کتاب قواعد عمومی قراردادها 1 | دکتر ناصر کاتوزیان

درباره‌ی کتاب قواعد عمومی قراردادها 1 نوشته دکتر ناصر کاتوزیان

شیوه‌ی تحقیق در کتاب‌های “قواعد فقه” استقرایی است: بدین معنی که محققان می‌کوشند تا از استقراء در احکام پراکنده در عقود معین، قواعد عمومی قراردادها را بدست آوردند. چنانکه نام تمهیدالقواعد شهید، که از قدیمی‌ترین و معتبرترین این گونه رساله‌ها است، همین مفهوم استقرایی را به ذهن می‌آورد.

تدوین قانون مدنی را بی‌گمان باید سرآغاز تحولی بنیادین در تدوین “قواعد عمومی قراردادها” دانست. این قانون، که با گذشت بیش از نیم قرن عمر، اکنون گرد پیری بردارد، چنان فاضلانه نوشته شده است که هنوز هم حقوق‌دانان ما ترجیح می‌دهند که متن آن دست  نخورد باقی بماند و بیشتر از راه تفسیرعلمی و، در صورت لزوم، تصویب قوانین استثنایی مورد نیاز، به رعایت ضرورت‌های اجتماعی پرداخته شود.

نویسنده اما تلاش کرده که قانون مدنی را به عنوان میراثی در برابر نظرها خصوصی و هجوم اندیشه بیگانه‌ها حفظ کند. و آن را از ریشه تاریخی خود جدا نکند و اما اندیشه‌های نو را دریابد.

 

برشی از متن قواعد عمومی قراردادها 1

به موجب اصل حاکمیت اراده، هر کس می‌تواند هم پیمان خویش را به میل خود انتخاب کند و آزادانه با او به گفتگو بپردازد تا، در شرایطی برابر، توافق انجام و حقوق و تعهدهای آنان معین شود. ولی، نباید از یاد برد که در حقوق  کنونی عقد از رابطه‌ی خصوصی بین اشخاص خارج شده و به صورت یک وسیله‌ی مفید اجتماعی برای مبادله‌ی ثروت ملی درآمده است. دیگر طرفین حاکم بر روابط خود نیستند و دولت، که بطور غیر مستقیم از نتایج پیمان‌های خصوصی متاثر می‌شود، بسیاری از شرایط وقوع و آثار آن را برایشان تحمیل می‌کند. در اثر دخالت‌های روز افزون دولت و محدودیت‌های که حکومت اراده در بسیاری موارد پیدا کرده است، تقسیم‌های تازه‌ای در قراردادها پیشنهاد شده که سابقه نداشته است. علمای حقوق، بر حسب درجه‌ی حاکمیتی که اراده‌ی دو طرف قرارداد بر رابطه‌ی آنان دارد، عقود را به گروه‌هایی بخش کرده‌اند که از جمله آن‌هاست، تقسیم بین عقود فردی و جمعی، عقود با مذاکرات آزاد و عقود الحاقی…مانند اینها.

کتاب قواعد عمومی قراردادها جلد اول توسط دکتر ناصر کاتوزیان نگاشته شده است و انتشارات گنج دانش به چاپ رسانده است.