کتاب جنبش‌های اسلامی معاصر | جان اسپوزیتو

درباره کتاب جنبش‌های اسلامی معاصر

طی سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران، بحث اسلام و دموکراسی به شدت در محافل آکادمیک دنیا طرح شده است‌. در دوره‌ی مذکور و حتی قبل از آن، دو روند به موازات یکدیگر در جهان اسلام مطرح شدند: یکی تلاش برای تاسیس ساخت‌های سیاسی مبتنی بر دستاوردهای دانش غربی که اوج آن در برقراری دموکراسی خلاصه می‌شد.

جان ال. اسپوزیتو و جان ا. وال در کتاب جنبش‌های اسلامی معاصر، با ترسیم چارچوب نظری دقیقی به دسته‌بندی جنبش‌های اسلامی معاصر بر مبنای دو روند مذکور پرداخته‌اند و لذا دسته بندی آن‌ها تا حدودی نتیجه گراست، به این معنی که جنبش‌هایی را که از لحاظ نتیجه شباهت داشته‌اند در یک گروه قرار داده‌اند.

ایشان با توجه به سه عامل قانونی یا غیرقانونی بودن، اپوزیسیون یا همکار رژیم حاکم بودن، و میزان گرایش رهبران سیاسی حاکم به این جنبش‌ها، چارچوبی را برای فهم جنبش‌های اسلامی جدید فراهم کرده‌اند؛ چارچوبی که درون مایه‌ی اصلی آن نحوه‌ی تعامل جنبش با ساختار حکومتی و رژیم سیاسی مستقر است.

نویسندگان کتاب با این چارچوب، سه الگو از جنبش‌های اسلامی معاصر را ارائه می‌دهند: یکی الگوی تصاحب قدرت که نمونه‌اش به دست‌گیری حکومت در دو کشور ایران و سودان است. در ایران، فرایند بدین گونه بود که انقلابی مردمی موجب نابودی یک رژیم اقتدارگرای طرفدار غرب شد. در سودان، جنبش انقلابی گاهی در قالب حزبی مخالف در پارلمان و گاهی در قالب جنبشی زیرزمینی مخالف رژیم نظامی، در نظام سیاسی سودان مشارکت کرد.

دوم، الگوی مشارکت در قدرت با رژیم مستقر است. جماعت اسلامی پاکستان و آنگکاتان بلیا اسلام (جنبش اسلامی جوانان) مالزی نمونه‌های اصلی این الگو هستند. این گروه‌ها از طریق مشارکت در شکل‌گیری نظام سیاسی، الگو پلورالیستی‌تری از عمل سیاسی را به نمایش گذاشتند.

سوم، الگوی سرکوب جنبش توسط رژیم مستقر است که مصر و الجزایر از این دسته‌اند. به‌نظر می‌رسد با توجه به نکات مختصری که اشاره شد، کتاب جنبش‌های اسلامی معاصر بتواند بخش مهمی از خلا موجود به ویژه در باب “جنبش‌های اسلامی معاصر” را پر کند، ضمن آنکه برای دروس دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی، اندیشه‌ی سیاسی در اسلام و سایر رشته‌های مرتبط و خصوصا دروسی چون اندیشه‌ی سیاسی در اسلام معاصر، تاریخ تحول دولت در اسلام و بحث کلی رابطه‌ی اسلام و دموکراسی مفید خواهد بود.

کتاب جنبش‌های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی)، اثر جان اسپوزیتو و جان وال با ترجمه‌ی شجاع احمدوند توسط نشر نی به چاپ رسیده است.