کتاب عدل الهی | مرتضی مطهری

کتاب عدل الهی مرتضی مطهری

این کتاب اثری ارزنده از "استاد مرتضی مطهری" می باشد که چاپ اول آن با مطالبی تدوین و تفصیل داده شده از چند سخنرانی ایشان در حسینیه ارشاد، تألیف شده است.  اما در چاپ های بعدی مطالب بسیار زیادی که بعداً توسط "استاد مطهری" مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته بود، به مطالب کتاب اضافه شد  و "عدل الهی" را به منبعی کامل و موثق تبدیل نمود؛ این منبع، پاسخی برای بسیاری از کسانی است که به صورت مکرر سوالاتی در زمینه ی دین، خدا و هر آن چه به گونه ای با این دو مقوله در ارتباط است، دارند و  هر فصل از کتاب به یکی از مباحث مهمی می پردازد که ذهن بسیاری از افراد را به خود درگیر کرده است.

مسائلی چون علت وجود مرگ، ارتباط میان مجازات های اخروی با عدل خداوند و یا علت تبعیضی که در عالم وجود دارد و یکی را به فرشته و دیگری را به انسان و حیوان تبدیل کرده است. "عدل الهی" سرشار از مطالب آموزنده و تحلیل های زیباست که با قلم گیرا و روان متفکر شهید "استاد مرتضی مطهری" به کتابی جذاب و خواندنی، زبانزد می باشد؛ کتابی برای پیدا کردن پاسخ سوالاتی که دوست دارید دلایل قانع کننده و قابل باوری در مورد آن ها بشنوید. پس پیشنهاد می کنیم به هیچ عنوان کتاب حاضر را از دست ندهید.

کتاب عدل الهی به نویسندگی استاد شهید مرتضی مطهری در انتشارات صدرا به چاپ رسیده است.

