کتاب دکترین شوک – نائومی کلاین

کتاب دکترین شوک اثر نائومی کلاین با ترجمه ی مهرداد (خلیل) شهابی و میرمحمود نبوی در نشر اختران به چاپ رسیده است.

از سال ۲۰۰۴ به این سو، نائومی کلاین نویسنده ی کتاب دکترین شوک، دست اندر کار پژوهش در حیطه ای از تاریخ اقتصاد بوده است آکنده از گفته ها(و اغلب ناگفته ها)ی بحران های گوناگونِ چند دهه ی اخیر و اینکه چگونه از این بحران ها سوءاستفاده می شود تا راه برای پیشرویِ به اصطلاح “انقلاب” های اقتصادی دست راستی در سراسر عرصه ی گیتی همواره گردد: بحرانی فرا می رسد، هول و هراس جامعه را در بر می گیرد و نظریه پردازان راست گرا، با رخنه کردن در خلا اجتماعیِ ناشی از بحران و جوّ ترس و نگرانی، دست به کار می شوند و به نفع شرکت های بزرگ، به مهندسی جوامع بحران زده می پردازند. این شگردی است که خانم نائومی کلاین آن را “سرمایه داری فاجعه محور” می نامد.

“دکترین شوک” این سان عمل می کند: در اثر فاجعه ی اصلی( مثلا یک کودتا، حمله ای تروریستی، فروپاشی بازار) یک حالت شوک همگانی بر تمام جمعیت مستولی می شود. درست همان گونه که موزیک کرکننده و ضربات درون سلول بازجویی زندانی را سست می کند و به راه می آورد، فروریختن بمب ها، موج ترور و توفان های درهم کوبنده نیز در خدمت سست کردن و به راه آوردن کل جامعه قرار می گیرد. این کتاب چالشی در مقابل این ادعای نولیبرالی است که گویا دموکراسی و بازارهای آزاد رها از قید و شرط دوقلوهایی جدانشدنی اند. خانم نائومی کلاین در این کتاب این دروغ شاخدار را به چالش می کشد و، با ارائه ی پی درپی نمونه هایی روشنگر، نشان می دهد که در حالی که مدل اقتصادیِ “مکتب شیکاگو” را تحت شرایط دموکراتیک فقط به صورت نیم بند می توان تحمیل کرد، پیاده کردن آن به طور کامل، نیازمند شرایط استبدادی است. خانم کلاین در جای جای این کتاب نشان می دهد که سرمایه داری بنیادگرا نه فقط با دموکراسی عجین نیست، بلکه نوزادی است که قابله اش بی رحمانه ترین شکل های قهر و اجبار بوده است؛ قهر و اجباری که ضرباتش هم بر پیکر جامعه ی سیاسی و نیز بر بدن های رنجور تعدا بی شماری از افراد جامعه وارد آمده است.