کتاب سندباد در سفر مرگ - آیدا شاملو

کتاب سندباد در سفر مرگ، زیر نظر آیدا شاملو در نشر چشمه به چاپ رسیده است.

این کتاب در جلد اول خود، شامل مجموعه‌ای از گفت‌گوهای احمد شاملو طی سال‌های 1342 تا 1358 می‌باشد.معرفی چهره‌ها، شخصیت‌ها و افراد مهم در زمینه‌های مختلف علمی و ادبی می‌تواند با روشن‌تر کردن ابعاد مختلف زندگی‌شان، مطالب تازه و نوینی را در اختیار مخاطبان نهد تا  افراد با بهره‌گیری از راه و روش این شخصیت‌ها، ایده گرفتن و گاه پیروی از سبک و سیاق‌شان، مسیر آینده خویش را مشخص نمایند. احمد شاملو، این مرد فعال ادبی و هنری معاصر، موضوع اصلی کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد. گفت‌وگوها، مصاحبه‌ها و نظرخواهی‌هایی از این چهره طی سال‌های 1342 تا 1358 شده، به ترتیب تاریخ‌شان در کتاب حاضر توسط همسرش آیدا شاملو گردآوری شده‌اند. شاملو که علاوه بر سرودن شعر و نویسندگی، به عنوان روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم و... نیز شناخته شده است؛ به دلیل نوآوری‌هایش در زمینه شعر و به وجود آوردن گونه شعر سپید یا شعر شاملویی، شهرت ویژه‌تری را به دست آورده است. مطالعه کتاب سندباد در سفر مرگ، مخاطب را با دیدگاه‌های شاملو به عنوان فردی مؤثر در حیطه و زمینه‌های یاد شده آشنا می‌سازد، موضع‌گیری‌هایش را در برابر مقوله شعر و شاعری تشریح می‌کند و به بدین طریق جهان  این ادیب و شاعر را باز می‌شناساند. او که با تخلص الف. بامداد یا الف. صبح نیز مشهور است، با آغاز زندگی عاشقانه‌اش با «آیدا» باعث به وجود آمدن نقطه عطفی در زندگی شخص ی و حرفه‌ای خود گشت. لازم به ذکر است، آثار این کتاب از طریق جمع‌آوری کامل منابع مطبوعاتی توسط  آیدا شاملو از دهه چهل تاکنون صورت گرفته است. در مجموع چهل و چهار گفتگو در کتاب سندباد در سفر مرگ به چشم می‌خورد که در سه مورد، احمد شاملو، خود به عنوان مصاحبه کننده حضور داشته است: گفتگوهایش با منصوره حسینی، صدرالدین الهی، ژاله سام این سه قسمت را شامل می‌گردد. چهار گفتگو نیز با طرح سؤالی ویژه از مشاهیر بوده که قسمت مربوط به پاسخ‌های شاملو در کتاب گنجانده شده است. این سؤالات پیرامون آیین‌نامه مورخان و ناشران، بهترین کتابی که امسال خوانده‌اید، آزادی زن ایرانی و نظرخواهی در مورد پیکاسو می‌باشند. گفتنی‌ست ادامه گفتگوها با این شخصت، از سال 1358 به بعد، در جلد دوم کتاب، به چاپ رسیده است.

