کتاب بایسته های حقوق اساسی | سید ابوالفضل قاضی (شریعت پناهی)

درباره‌ی کتاب بایسته های حقوق اساسی دکتر قاضی (شریعت پناهی)

کتاب بایسته های حقوق اساسی نوشته‌ی دکتر قاضی "شریعت پناهی" دربرگیرنده مسایل کلیدی حقوق اساسی است که با بیانی فشرده و حتی المقدور ساده، مباحث مندرج در برنامه دوره کارشناسی رشته حقوق، علوم سیاسی و سایر رشته های علوم انسانی را مطرح ساخته است. این کتاب دانشگاهی مهم از نشر میزان با استفاده از روش های کاربردی به گونه ای تدوین شده تا آغازگران راه را بهتر به کار آید و پیشرفته تران را تمتع و تعمق افزاید. این کتاب مخصوص دانشجویان دوره کارشناسی و هم چنین آن هایی است که می خواهند خود را برای شرکت در مسابقات ورودی کارشناسی ارشد آماده کنند.

جامعه سیاسی از فرمانروایان و فرمانبران ترکیب شده است. از یک طرف افراد و اشخاص قرار گرفته‌اند و از طرف دیگر قدرت حاکم. همان گونه که فرمانبران (افراد، اشخاص، شهروندان) با یکدیگر ارتباطی دارند، با فرمانروایان (اشخاص و نهادهای حاکم) نیز دارای انواع روابط هستند. مجموع این روابط پیچیده و چند بُعدی مورد توجه حقوق است. علم حقوق کلیه ی این روابط را چهارچوب بندی می کند و بر پایه ی اصول و قواعدی آن ها را تنظیم می نماید. حقوق اساسی یکی از شاخه های مهم حقوق است که اختصاصاً به روابط سیاسی بین فرمانروایان و فرمانبران می پردازد.

بخشی از کتاب بایسته های حقوق اساسی دکتر سید ابوالفضل قاضی (شریعت پناهی)

فصل اول: ویژگی های حقوق اساسی

از دید جامعه شناسی، کلیه گروه بندی بشری اعم از خانواده، قبیله، عشیره، روستا، شهر، کشور و نظایر آن ها جامعه به معنی اعم کلمه هستند. انسان بر حسب گرایش های طبیعی یا نیازهای اجتماعی به منظور ایجاد امکانات زیستی و مبارزه با دشواری های حیات، خواه ناخواه به سوی هم نوعان رانده می شود.

انسان باید لزوماً در محیطی اجتماعی زندگی کند تا امکان حیات یابد. لذا اجتماع گرایی فرد، چه روانی باشد، چه بر حسب فطرت و چه بر اساس الزامات صرفاً اجتماعی، امری اجتناب ناپذیر است. جامعه سیاسی متکامل ترین و پیشرفته ترین جوامع است که وجه مشخصه آن وجود قدرت ناب سیاسی است که به طریق پیچیده ای سازمان یافته باشد و بر همه افراد و اعضای جامعه و هم چنین کلیه جوامع جزء و خاص که در بطن جامعه کل قرار گرفته اند اِعمال شود.

فصل دوم: قانون اساسی

قانون اساسی در مفهوم عام به کلیه قواعد و مقررات موضوعه یا عرفی، مدوّن یا پراکنده ای گفته می شود که مربوط به قدرت و انتقال و اجرای آن است. بنابراین اصول و موازین حاکم بر روابط سیاسی افراد در ارتباط با دولت و نهادهای سیاسی کشور و شیوه تنظیم آن ها و هم چنین کیفیّت توزیع قدرت میان فرمانروایان و فرمانبران از زمره قواعد قانون اساسی است. قانون اساسی از یک سو حدّ و مرز آزادی فرد را در برابر عملکردهای قدرت و از سوی دیگر حدود اعمال قوای عمومی را در برخورد با حوزه حقوق فردی رسم می کند.

