کتاب روح اسپینوزا | نیل گراسمن

بخشی از کتاب روح اسپینوزا اثر نیل گراسمن

تصوری از خدا که در جوامع غربی رایجترین تصور است بسیار انسان‌وار است. انسان‌وار یعنی (حاصل) فرافکنی ناموجه کیفیات انسانی بر چیزهایی که انسان نیستند. مفهوم غربی خدا-مفهومی که به دست قبائل صحرانشین باستانی ابداع شده، در طی سالیان، تا حدودی، تلطیف شده، و به دست دکارت شان و حرمت نظری و عقلی یافته است-عبارت است از (حاصل) ساختن صورتی ذهنی از هستومندی با کیفیاتی انسانی.

پاره‌ای از این کیفیات به صورتی نامحدود بزرگ شده‌اند ( خدا دانای کل، توانای کل، و نیک‌خواه کل است)، و حال آن‌که دیگر کیفیات نشده‌اند ( خدا به لحاظ احساسی متاثر از آن‌چه ما میکنیم تخیل می‌شود- خدا از ما خشنود یا ناخشنود است به همان نحو که ما از دیگران خشنود یا ناخشنودیم). وقتی که مردم، از جمله فلاسفه و الاهی‌دانان، میپرسند که آیا وجود خدا را می‌توان اثبات کرد عموما مرادشان این است که بپرسند که آیا میتوان اثبات کرد که این صورت ذهنی، که در اذهان‌شان ساخته‌اند، با چیزی در عالم واقع-یعنی با چیزی بیرون از تخیل‌شان- مطابق است.

این واقعیت که این صورت ذهنی از خدا وجودی بیرون از تخیل ندارد به این معنا نیست که خدا وجود ندارد، بل به این معنا است که به صورت ذهنی رایج از خدا، مانند بابانوئل، وهم است. پس باید تصوری دیگر، که نا انسان‌وار باشد، از خدا داشته باشیم-تصوری که از آن وجود خدا مستقیما نتیجه شود. بواقع، این واقعیت که امکان‌پذیر است شک در این‌که مفهوم یهودی-مسیحی خدا وجود (عینی خارجی) دارد یا نه، خودبه‌خود، دلیلی است برای مناقشه در کافی و وافی بودن این تصور خاص.

ما تصوری از خدا-تعریفی از خدا- میجوییم که از آن وجوداش نتیجه شود، عینا به همان نحو که عدم وجود عزب متاهل از تعاریف اصطلاحات “متاهل” و ” عزب” نتیجه می‌شود. به این روال، عموما، با عنوان ” برهان وجودشناختی بر وجود خدا” اشاره میکنند- مبادرت به اثبات این که وجود خدا از مفهوم خدا ( یا از معنای اصطلاح خدا) نتیجه می‌شود.

کتاب روح اسپینوزا (شفای جان) اثر نیل گراسمن با ترجمه‌ی مصطفی ملکیان توسط انتشارات دوستان به چاپ رسیده است.