برشی از متن کتاب

گفت‌وگوی علی‌اصغر ضرابی با احمد شاملو - فروردین 1345   بخش اول - به نظر شما شعر امروز چه وضعی دارد و چه مرحله‌ای را طی می‌کند؟ در این باره مشروحاً توضیح دهید. - اعتقاد من تاریخ ادبیات و هنر زبان فارسی کشف شعر را مدیون این عرصه خواهد بود. زیرا تا به این روزگار آنچه به نام شعر عرضه می‌شد - از چند شاعر که بگذریم - چیزی به جز اثر منظوم نبوده است. نه فقط در ایران و در زبان فارسی بلکه در دیگر کشورها و زبان‌ها نیز وضع بر همین قرار است. به عبارت دیگر، شعر خالص تنها پس از جنگ جهانی اول بود که شناخته شد. جای چون و چرایش اینجا نیست. اما این واقعیت قابل انکار نیست که در سال‌های میان جنگ اول و دوم بود که شعر استقلال خود را بازیافت، از ادبیات دور شد، منطق خود را به منطق موسیقی و رقص (و بعدها: نقاشی) نزدیک است آنجا که یک‌سره در تراز آنها قرار گرفت و رابطه خود را با ادبیات گسست.  کار این قطع رابطه تا آنجا بالا گرفت که دیگر نمی‌توان کسانی از شمار ایرج میرزا و بهار و شهریار و دیگران را تنها به دلیل آنکه سخنانی (احتمالاً شیرین و دلچسب) را با وزن و قافیه (که زمانی تنها وجه تمایز شعر و نثر شناخته می‌شده) به رشته نظم می‌کشند، شاعر دانست. همچنان که دیگر نمی‌توان در نقاشی اساتیدی از گونه کمال‌الملک را نقاش نام داد. چرا که نقاشی نیز راهی دیگر - به جز ثبت اشیای زیبا - در پیش گرفته است. در شعر، منطق و معنا  بدان‌گونه که از ادبیات انتظار می‌رود، موجود نیست. وقتی شاعر می‌گوید: زخمی بر او بزن / عمیق‌تر از انزوا! (پل الوار، میعاد آلمانی) دیگر این پرسش ریشخندآمیز است که «عمق انزوا چقدر است؟» احمقانه است و نشانه آن که پرسنده هنوز گاو را تنها از  شاخش می‌شناسد. اگر شاعر توانسته باشد با آن چه نوشته است احساس خود را به خواننده انتقال دهد، توفیق با اوست وگرنه کلاهش پس معرکه است …   - ممکن است شعر را تعریف کنید؟ - گمان نمی‌کنم تعریف شعر میسر باشد. حداقل تا به امروز کسی نتوانسته است از شعر تعریفی به دست دهد، تعاریفی هم که شده همه کلی بافی بوده. موسیقی چیست؟ نقاشی چیست؟ رقص چیست؟ اگر توانستید تعریفی از آنها به دست آورید، مرا هم خبر کنید. به راحتی می‌توان گفت کدام اثر شعر نیست یا کدام اثر شعر ضعیفی است اما هرگز نمی‌توان گفت شعر چیست. تعریف‌هایی از نوع کلامی موزون، مخیل و غیره برای شعر سعدی و پژمان و حمیدی و حزین لاهیجی و غیر این‌ها کافی بوده است اما شعر نیما یا به قولی نیماگرایان دیگر با این متر به سنجش درنمی‌آید. اما اینجا فرصتی به‌دست‌آمده تا مطلبی را به شما بگویم. بارها شنیده‌ام که اشخاصی پرسیدند این حرف‌ها معنایش چیست؟ و دلیل ایشان آن است که شعر نیز چون هر چیز دیگر که افاده معنایی می‌کند، وسیله بیانش کلمه است. خوب است این اشخاص بدانند که به رغم نظر آنان، در این گونه شعرها آنچه مطرح نیست معناست - به آن مفهوم که در نظر ایشان است. چه بسا ما با صدایی که می‌شنویم پی به مفاهیمی می‌بریم که «فلان چیز افتاد» یا «فلان چیز شکست» اما از موسیقی که آن نیز مفاهیم خود را با صداها بیان می‌کند، اصواتی از این قبیل نمی‌شنویم. این کسانی که می‌کوشند مفاهیمی از آن قبیل را که می‌خواهند به صراحت در شعر بیابند، به کسانی می‌مانند که اصواتی  آن‌چنانی را در موسیقی بجویند، تنها به اعتبار آن‌که وسیله بیان در موسیقی صوت است.

فهرست

اشاره حرف‌هایی از ا. بامداد گفت‌وگوی وثوقی، خیبری و آغداشلو با احمد شاملو گفت‌وگوی علی اصغر ضرابی با احمد شاملو (چهار بخش) بر چهره زندگانی من، آیدا لبخند آمرزش است این بازار آشفته شعر محکوم به فناست! گفت‌وگوی مهدی فشنگچی با احمد شاملو گفتگوی نوا با احمد شاملو گفت‌وگوی احمد شاملو با منصوره حسینی گفتگوی احمد شاملو با صدرالدین الهی گفت‌وگوی علی گل‌زاده با احمد شاملو گفت‌وگوی شاهرخ جنابیان با احمد شاملو (شش بخش) گفت‌وگوی برنامه پیوسته با احمد شاملو و یدالله رویایی دعوت عام استادان فن جرئت نقاب برداشتن از چهره حافظ را ندارند! گفت‌وگوی احمد شاملو با ژاله سام درباره آیین‌نامه جدید تشویق مورخان و ناشران گفت‌وگوی منوچهر آتشی با احمد شاملو میزگردی پیرامون ترجمه (دو بخش) گفت‌وگوی بزرگی پورجعفر با احمد شاملو و محمد حقوقی درباره مراسم نوروز گفتگوی مهرداد شکوریبا احمد شاملو گفتگوی م. عرفی‌نژاد با احمد شاملو احمد شاملو و برنامه‌ کودکان گفتگوی فریده گلبو با احمد شاملو بهترین کتابی که امسال خوانده‌اید و مهم‌ترین رویداد هنری سال زن ایرانی لایق آزادی است؟ گفت‌وگوی اسماعیل خویی با احمد شاملو بهار که می‌آید و یاد اولین عشق   در مرگ پیکاسو گفتگوی عبدالطیف زبیدی با احمد شاملو گفت‌وگوی علی‌اصغر ضرابی با احمد شاملو ( سه بخش) گفتگوی مینو وزیری با احمد شاملو گفتگوی سیمین ضرابی با احمد شاملو (دو بخش) گفت‌وگوی منصوره پیرنیا با احمد شاملو (دو بخش)   اروپا برای من قفس بود گفتگوی مسعود بهنود با احمد شاملو گفتگوی فاطمه خوشه‌گیر با احمد شاملو گفتگوی سیما تقوی با احمد شاملو گفتگوی علی‌رضا میبدی با احمد شاملو  مصاحبه رادیویی با احمد شاملو گفتگوی نانومی بی. شالیت با احمد شاملو گفتگوی بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی با احمد شاملو (سه بخش) گفتگوی خبرگزاری تاس با احمد شاملو سردبیر ایرانشهر مصاحبه با احمد شاملو پس از بازگشت به ایران منابع نمایه اسامی نمایه آثار و اشعار نمایه موضوعی

(مجموعه گفت و گوهای احمد شاملو) بخش اول (1358 - 1342) نویسنده: آیدا شاملو انتشارات چشمه