کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش – دنی دیدرو

برشی از متن کتاب

هردو احساس را در آنها ایجاد کرد. یک روز بهترین دوستان عالم می شدند و یک روز دشمن قسم خورده. در روزهای دوستی به گرمی از هم استقبال می ‌کردند و جشن می ‌گرفتند، روی هم را می بوسیدند، از غم و شادی و آرزوهای شان می گفتند؛ درباره خصوصی ترین امورشان باهم مشاوره می ‌کردند، از امور خانوادگی گرفته تا آرمان ‌ها و بیم ها و برنامه های ترقی حرفه ای. فردای همان روز اگر به هم بر می ‌خورند، یا بی آنکه به هم نگاه کنند از کنار یکدیگر رد می شدند یا اینکه با تفرعن به هم می نگریستند و یکدیگر را آقا خطاب می ‌کردند، حرف‌های درشتی بین شان رد و بدل می ‌شد، شمشیر می کشیدند و با یکدیگر نبرد می کردند. اگر یکی زخمی می شد، دیگری به یاریش می ‌رفت، زاری می ‌کرد، تأسف می‌خورد، او را به خانه می رساند و در کنارش می نشست تا زخم التیام پیدا کند. پس از هشت روز، پانزده روز، یک ماه، همه چیز از نو شروع می شد و از این ساعت با آن ساعت دو انسان خوب… دو انسان خوب، دو دوست صادق را می ‌دیدیم که امکان داشت به دست هم کشته شوند و این مرگ نبود که دلسوزی بیشتری بین شان بر می ‌انگیخت. بارها درباره رفتار عجیب شان به آنها تذکر داده شده بود. خود من که فرماندهم اجازه داده بود اظهار نظر کنم، می گفتم «اما، آقا، اگر اتفاقا او به دست شما کشته شود؟» با طرح این سوال فرماندهم به گریه می ‌افتاد، با دست چشم هایش را می‌پوشاند و مثل دیوانه ها به اتاق خود می دوید. دو ساعت بعد یا دوستش او را زخمی کرده بود و به اتاقش می رساند و یا فرماندهم بود که همین کار را برای رفیقش می کرد. نه سرزنش های من… نه سرزنش های من، نه سرزنش های دیگران اثری نداشت؛ تنها راه چاره جدا کردن آنها بود. خبر این رفتار عجیب و متضاد به گوش وزیر جنگ زسید و فرماندهم به فرماندهی هنگ دیگری منصوب شد. با این حکم که بی درنگ به محل ماموریت بشتابد و از آنجا تکان نخورد. انتصاب دیگری رفیقش را در همان هنگ سابق باقی گذاشت. به گمانم این اسب لعنتی بالاخره مرا دیوانه کند.

به مجرد دریافت دستور وزیر، فرماندهم به بهانه تشکر از دربار به خاطر این عنایت به آنجا رفت و گفت خودش فرد ثروتمندی است اما هم قطار تهی دستش به اندازه او شایستگی مراحم شاهانه را دارد و سمتی را که به او دادند اگر به دوستش بدهند تا حدی وضع نابسامان مالی اش را جبران می کند و شادی اش را فراهم می سازد. از آنجایی که وزیر نیتش جدا کردن این دو مرد عجیب بود و از آنجایی که اعمال بزرگوارانه همیشه انسان را تحت تاثیر قرار می دهد، تصمیم می گیرد… حیوان لعنتی، نمی‌توانی سرت را راست نگه داری؟… تصمیم می گیرد فرماندهم در هنگ باقی بماند و دوستش برود و فرماندهی هنگ دیگر را به عهده بگیرد.

هنوز مدتی از جدایی شان نگذشته بود که دلشان برای هم تنگ شد و هر دو سخت افسرده شدند.