فصل سوم: دولت _ کشور

دولت به مفهوم نهاد نهادها، گسترده ترین کلیتی است که هم میدانگاه حقوق اساسی و هم موضوع مورد بررسی آن است. دولت، جامعه سیاسی سازمان یافته و نهادبندی شده است که از سایر جوامع متمایز بوده و شخصیت مشخص و متمایزی از عناصر ترکیبی خود دارد. گاهی واژه دولت به معنای جبهه فرمانروایان (هیأت حاکم، نهادهای فرمانروا، متصدیان سیاسی) یک کشور در برابر حکومت شوندگان، ملت، مردم و شهروندان به کار می رود. در این وجه، مفهوم دولت بر کلیه ی کارگزاران و نهادهایی اطلاق می شود که بر فرمانبران حکومت می کنند.

فصل چهارم: اشکال دولت _ کشور

با عطف توجه به ساختار درونی کشورها و بررسی استخوان بندی حقوقی _ سیاسی آن ها عمدتاً صور مختلف آن ها به این شرح خواهد بود: 1. کشورهای تکبافت ( بسیط ) 2. کشورهای چند پارچه (مرکب). کشورهای تکبافت دارای مرکز واحد عملکرد سیاسی هستند. قدرت سیاسی در کلیّت و مجموع آن توسط یک شخصیّت واحد یا دولت مرکزی اعمال می شود. کلیه اعضاء گروه سیاسی یا جمعیت کشور زیر لوای یک دولت قرار دارند و از یک اقتدار سیاسی تبعیت می کنند و غالباً یک قانون اساسی قلمرو حاکمیت کشور را پوشش سراسری می دهد. بافت قدرت تفکیک ناپذیر است.

فصل پنجم: رژیم های سیاسی

رژیم سیاسی، به معنای عام کلمه، نمودار بافت نهادهای سیاسی و شیوه اعمال قدرت سیاسی است. از این دیدگاه، قدرت سیاسی که در جامعه پا به عرصه وجود می گذارد به هر حال باید بتواند به ‌گونه ای اعمال شود. شخص یا اشخاص معین و هم چنین نهاد و سازمان و دستگاه مشخصی آن را در عالم خارج تحقق بخشند و با روش و هدف ویژه ای به مرحله اجرا درآورند. مفهوم رژیم سیاسی از این الزام زاییده می شود.

کتاب بایسته های حقوق اساسی اثر دکتر سید ابوالفضل قاضی «شریعت پناهی» در نشر میزان به چاپ رسیده است.

