کتاب شهرهای نامرئی | ایتالو کالوینو

درباره‌ی کتاب شهرهای نامرئی اثر ایتالو کالوینو

کتاب شهرهای نامرئی نوشته‌ی ایتالو کالوینو، در رده‌ی سفرنامه‌های خیالی قرار می‌گیرد که نویسنده سعی داشته تا از زبان مارکوپلو به توصیف شهرهای متفاوت برای قوبلای قاآن مغول بپردازد. قوبلای که امپراطوری خود را در حال سقوط می‌بیند، به مکالمه با جهانگرد ونیزی، یعنی مارکوپلو، می‌نشیند و او نیز از شهرهایی برای این امپراطور می‌گوید که وجود خارجی ندارند امّا هر یک از زاویه‌ای به محدوده‌ی امپراطوری قوبلای شباهت دارند.

کالوینو شهرهایی را در ذهن ما به تصویر می کشدکه هرگز وجود نداشته اند امّا همین شهرهای غیر واقعی، هریک ویژگی هایی دارند که می توان آن ها را به عنوان بازتابی از شهرهای حقیقی در نظر گرفت. البته این تمثیل ها و تشبیه ها مختص به شهری در برهه ی زمانی یا موقعیّت جغرافیایی خاصی نیست؛ حتّی هدف نویسنده از تشویق مخاطب به خواندن این سفرنامه ها، شناساندن این شهرها به آن ها نیست؛ در واقع با مطالعه ی هر بخشی از این کتاب پرنده ی خیال خود را به سمت شهری سوق می دهید که درباره ی آن می خوانید و بدانید سفر پرماجرایی را تجربه خواهید کرد.

اگر علاقه مند به سفر هستید، برای مطالعه ی این کتاب  وقت بگذارید و بدانید هر شهری که قصد سفر به آن را دارید، در سال 1972 در خیال کالوینو ساخته شده و مارکوپلو در این کتاب از آن سخن گفته است. با بررسی نقدها و نظرات خوانندگان در می یابیم که شرح دقیق ساختار و بافت شهری این کتاب  باعث شده تا معماران بسیاری مجذوب این سفرنامه شوند؛ به طوریکه حتی معماران سرشناسی همچون شیلی یالی تصمیم به ترسیم ساختار این شهرهای رویایی می گیرد و تصاویر شگفت انگیزی را خلق می کند.

بخشی از کتاب شهرهای نامرئی؛ نشر مرکز

شهرها و نشانه ها:

انسان روزهای متمادی میان درختان و سنگ ها راه می رود. نگاه به ندرت بر چیزی مکث می کند و آن هم زمانی است که چیزی را همچون نشانه ای از چیز دیگر بازشناخته باشد: ردّی بر ماسه ها از گذر ببر نشان دارد، یک باتلاق رگه ی آبی را نوید میدهد، و گل ختمی چینی بشارت پایان زمستان است. باقی همه صامت است و هرچیزی می تواند جای چیز دیگری را بگیرد؛ تنها درخت ها و سنگ ها همان اند که هستند.

بالاخره مسافر به شهر تامارا راه می برد. ورود به شهر از راه خیابان های پوشیده از علامات نصب شده بر دیوارهاست. چشم نه اشیا که شکل اشیا را می بیند که خود معنای دیگری دارند: مثلاً گاز انبر خانه ی دندان کش را نشان می دهد و لیوان دسته دار میخانه را؛ نیزه نشانه ی گروه نگهبانان و قپان نشانه ی دکان سبزی فروشی است. بر تندیس ها و سپرها نقش شیر، دلفین، برج و ستاره حک شده که خود نشانه ای است از این که چیزی - کسی چه می داند چه؟- نشانه اش شیر، دلفین یا برج یا ستاره است. نشانه های دیگری نیز انجام کاری را در محلی منع می کنند، مثلاً ورودی گاری به یک کوچه، ادرار کردن را پشت دکّه ی روزنامه فروش، ماهیگیری با قلاب را از روی پل؛ یا اینکه انجام کاری را مجاز اعلام می کنند، مثلاً آب خوراندن به گوره خرها را، تیله بازی را، سوزاندن جسد خویشاوندان را.

