کتاب دستور مقدماتی تار و سه تار هنرستان (کتاب دوم)

درباره کتاب دستور مقدماتی تار و سه تار هنرستان (کتاب دوم) روح الله خالقی

این مجموعه در ادامه‌ی کتاب دستور مقدماتی تار و سه تار (جلد اول) به کوشش روح‌الله خالقی، برای هنرجویانی که اطلاعات پایه و ابتدائی را آموخته‌اند، نگاشته شده است. این کتاب نیز همانند کتاب اول قدمت شصت ساله دارد و جزء اولین کتاب های آموزشی تار و سه تار به شمار می آید. در کتاب حاضر ترانه ها و اشعاری همراه با ترجمه آن ها گردآوری شده است.

کتاب دستور مقدماتی تار و سه تار هنرستان (کتاب دوم)، مبانی ابتدائی نواختن ساز تار و سه تار را به هنرجو می آموزد. در ابتدای کتاب مشخصات ظاهری سیم ها در تار و سه تار به همراه تصاویر برای هنرجو نشان داده شده است. با کمک این کتاب هنرجو به طور دقیق تعداد، جنس و اندازه قطر سیم ها را در تار و سه تار آموزش می بیند.

وی روش کوک کردن ساز تار و سه تار، گره زدن سیم ها، پوست انداختنِ ساز ها و روش بستن پرده های تار و سه تار را می آموزد. در ادامه هنرجو طرز اجرای قطعات را در این سازها یاد گرفته و با توجه کردن به وزن خوانی می تواند پیچیده ترین قطعات را به طور صحیح و دقیق اجرا کند. هنرجو با انواع گوشه هایی چون زنگوله، کرشمه، چهارپاره، نغمه  و بسته نگار آشنا می شود که هر کدام ریتم مخصوص به خود را دارند.

وی با اجزاء ملودی آشنا شده و کارکرد هر یک از این اجزاء را فرا می گیرد. در نتیجه  وی فرآیند اولیه نوازندگی از به کار بردن پنجه و مضراب در تار و سه تار را آموزش می بیند. هنرجو به وسیله ی آهنگ های ضربی که در پایان کتاب ارائه گشته است، با درجات موسیقی ایرانی آشنا شده و خود را برای نواختن آوازها آماده می کند.

بخشی از کتاب دستور مقدماتی تار و سه تار هنرستان

ویبراسیون در لغت به معنای لرزش است و در موسیقی به مفهوم ارتعاشِ صدای یک نت و نزدیک تر کردنِ پی در پیِ صدای آن به نتِ بالاتر و بازگشتِ آن به صدای اصلی است. در تار و سه تار اجرای این تکنیک با علامت vip  نشان داده می شود. این تکنیک بر اثر ارتعاشِ سیم با مضراب و حرکت دادن متناوبِ سیم به سمت بالا و پایین ( در امتداد عمود بر دسته ی ساز) به وسیله ی انگشت های دست چپ اجرا می شود.

توجه داشته باشید که منشأ حرکت انگشت های دست چپ چرخشِ مچِ دست چپ است. «اصطلاح چهار مضراب از روی نوعی آهنگ ضربی که استادان قدیم موسیقی ایران با تار می نواختند به وجود آمده است. این نوع ضربی ها ابتدا با چهار نواختِ مضراب شروع می شدند که نواختِ یکم و دوم به سیم های سفید، و نواختِ سوم به سیم های زرد، و نواختِ چهارم به سیم های چهارم [هنگام و بم] تار اصابت می کردند و به عنوان پایه ی ملودی محسوب می شدند.

چهار مضراب معمولاً با یک پایه به این ترتیب شروع می شود که یک یا دو میزان وزنِ مخصوصی برای قطعه در نظر گرفته می شود و تمام جمله های بعدی به این پایه ی اولیه منتهی می شوند.» چهار مضراب در نیم قرن اخیر بسط و گسترشِ قابل توجهی یافته است.

شکل نوین این فرم درکتاب دستور مقدماتی تار و سه تار هنرستان (کتاب دوم) با گردآوریِ نصرالله زرین پنجه و موسی معروفی و به کوشش روح الله خالقی توسط انتشارات نای و نی به چاپ رسیده است.