کتاب سیر عقل در منظومه‌ی حقوق بین الملل

درباره کتاب سیر عقل در منظومه حقوق بین الملل

این کتاب سعی دارد اصول و مقررات حقوق بین الملل را در عرصه هایی معین از روابط بین الملل، بازبینی کند. نویسنده این کتاب معتقد است که صحنه بین المللی، چشم انداز خاصی است که می توان از طریق آن، کار دولت ها را از بیرون بررسی کرد. حقوق بین الملل قوانین خاصی دارد و اگر دولتی  بخواهد این قوانین را در مواقعی که به ضررش است، اجرایی نکند، اوضاع بین الملل خراب و دگرگون می شود. پس هر دولتی باید اصول اساسی حقوق بین الملل را بداند و آن را در سیاست خود به کار گیرد.

کتاب حاضر در هفت فصل تنظیم شده و در ابتدای آن، مقدمه ای تحلیلی در نظر گرفته شده است که روش شناسی حقوق بین الملل عمومی‌، سیر تاریخی و رسالت آن را تعریف می کند تا خواننده با آشنایی کامل به سراغ مباحث اصلی کتاب برود. طبق گفته  هدایت الله فلسفی مطالب این کتاب بیش تر مناسب کسانی است که در پی استفاده عقلانی از معارف حقوق بین الملل هستند و به درد کسانی که کارشان صرفاً تحقیق درباره موضوعی معین از این نظام است، نمی خورد. پس اگر تصمیم دارید از مباحث حقوق بین الملل استفاده کنید، پیشنهاد می کنیم مطالعه این کتاب را از دست ندهید.

برشی از متن کتاب سیر عقل در منظومه حقوق بین الملل

در عمل تنوع روش های علمی حقوق بین الملل کاملا مشهود است. در مراجعه به هر سالنامه یا مجله حقوقی یا هر اثر جمعی خواهیم دید که هر مؤلف یا نویسنده ای از روشی متفاوت پیروی کرده است. این تنوع از آنجا ناشی می ‌شود که در حقوق بین الملل اساسا برای مطالعه هر مسئله راه های مختلفی وجود دارد. نیز از پی هر مسئله، مسائل دیگر به وجود می آید که می توان آنها را از زاویه های مختلف بررسی کرد. راه های تحقیق در حقوق بین الملل را می توان با دو گزینه علمی که در هر تحقیق علمی وجود دارد به نمایش درآورد. گزینه نخست علمی است که محدوده تحقیق را معین می کند.

هر روش با توجه به حقوق بین الملل که محقق مصمم به کار در محدوده آن است معین می ‌گردد. این گزینه تاثیر قابل توجهی بر انتخاب موضوع تحقیق و همچنین بر نوع مسائل می‌گذارد که باید به لحاظ این تحقیق حل گردد. مثلا هر تحقیق مبتنی بر فن حقوقی اساساً تحلیلی و توصیفی است. در چنین حیطه ای باید درباره مضمون قاعده حقوقی و تعیین حدود آن تحقیق کرد. این تحقیق با تحقیق فلسفی تفاوت دارد. تحلیل فلسفی بیشتر به آنچه باید باشد می پردازد تا آنچه هست. تحقیق در این حیطه بیشتر دستوری یا تجویزی است تا تحلیلی و توصیفی. اما گزینه ی دوم مشخص ساختن جریان نظری یا مکتب فکری است که تحقیق در مدار آن به گردش در می آید. هر روش اصولا با توجه به جریان نظری یا مکتب فکری که الهام‌بخش محقق است تعریف می شود. امکان دارد دو محقق که در حوزه فن حقوق کار می ‌کنند هر یک به مطلبی متفاوت وابسته باشند. مثلا محقق اولی طرفدار مکتب اصالت اراده باشد و بر این فکر اصرار ورزد که حقوق ساخته و پرداخته اراده دولت هاست.

