کتاب طریق بسمل شدن | محمود دولت آبادی

درباره‌ی کتاب طریق بسمل شدن محمود دولت آبادی

کتاب طریق بسمل شدن به قلم محمود دولت آبادی توسط نشر چشمه به چاپ رسیده است. "طریق بسمل شدن" کتاب داستانی در رابطه با جنگ میان ایران و عراق می‌باشد که نویسنده در ورای این روایت، به نقد جنگ‌های دیگری نیز می‌پردازد. قصه در تپه‌ای به نام "صفر" و زمانی آغاز می‌شود که نیروهای عراقی و ایرانی در این مکان گرفتار شده‌اند و هر دو طرف دارای وجه اشتراک‌های زیادی هستند؛ به عنوان مثال هر دو گروه، از هفت نفر و یک اسیر از نیروهای مقابل تشکیل شده‌اند و همواره سعی بر این دارند که خود را به بشکه‌ی آب موجود در پایین تپه برسانند تا در نتیجه از مرگ حتمی نجات یابند.

شخصیت های اصلی قصه، در یک سو "سرباز" و "سروان ایرانی" و در سویی دیگر "گروهبان" و "نویسنده" ای عراقی می باشد که گروهبان عراقی و هم چنین سروان ایرانی، هر دو در رشته ی ریاضی تحصیل نموده اند. کاتب عراقی مجبور است که ماجراهای جنگ را طبق خواسته و نظر فرمان گروهبان مستبد مذکور و به دور از واقعیت بنویسد. در واقع قصه راویانی از هر دو طرف جنگ دارد که وقایع آن را بر اساس دیدگاه خود، شرح می دهند و همین موضوع بر جذابیت هر چه بیش تر داستان می افزاید.

"دولت آبادی" در طول محتوای این کتاب، جنگ و نزاع میان انسان ها را محکوم کرده و به گونه ای هنرمندانه آن را مورد انتقاد قرار می دهد. همان طور که بیان شد این اثر فقط به جنگ میان ایران و عراق نمی پردازد بلکه مولف در لابه لای روایت داستان خویش، از جنگ میان اعراب و ایران در صدر اسلام و بسیاری موضوعات دیگر نیز، سخن می گوید.

بخشی از کتاب طریق بسمل شدن

از جایی، نقطه ‌ای بر این کره‌ خاکی گلوله‌ ای از دهانه ی‌ لوله‌ ی یک سلاح شلیک می‌ شود: نه! از جایی، نقطه ‌ای در این کره ی‌ زمین گلوله ‌ای سربی، سنگین و مخرب از دهانه ی‌ فراخ لوله‌ بلند یک سلاح سنگین شلیک می ‌شود. دقیق‌ تر از این نمی ‌شود گفت، مگر این که بدانیم درون آن حجم نسبتا مخروطی چه میزان مواد انفجاری طراحی و جاگذاری شده است. این را ما نمی ‌دانیم،

شاید مغزی که فرمان فشردن دکمه ‌ای را می‌ دهد هم نداند. چرا باید تصور کنم انگشتی فقط یک دکمه را فشار می‌ دهد؟ ای بسا یک اهرم را پایین یا بالا می‌ کشاند؟ چه می ‌دانم؟ چه فرقی می‌ کند، و چه تشخصی می ‌توان قائل شد برای اجزائی از یک ماشین گشتن که تک به تک آن، یک مجموعه، یک ترکیب را به وجود آورده باشند؟ پس گلوله ‌ای شلیک شد تا بعد از طی سفری که در خیال من طولانی می ‌گذرد در جایی از همین زمین فرود بیاید، منفجر بشود، ویران کند و جایی را به آتش بکشد و ابری از دود در هوا بماند.

بی گمان هر گلوله در شلیک شدن هدف دارد. اگر شد هدف خاص و اگر نشد هدف عام. اما در آن پاره از خاک، جایی که داسنتان ما باید رخ بدهد هدف هر دو ویژگی را دارد؛ هم عام و هم خاص. عام از آن جهت که محدوده ای از یک جبهه ی جنگ است و خاص از جهت آن که تصور می شود کانون مقاومتی است از جنگ های نامنظم. با چنین تصوری ست که از پسین غروب آتش باری روی یک گله جا شروع شده و جوانان این داستان را در محاصره ی آتش قرار داده است و چون شب است و نمی توان هیچ شعله یا نوری به کار داشت، هنوز معلوم نیست که از آن جمع معدود چند نفر به جا مانده اند.

دستور عقب نشینی دریافت شده، اما نمی توان یقین داشت چند نفر توانسته باشند به موقع خود را از حلقه ی آتش بیرون ببرند – بیرون برده باشند یا نیمه جان در فاصله ای به خا افتاده باشند هم چنین هنوز معلوم نیست چند نفر در موضع خود مانده باشند، زنده – مرده یا مجروح. صدای بارش گلوله نمی گذارد افراد صدای یک دیگر را – اگر صدایی از گلویی درآید – بشنوند. آن که می نالد و می گوید «آب» باید خیلی نزدیک باشد. نزدیک به کجا؟ لابد به آن ها که هنوز سالم و توانا هستند.

همه جور گلوله باریده است. اما آن منبع آب هنوز سر جایش باقی است که درون یکی از شیارهای تپه ی مقابل جای گرفته. شاید چند و چندین بار لرزیده، شاید باعث شده آب لب پر بزند و بدنه ی بیرونی مخزن را تر کند، اما هنوز مخزن در همان شیار جا دارد و امیدها به آن است که گلوله ای به آن نگیرد و این اتفاق نباید بیفتد چون به هیچ وجه در چشم حریف نیست؛ مگر افراد بتوانند از پشت سنگرهای خود بیرون بیایند، شیبه کنند طرف پایین و بر بخورند به مخزن...

• نویسنده: محمود دولت آبادی
• انتشارات: چشمه