کتاب سرچشمه تصوف در ایران - سعید نفیسی

کتاب سر چشمه تصوف در ایران اثر استاد سعید نفیسی در انتشارات اساطیر به چاپ رسیده است.

این کتاب ریشه تصوف در ایران و تأثیر ادیان مختلف بر تصوف را مورد بررسی قرار داده است و مجموعۀ یادداشت و تدریس هایی درباره تاریخ تصوف می باشد. تصوف در لغت به معنی پشم است و به افرادی گفته می شود که خود را فدای معنویت کرده و از ظواهر و نیازهای دنیوی منع شده اند. این کتاب  به زبانی ساده و قلمی شیوا اطلاعات جامعی درباره آیین های تصوف و فرقه های صوفی گری، ریشه صوفیان در ایران، بررسی نظرات فلسفی تصوف در ایران، ویژگی پیشوایان و علمای بزرگ تصوف را بازگو کرده است. استاد نفیسی همچنین به بررسی ادیان مختلف از جمله بوداییان، دین مانی، زرتشتی، یهود، انصار و یونانیان  و تاثیر آنها بر دیگر ادیان و تصوف پرداخته است. نفیسی سرنوشت ادیان مختلف بعد از اسلام و ریشه های تصوف در عراق ، هند، عربستان، آسیا، آفریقا و کمی نیز در اروپا و تفاوت صوفیان هر کشور را مورد بررسی قرار داده است.

فهرست

سخن ناشر سعید نفیسی: استاد ایرج افشار دیباچه

1. تاثیر تعلیمات بودایی در فرهنگ پیش از اسلام ایران
2. بوداییان در بامیان
3. تصوف ایران از نظر فلسفی
4. بوداییان ایران در دوره بعد از اسلام
5. سرچشمه تصوف عراق و جزیره
6. نخستین متصوفه عراق و جزیره
7. نفوذ افکار مانویان در تصوف
8. انتشار دین مانی در اروپا
9. تعلیمات یهود و نصارا و یونانیان در تصوف ایران
10. جنبه های خاص تصوف ایران
11. طریقت و شریعت
12. سماع در تصوف ایران
13. جوانمردی و فتوت
14. آیین جوانمردی و فتوت
15. آیین پذیرفتن جوانمردان
16. جوانمردان در کشورهای مختلف
17. پیشوایان معروف فتوت
18. ملامتیان
19. ملامتیان از نظر نقشبندیان
20. اتصال به مبدا
21. طریقه اویسی
22. پیشروان تصوف در ایران
23. سلسله نسب فرق تصوف ایران و هند
24. مشایخ قرن چهارم
25. مشایخ قرن پنجم
26. مشایخ قرن ششم
27. مشایخ قرن هفتم
28. مشایخ قرن هشتم
29. مشایخ قرن نهم
30. تصوف مغرب
31. تکمله

دین زرتشتی ساسانی درباره سماع تحفه الاخوان و روایت دیگر آن به فارسی دو بیتی شرف الدین ابوعلی فلسفه وحدت وجود احکام شرع آیین بودایی در ایران باستان آیین بوگومیل طریقه شطار طریقه عشقیه طرق تصوف در یوگوسلاوی فتیان در باکو مزار حکیم ترمذی مزار دقاق نیشابوری مزار ابوسعید ابوالخیر مزار ابویعقوب همدانی مزار سیف الدین باخزری مزار بهاالدین نقشبند فهرستها

1. نامهای کسان
2. خاندانهای حکومتی، اقوام، ملتها
3. اصناف مردمان و پیروان فرق مذاهب
4. آیینها، ادیان و طریقها
5. نامجایها
6. موسسات
7. اصطلاحات
8. اصطلاحات متفرقه
9. پیشه ها و هنرها
10. کتابها و رساله ها
11.  اسامی و کلمات اروپایی

برشی از متن کتاب

یکی از دلایل مهم که تصوف ایران از تصوف عراق و جزیره متأثرنشده و پیش ازآنکه تصوف مغرب در ایران راه باز کند همیشه استقلال کامل داشته این است که تصوف ایران جنبه های خاص فراوان دارد. یکی از جنبه های خاص آن این است که کاملاً جنبۀ طریقت داشته و با شریعت پیوندی نداشته است و پس از این در این زمینه مفصل تر بحث خواهم کرد. دیگر از جنبه های خاص آن این است که خانقاه و آیین و رسوم آن مخصوص به تصوف ایران بوده است. چنانکه در میان متصوفۀ عراق و جزیره پیش از آنکه تصوف ایران در آنجا راه بیابد معمول نبوده است. در دیار مغرب از سوریه تا شمال آفریقا هم خانقاه مخصوص فرقی است که از ایران به آنجا رفته اند و خانقاه های این نواحی مخصوص مولویان و نقشبندیان و بکتاشیان و دمرداشیان و قادریان بوده است که همه از فرق تصوف ایران یا متأثر از تصوف ایران بوده اند. دیگر از جنبه های خاص تصوف ایران سماع و رقص و دست افشانی و پای کوبی است که آن نیز اختصاص به خانقاه های تصوف ایران داشته و پیروان فِرَق دیگر آن را نداشته اند، چنانکه در میان متصوفۀ عراق و جزیره معمول نبوده و فِرَق مغرب هم که ازفرق ایران پیروی نکرده اند نه تنها آن را نداشته اند بلکه آن را مباح نمی دانسته و حرام می شمرده اند و منکر اباحت آن بوده اند و صوفیۀ ایران را بدین کار تشنیع و تقبیح می کرده اند. این نکته نیز از بدیهیات است که خانقاه از ابتکارات متصوفۀ ایران بوده است. تردیدی نیست که صوفیۀ ایران مراسم و آیین خانقاه را از مانویان گرفته اند و این کلمه در زبان تازی حتماَ معرب خانقاه فارسی است و این که آن را "خوانق" جمع بسته اند جمع جعلی است.

تالیف: سعید نفیسی به اهتمام: عبدالرکیم جربزه دار انتشارات: اساطیر