشت نویسنده بر ترجمه‌ی فارسی پیشگفتار مقدمه: اعلام جرم علیه فوکو 1. شکستن دو مطلق 2. فوکو چگونه انقلاب ایران را معنا کرد؟ 3. کژنمایی انقلاب، کژخوانی فوکو 4. عصر وحشت، مسائل زنان و سیاست‌های فمینیستی 5. روشنگری چیست؟ نتیجه‌گیری پی نوشت‌ها

• نویسنده: بهروز قمری‌تبریزی
• مترجم: سارا زمانی
• انتشارات: ترجمان علوم انسانی