کتاب ایرانیان دوران باستان تا دوره ی معاصر - کاتوزیان

کتاب ایرانیان دوران باستان تا دوره ی معاصر به قلم همایون کاتوزیان و ترجمه ی حسین شهیدی در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

در مقدمه ی این کتاب، خطوط کلی ویژگی های تاریخ و اجتماع ایرانی توصیف خواهد شد و چارچوبی برای بحث مفصل تر فصل های بعد، از جمله شرحی از افسانه ها و اسطوره های ایرانی، و همچنین فرقه ها و دین های ایرانی، پیش و پس اسلام، فراهم خواهد آمد. در این باره که تاریخ چگونه باید نوشته شود و تاریخ ((واقعی)) چیست نظر بسیار است، چه بسا در میان خود تاریخ نگاران. برخی توصیف رویداد ها را با ارزش می دانند و معمولا بررسی های دقیق یا خردنگرانه را روش درست تاریخ نگاری می دانند. از دید این گروه، ممکن است کشف واقعیتی تازه، حتی بسیار کوچک، مهم تر از نگاهی تحلیلی به گرایش های گسترده ی تاریخی باشد. نویسنده ی کتاب معتقد است که تاریخ هم باید معنای تجربی واقعی داشته باشد، و هم نگرشی تحلیلی که تاریخ را از داستان سرایی هوشمندانه و منضبط تفکیک کند. موضوع این کتاب هم چیستی تاریخ ایران و هم چگونگی و چرایی آن است. فصل های 1 تا 6 تاریخ ایران باستان تا قرن نوزدهم میلادی را در برمی گیرند. فصل های 7 تا 12، درباره ی قرن نوزدهم تا انقلاب بهمن 1357، به تفصیل و با استفاده از منابع دست اول یا دوم مستند شده اند. مخاطبان این کتاب هم خوانندگان عام اند و هم کارشناسان. اگرچه موضوع کتاب بررسی کلی تاریخ ایران است، نویسنده تا سر حد توان خود کوشیده است به خواننده ی غیر متخصص نیز روایتی قابل درک، و چه بسا لذت بخش، عرضه کند. آن چه خواهید خواند داستان یکی از تمدن های بزرگ بشر است، در یک جلد، که برخی از دلایل پیدایش و ویژگی های بی همتای آن تمدن را پیش چشمانتان عریان خواهد کرد.

فهرست

1. افسانه ها، اسطوره ها، تاریخ باستان 2. یونانیان، پارتیان، پارسیان 3. اعراب، اسلام و ایرانیان 4. ترکان و مغولان 5. بار دیگر امپراتوری ایران 6. فروپاشی و وحدت دوباره 7. معمای اصلاح و تجدد 8. انقلاب برای قانون 9. حکومت استبدادی نوین 10. اشغال، ملی شدن نفت و دیکاتوری 11. انقلاب سفید 12. انقلاب بهمن 1357

برشی از متن کتاب

ظهور نادر: بخش های بزرگی از کشور هنوز در اشغال عثمانی و روس و بخش های دیگر دستخوش هرج و مرج و ویرانی بودند. نادر به سپاه اشغالگرعثمانی  حمله برد و آنان را شکست داد اما ناچار شد پیروزی کامل را به تاخیر بیندازد تا بتواند به شورش افغان های ابدالی در هرات بپردازد و آنان را سرکوب کند. هنگامی که نادر در خراسان بود شاه تهماسب، شاید با انگیره ی رقابت با او، آتش بس ایران و عثمانی را نقض کرد اما شکست خورد و ناچار شد بخش بزرگی از سرزمینی را که نادر از عثمانیان پس گرفته بود به آنان واگذار کند. نادر پس از بازگشت به اصفهان  در سال 1144 ه.ق فرماندهان لشکر را ترغیب کرد که تهماسب را برکنار کنند و فرزند خردسال او، عباس، را از نظر خود او، با لقب وکیل الدوله، به تخت بنشانند. از سر گرفته شدن جنگ با عثمانیان سرانجام به پیروزی کامل و پیمان صلح 1145 ‌‌‌ه‌.ق انجامید که بر پایه ی آن عثمانیان پذیرفتند از سرزمین های اشغالی ایران عقب نشینی کنند. یکی دو سال بعد، هنگامی که عثمانیان کوشش به نقض عهد کردند دوباره شکست خوردند و از آن پس به صلح پایبند ماندند. در این میان، نادر روس ها را نیز با پیمان1147 ه.ق رشت از ایران بیرون رانده بود. در سال 114ح ه.ق هنگامی که کشور کاملا از هرج و مرج داخلی و اشغال خارجی رها شده بود، نادر روسای طوایف را از سرار ایران، رسما برای تعیین نظام حکومتی کشور ولی در حقیقت برای کنار گذاشتن صفویه و اعلام پادشاهی خود، در دشت مغان گردآورد. شرکت کنندگان در این گردهمایی نقش خود را می دانستند، اما نادرست خواهد بود تصور کنیم صرفا یا حتی اساسا از روی ترس یا به خاطر رشوه تصمیم گرفتند. روسای طوایف تاج پادشاهی را به نادر تقدیم کردند و او نیز تاج را پذیرفت، به شرط آنکه ایران به مذهب سنت بازگردد، کاری که بدون تشریفات رسمی ممکن نبود.  از روایات چنین بر می آید که موضوع مسکوت ماند و هر یک از دو طرف آن را به نفع خود تعبیر کرد.  

• نویسنده: همایون کاتوزیان
• مترجم: حسین شهیدی
• انتشارات: مرکز