و دومی با طرفداری از مکتب اصالت عین معتقد باشد که حقوق منبعث از ضرورت ‌های اجتماعی است. بدین ترتیب چنانچه این دو بخواهند حقوق بین الملل را توصیف کنند و هرکدام سوالات یکسانی را مطرح سازند، باز هر یک از روش خود تبعیت خواهد کرد. از این رو نتایج متفاوت خواهد بود. چنانچه در حیطه گزینه نخست موضوع تحقیق تعیین علمی باشد که با توجه به آن باید درباره حق بر جدایی طلبی مطالعه شود، ابتدا باید دید که آیا در حال حاضر این حق در حقوق بین الملل موضوع وجود دارد و آیا این حق از حق مردم در تعیین سرنوشت خویش منبعث می گردد؟ در فلسفه حقوق این حق با اخلاق سنجیده می‌شود. به گونه ‌ای که بتوان پاسخی برای این سوال پیدا کرد: آیا این حق باید وجود داشته باشد؟ چنانچه این حق باید وجود داشته باشد چگونه باید آن را تعریف کرد که هم خواسته های مردم را اجابت کند و هم تبعات منفی نداشته باشد و مانع تک تک شدن دولت ها گردد؟ در حیطه گزینه دوم اگر در حوزه تحقیق فنی قرار گرفته باشیم و روش شناسی در مدار اصالت اراده به چرخش در آمده باشد، سوال آن خواهد بود که آیا دولت ها حق به جدایی طلبی را در معاهده یا به‌گونه ‌ای دیگر پذیرفته‌اند؟ و چنانچه این روش بر مشرب عینی مبتنی باشد سوال آن خواهد بود که آیا این حق به نقل از ضرورتی اجتماعی منبعث شده است؟    

فهرست کتاب سیر عقل در منظومه حقوق بین الملل

• پیشگفتار
• مقدمه تحلیلی
• فصل اول: گونه گونی روش های علمی در حقوق بین الملل
• بخش اول: تحقیق فنی درباره حق بر جدایی طلبی
• بخش دوم: تحقیق فلسفی درباره حق بر جدایی طلبی
• فصل دوم: علوم و روش های تحلیل حقوق بین الملل
• بخش اول: فن حقوقی یا دگماتیک حقوقی
• بند یکم: تعیین و تفسیر متودولوژیک مقررات حقوق بین الملل در مفهوم خاص کلمه
• بند دوم: نظریه های تفسیر: بینش های مضیق و موسع و بسیار موسع تفسیر
• بند سوم: تفسیر در حقوق بین الملل: فهم جلوه های درونی و بیرونی قاعده حقوقی در زمان
• بخش دوم: روش تحلیل علمی
• بخش سوم: روش جامعه شناختی
• بند اول: رهیافت جامعه شناختی مداخله بشردوستانه در عرصه روابط بین الملل
• بند دوم: تحلیلی جامعه شناختی از جنگ و صلح و صلح جنگ: توسل افسار گسیخته
• بخش چهارم: روش فلسفی
• بند اول: تحلیل نظری آرمان فلسفی و ارتباط آن با قاعده و سیستم حقوقی
• بند دوم: وجوه سه گانه و سیستم بین المللی
• بند سوم: کار آرمان در سیستم حقوقی بین المللی
• فصل سوم: مسائل متقاطع: نمایش رهیافت های مختلف فنی، تحلیلی علمی، فلسفی و جامعه شناختی
• بخش اول: عناصر لازم تفکیک چهار رهیافت از یکدیگر
• بخش دوم: تحقیق با استفاده از دو یا چند رهیافت علمی مختلف
• بخش سوم: آزادی و ضرورت انتخاب رهیافت علمی
• فصل چهارم: تنوع روش ها بر اساس مکاتب نظری
• بخش اول: تقابل نظری اصالت اراده و اصالت عین
• بخش دوم: رهیافت فورمالیستی و رهیافت انتقادی: نظریه های متفاوت و روش های جداگانه در عرصه تحقیقات و تتبعات حقوق بین الملل
• بخش سوم: رهیافت ایده آلیستی و رهیافت رئالیستی: نظریه های مختلف، روش های متفاوت
• فصل پنجم: پدیدارشناسی جامعه و حقوق بین الملل
• بخش اول: جامعه بین المللی
• بخش دوم: نظام بین المللی
• فصل ششم: تحلیل علمی نظام حقوقی: جدال نورماتیویستهای محض یا نورماتیوسیتهای معتدل و داوری پسانورماتیویستها بر سر حقیقت علم حقوق
• بخش اول: تحلیل نورماتیویستی محض
• بخش دوم: تحلیل های نورماتیویستی معتدل
• بخش سوم: اوصاف نظام حقوقی
• بخش چهارم: علم حقوق و ارزش های مورد قبول جامعه: نگاهی متدولوژیک
• فصل هفتم: تحلیل منطقی نظام بین المللی - روش شناسی منطقی حقوق بین الملل
• بخش اول: نظم منطقی قواعد حقوقی
• بخش دوم: روش های منطقی تفسیر و اجراء مقررات حقوق بین الملل
• فهرست علائم اختصاری