فهرست

گفتار اول: ویژگی های حقوق اساسی الف_ مفهوم جامعه سیاسی ب_ قدرت سیاسی چیست؟ ج_ تأثیر متقابل قدرت و حقوق بر یکدیگر د_ جایگاه حقوق اساسی در علم حقوق ه_ حقوق اساسی در رابطه با علوم اجتماعی و_ موضوع حقوق اساسی ز_ منابع حقوق اساسی گفتار دوم: قانون اساسی الف_ مفهوم قانون اساسی ب_ گرایش به قوانین اساسی مدوّن ج_ دلایل و چگونگی ظهور قوانین اساسی د_ انواع قوانین اساسی ه_ وجوه تمایز قانون اساسی از سایر قوانین گفتار سوم: دولت _ کشور الف_ علل کابرد این اصلاح ب_ عوامل سازنده _ کشور گفتار چهارم: اشکال دولت _ کشور الف_ دولت_ کشورهای تکبافت ب_ کشورهای چند پارچه گفتار پنجم: رژیم های سیاسی الف_ ماهیت رژیم سیاسی ب_ حکومت ج_ انواع رژیم سیاسی گفتار ششم: حقوق فردی و آزادی عمومی بخش اول: آبشخور تاریخی الف_ میراث قدماه ب_ ارمغان مسیحیت ج_ نوآوری های قرون هفدهم و هجدهم بخش دوم: اعلامیّه ها و ضمانت های حقوق بخش سوم: برداشت های مختلف از حقوق فردی و آزادی های عمومی الف_ نظریه های محدودیت ب_ نظریه ی مقاومت ج_ نظریه مشارکت د_ نظریه آزادی صوری و آزادی واقعی بخش چهارم: مهم ترین حقوق و آزادی الف_ آزادی عملکرد فردی ب_ آزادی اندیشه ج_ آزادی گردهمایی د_ آزادی های اقتصادی و اجتماعی گفتار هفتم: تفکیک قوا الف_ مفهوم تفکیک قوا ب_ نظریات مختلف ج_ انتقاد از تفکیک قوا د_ تفکیک قوا و دو برداشت گفتار هشتم: پارلمان یا دستگاه قانونگذازی بخش اول: ترکیب پارلمان الف_ نظام دو مجلسی در کشورهای فدرال ب_ نظام دو مجلسی در کشورهای تکبافت ج_ نظام یک مجلسی بخش دوم: سازمان داخلی مجالس الف_ مصونیت پارلمانی ب_ حمایت از پارلمان در برابر اهانت ج_ مانعه الجمع بودن سمت نمایندگی با سایر مشاغل د_ حقوق و پاداش ه_ استقلال پارلمان و_ استخوان بندی سازمانی ز_ اختیارات و وظایف پارلمان گفتار نهم: قوه مجریه یا دستگاه حکومت بخش اول: کلیات الف_ اجرای تصمیمات قوای دیگر ب_ تدارک تصمیمات ج_ اتخاذ تصمیمات لازم الاجرا بخش دوم: اقسام قوه مجریه الف_ قوه مجریه ریاستی ب_ قوه مجریه پارلمانی ج_ قوه مجریه نیمه ریاستی یا نیمه پارلمانی بخش سوم: رییس کشور الف_ پادشاه ب_ رییس جمهور د_ حقوق و اختیارات رییس کشور بخش چهارم: نخست وزیر و هیأت وزیران الف_ نخست وزیر ب_ تعیین نخست وزیر ج_ تعیین و نصب وزیران د_ ترکیب هیأت وزیران بخش پنجم: دستگاه های اداری گفتار دهم: اثرات متقابل قوای مقنّنه و مجریه بخش اول: روابط قوای مقنّنه و مجریه در رژیم های ریاستی بخش دوم: روابط قوه ی مجریه و قوه مقنّنه در رژیم های پارلمانی الف_ رژیم های ب_ رژیم پارلمانی در فرانسه گفتار یازدهم: قوه قضاییه _ دستگاه عدالت بخش اول: پیشینه بحث نظری بخش دوم: مسائل اساسی قضاییه الف_ گزینش قضات بخش سوم: اصل تغییر ناپذیری قضات بخش چهارم: قضاوت سیاسی بخش پنجم: قضاوت اداری بخش ششم: قضاوت درباره قانون گفتار دوازدهم: انتخابات بخش اول: رأی، انتخاب کردن، انتخاب شدن الف_ رأی چیست؟ حق یا تکلیف؟ ب_ سیر تکامل حقّ رأی ج_ انواع رأی د_ انتخاب پذیری بخش دوم: اجرای انتخابات الف_ حوزه بندی های انتخاباتی ب_ فنون تعیین و تشخیص هیأت رأی دهنده ج_ رأس گیری، قرائت آراء واعلام نتیجه د_ مجازات تقلبات انتخاباتی ه_ دعاوی انتخاباتی بخش سوم_ احزاب و انتخابات الف_ ارتباط تاریخی انتخابات و احزاب سیاسی ب_ نظام احزاب و اهمیت آنان در امر انتخابات

• مولف: دکتر سید ابوالفضل قاضی ( شریعت پناهی)
• انتشارات: میزان