از آستانه ی درگاه معابد، تندیس های خدایان هر یک با عطایای خود دیده می شوند: یکی با ظرفی به شکل شاخ، دیگری با ساعتی شنی و آن دیگری با نقش دختر گورگون. و با همین نشانه هاست که زائر می تواند  آن خدایان را بازشناسد و دعای مخصوص را برایشان بخواند.

اگر روی ساختمانی هیچ نشان یا شکلی نصب نشده باشد، شکل خود بنا و جایی که در نظام شهری به خود اختصاص داده کافی است تا کارکردش را نشان دهد: مثلاً این که قصر پادشاه، زندان یا ضرابخانه است، یا مدرسه ی فیثاغورثیون، یا فاحشه خانه. حتی کالاهایی که فروشندگان روی پیشخان هایشان به نمایش می‌گذارند نیزبه خودی خود ارزشی ندارد، بلکه متاع آنان نشانه هایی از چیزهای دیگر است: مثلاً نواری گلدوزی شده که بر پیشانی می بندند نشانه ی آراستگی است و تخت روان زرین نشانه ی قدرت؛ مجلدهای کتاب ابن رشد اشاره به دانش دارد و خلخال جواهرنشان نشانه ی لذت عمیق تن است.

نگاه، همچنان که به صفحات نوشته، بر کوچه ها می لغزد. شهر هر آنچه را آدمی باید بدان بیندیشد را بازگو می کند و او را وامی دارد تا گفتارش را تکرار کند. و او، آن گاه که یقین دارد به تماشای شهر تامارا مشغول است، در واقع جز ثبت نام هایی که شهر با آن ها خود را و تمام اجزایش را معنا می کند.

کتاب شهرهای نامرئی اثر ایتالو کالوینو با ترجمه‌ی ترانه یلدا توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب شهرهای نامرئی

یک

• شهرها و خاطره 1

• شهرها و خاطره 2

• شهرها و هوس1

• شهرها و خاطره 3

• شهرها و هوس 2

• شهرها و نشانه ها 1

• شهرها و خاطره 4

• شهرها و هوس 3

• شهرها و نشانه ها 2

• شهرهای باریک 1

دو

• شهرها و خاطره 5

• شهرها و هوس 4

• شهرها و نشانه ها 3

• شهرهای باریک 2

• شهرها و دادوستد 1

سه

• شهرها و هوس 5

• شهرها و نشانه ها 4

• شهرهای باریک 3

• شهرها و داد و ستد 2

• شهرها و چشم ها 1

چهار

• شهرها و نشانه ها 5

• شهرهای باریک 4

• شهرها و دادوستد 3

• شهرها و چشم ها2

• شهرها و نام ها 1

پنج

• شهرهای باریک 5

• شهرها و دادوستد 4

• شهرها و چشم ها 3

• شهرها و نام ها 2

• شهرها و مردگان1

شش

• شهرها و دادوستد 5

• شهرها و چشم ها 4

• شهرها و نام ها 3

• شهرها و مردگان 2

• شهرها و آسمان 1

هفت

• شهرها و چشم ها 5

• شهرها و نام ها 4

• شهرها و مردگان 3

• شهرها و آسمان 2

• شهرهای پیوسته 1

هشت

• شهرها و نام ها 5

• شهرها و مردگان 4

• شهرها و آسمان 3

• شهرهای پیوسته 2

• شهرهای پنهان 1

نه

• شهرها و مردگان5

• شهرها و آسمان 4

• شهرهای پیوسته 3

• شهرهای پنهان 2

• شهرها و آسمان 5

• شهرهای پیوسته 4

• شهرهای پنهان 3

• شهرهای پیوسته 5

• شهرهای پنهان 4

• شهرهای پنهان 5

• نویسنده: ایتالو کالوینو
• مترجم: ترانه یلدا
• انتشارات: مرکز