کتاب معانی و بیان تألیف دکتر جلیل تجلیل توسط مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده است.
این کتاب در رابطه با علم معانی و علم بیان تهیه شده و مختص دانشجویان رشته ادبیات فارسی می باشد. در این اثر علم معانی و بیان بدین صورت آمده است: علم معانی دانشی است که به یاری آن، حالات گونه گون سخن به منظور هماهنگی با اقتضای حال شنونده و خواننده شناخته می شود و علم بیان دانشی است که به یاری آن می توان یک یا چندین معنی را به طرق گونه گون ادا کرد چنان که به حسب روشنی و وضوح یا ابهام و تاریکی با هم تفاوت آشکار داشته باشند.
فهرست
فصل اول: علم معانی
فصاحت
مسند و مسندالیه
خبر و انشاء
اسناد
حذف مسندالیه
حذف مسند
معرفه بودن مسندالیه
نکره بودن مسندالیه
تقیید مسندالیه
تقدیم مسند بر مسندالیه
قصر یا حصر
انشاء
امر
نهی
استفهام
ندا
وصل و فصل
مواضع وصل
مواضع فصل
ایجاز
اطناب
مساوات
فصل دوم: علم بیان
تشبیه
عقلی و حسی بودن دو سوی تشبیه
تقسیم تشبیه بر حسب افراد و ترکیب
تشبیه متعدد
وجه شبه
تشبیه نزدیک و دور
تشبیه تمثیل
تشبیه معکوس
تشبیه تفصیل
تقسیم تشبیه از دیدگاه ادات و وجه
آرمان ها و بهره هایی از تشبیه
بلاغت تشبیه
استعاره
تمثیل یا استعاره تمثیلیه
مثل
حقیقت و مجاز
علاقه مجاز
مجاز عقلی
کنایه
برشی از متن کتاب
لغت فصاحت به معنی روشنی و ظهور و گشاده زبانی است چنانکه فردوسی گفته است: جوانی بیامد گشاده زبان/سخن گفتن خوب و طبع روان *** گشاده زبان و جوانیت هست/سخن گفتن پهلوانیت هست. اما در این جا به کلمه و کلامی اطلاق می شود که از ضعف تالیف، و تنافر، و غرابت، و مخالفت قیاس، و کثرت تکرار، و تعقید، و تتابع اضافات خالی باشد. این عیب ها بعضی مربوط به کلمه است که کلمه را از زیور فصاحت دور می کند، و برخی دامنگیر کلام می شود و کلام را از فصاحت خالی می کند. و به طور کلی کلامی فصیح است که کلمه هایش فصیح باشد. تنافر حروف، مخالفت قیاس، غرابت استعمال، و کراهت در سمع از اوصاف مخل می باشد. 1.تنافر حروف، آن است که حروف تشکیل دهنده یک کلمه از لحاظ آسانی و دشواری ادای آن، در جوار یکدیگر ایجاد نفرت و نامطلوبی می کنند. چنانکه واژه های اسطقسات به معنی عنصر، و فرخج به معنی زشت و نازیبا، و تخجم به مفهوم حریص و آزمند، در شعر خاقانی از همین قبیل است: علوی و روحانی و غیبی و قدسی زاده ام/کی بود در بند اسطقسات استقصای من *** پیش روشان سپهر وانجم/این بوده فرخج و آن تخجم. 2.غرابت استعمال آن است، که کلمه در زبان به ندرت به کار رفته و نامانوس باشد. چنانکه واژه های فرناس(نادانی یا خواب خفیف)، و آزفنداک(قوس قزح) در ابیات زیر: مدان که فتنه بخسبد در این زمانه ولی/ز عدل تست که باری شده است در فرناس *** کمان آزفنداک شد، ژاله تیر/گل و غنچه پیکان، زره آبگیر.
نویسنده
دکتر جلیل تجلیل در سال 1313 در تبریز به دنیا آمد. ایشان در سال 1334 لیسانس ادبیات فارسی را کسب کرد و در سال 1349 وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی شد و درجه کارشناسی ارشد و دکتری را از آن دانشگاه اخذ کرد. وی همچنین همزمان با تحصیل در دانشگاه در حوزه علمیه به فراگیری فلسفه، منطق، صرف و نحو پرداخت. دکتر تجلیل استاد تمام و بازنشسته دانشگاه تهران و مشغول تدریس در دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه های تهران است. جلیل تجلیل در دوره ششم به عنوان یکی از چهره های ماندگار ایران معرفی شد. برخی از آثار ایشان عبارتند از: برگزیده متون ادب فارسی، جناس در پهنه ادب فارسی، نقشبند سخن، فنون و صنایع ادبی، ترجمه فارسی الغدیر علامه امینی جلد21
- نویسنده: دکتر جلیل تجلیل
- انتشارات: مرکز نشر دانشگاهی
نظرات کاربران درباره کتاب معانی و بیان - تجلیل
دیدگاه کاربران