فهرست

• یادداشت ناشر
• مقدمه
• عصر ما از نظر دینی و مذهبی
• نگاهی به مطالب کتاب
• جبر و اختیار
• طرح مسئله عدل در بین متکلمین
• حسن و قبح ذاتی
• مستقلات عقلیه
• مسئله غرض و هدف در افعال خدا
• مشخص شدن صفوف اهل کلام
• عدل یا توحید
• درگیری اشاعره و معتزله
• تاثیر کلام اسلامی در فلسفه اسلامی
• مکتب عقلی شیعی
• طرح اصل عدل در حوزه فقه
• جدال اهل حدیث و اهل قیاس
• روش فقهی شیعی
• اصل عدل در حوزه های اجتماعی و سیاسی
• سر منشا اصلی طرح مسائل گوناگون عدل قران است
• نظریه کسانی که گرایش های مختلف درباره عدل را در جهان اسلام از نظر اقتصادی بررسی می کنند
• بخش اول طرح بحث
• عدل بشری و عدل الهی
• اصل عدل در رابطه با مالکیت علی الا طلاق خداوند
• داستان ابوفراس و سیف الدوله حمدانی
• عدل ، هدف نواقص بر مبنای معاد
• روش ها و مسیرها در مسئله عدل
• عدل چیست؟ چهار تعریف برای عدل
• کلامی از صدر متالهین درباره عدل به مفهوم فلسفی
• ایرادها و اشکال ها
• عدل از اصول دین
• علت همگانی شدن مسئله عدل
• عدل و حکمت
• ثنویت
• تقسیم پدیده های جهان به نیک و بد
• بحثی درباره زرتشت و اوستا
• تاثیر قاطع اسلام در ریشه کن کردن ثنویت از اندیشه ایرانی
• بحثی درباره یکی از اشعار حافظ و اندیشه او
• مسئله شیطان در اسلام
• آیا شیطان اسلام مرادف است بادی بیا اهریمن زرتشتی؟
• بدبینی فلسفی
• تاثیر ایمان در آرامش روان
• رفتار ویلیام جیمز درباره فلسفه بدبین
• سخنی از نیچه
• ابوالعلا و خیام
• پوچ گرایی تقلیدی در میان برخی ایرانیان معاصر
• حکمای خوشبین
• اشعاری از مولوی
• داستان مرگ فرزند ابوطلحه
• سخن بیان ژن در فرق مذهب و اخلاق محض
• ناز یا اعتراض
• چند بیت از خیام
• چند بیت از ناصر خسرو
• بخش دوم حل مشکل
• نگاهی به فلسفه اسلامی
• راهکارها و مسلک ها
• راه های اهل تعبد ، اشاعره ، معتزله و حکمای الهی
• بخش سوم تبعیض ها
• پاسخ اجمالی به اشکال تبعیض ها
• اشکالی که بر این پاسخ اجمالی می توان وارد کرد
• آیا در مورد خداوند مصلحت و حکمت معنی ندارد؟
• پاسخ تفصیلی در اشکال تبعیض ها
• آیا نظام هستی ، نظام ذاتی است یا قراردادی؟
• خاطره خوش و جاوید از دوران تحصیل در حوزه علمیه قم
• تفاوت، نه تبعیض
• فرق تفاوت با تبعیض
• راز تفاوت ها
• نظام طولی در جهان هستی
• زمان مخصوص قران درباره نظام هستی
• دلیل عقلی و نظام طولی
• نظام عرضی
• اصل پیوستگی حوادث و یا اندام پارگی جهان
• نظریه وجوب بالقیاس و امکان بالقیاس در فلسفه الهی
• سنت الهی
• قرآن و سنت الهی
• قانون چیست؟
• آیا قوانین آفرینش استناء پذیرند؟
• آیا معجزه نوعی استتناء در قانون خلقت است؟
• دعا و صدقه چطور؟
• آیا از قضای الهی می توان فرار کرد؟
• قضا و قدر و مسئله جبر
• رباعی منسوب به خیام
• خلاصه بحث در این بخش
• بخش چهارم شرور
• بحثی در سه جهت
• سبک و روش ما
• مسئله دوگانگی هستی
• شر، عدمی است
• خوبی ها و بدی ها آمیخته به یکدیگرند
• شر، نسبی است
• وجود فی نفسه اشیا وجود حقیقی است و وجود لغیره آنها وجود اعتباری است
• شر، مخلوق بالعرض است
• شرور، از نظر اصل عدل
• بخش پنجم فواید شرور
• لزوم بحث در دو جهت
• مسئله تفکیک خیرات و شرور از یکدیگر
• جهان یک واحد تجزیه ناپذیر است
• نظام کل
• ضرورت اختلاف اجزا در یک دستگاه
• زشتی ، نمایانگر زیبایی است
• خیال های خام
• اجتماع یا فرد
• تفاوت ظرفیت ها
• جمله معروف بوعلی درباره اینکه وجود معجول است نه ماهیت
• تعبیر و تمثیل لطیف قرآن در این زمینه
• مصائب ، مادر خوشبختی ها
• سخنی از هگل درباره نقش مثبت شرور در تکامل
• از نظر قرآن با هر سختی ای سستی ای است
• نگاهی اجمالی به مضامین سوره انشراح
• سخنی از علی علیه السلام درباره آثار سختی ها و شدائد
• بلا برای اولیا
• اثر تربیتی بلایا و شدائد
• اشعاری از سعدی و مولوی و علی بن الجهم
• رضا به قضای الهی
• بلا یا نعمت بودن ، نسبی است
• داستان مردی در عهد شرایط پیغمبر که فکر می‌کرد از عقوبت معاف است
• نظریه ارسطو درباره تربیت کودک چه باید توأم با چشیدن رنج و سختی باشد
• چرا امثال صادق هدایت به هستی و زندگی بدبین اند؟
• جهان طبیعت ، مجموعه اضداد
• نظریه فلاسفه اسلامی درباره تضاد ها
• سقراط و مسئله تضاد
• مولوی و مسئله تضاد
• نظریه ابن خلدون درباره تضاد
• نقش تضاد در دیالکتیک هگل
• نهج البلاغه و مسئله تضاد اشیا
• مبنای فلسفی اصل تضاد
• خلاصه و نتیجه کلی این بخش
• تفاوت های میان معنای حکیم بودن خداوند با حکیم بودن انسان
• بخش ششم مرگ و میر ها
• پدیده مرگ
• خیام و مسئله مرگ
• نگرانی از مرگ
• آن چه در انسان به عنوان نگرانی از مرگ وجود دارد با ترس حیوان از ما از دو مقوله است
• نگرانی انسان از مرگ زاییده میل فطری انسان به خلود و جاودانگی است
• معنی غربت انسان در این جهان از نظر اهل عرفان
• مرگ ، نسبی است نه مطلق
• دنیا به منزله رحم جان است
• دنیا مدرسه انسان است
• سخنی از علی علیه السلام و شعر عطار در توضیح آن
• شعری عالی از ناصر خسرو در این زمینه
• معنی آزمایش خدا بندگان را
• ریشه اعتراض به مرگ
• پاسخ بابا افضل به خیام
• داستان موسی و سوال از خدا که چرا نقش می آفرینی و خود خراب می‌کنی؟
• مرگ گسترش حیات است
• نظر سهروردی و میرداماد درباره مرگ
• داستان کتاب فروش ساده‌لوح مدرسه فیضیه
• بخش هفتم مجازات های اخروی
• جزای عمل
• مسئله تناسب جرم و جریمه
• تفاوت های جهان دنیا و جهان آخرت
• ارتباط دو جهان
• سه نوع کیفر
• روایت قیس بن عاصم
• یادی از استاد
• کوتاه سخن
• اشعاری از مولوی و سعدی
• بخش هشتم شفاعت
• هفت اشکال بر شفاعت
• آن جا که قانون ضعیف است
• قرآن، عوامل سه گانه پول ، پارتی و زور را در دستگاه الهی نفی می‌کند
• داستان علی علیه السلام و ابن عباس
• داستان عمرو پسر عمر و عاص
• اقسام شفاعت
• نقض قانون
• امام حسین برای تقویت قوانین اسلام شهید شد نه برای تضعیف آن
• دو نوع شفاعت
• جاذبه رحمت یا تقدم رحمت بر غضب
• اصل تطهیر در جریان خلقت
• اصل سلامت و تعادل و تقدم آن بر بیماری و بی اعتدالی
• رحمت عام الهی
• رابطه مغفرت و شفاعت
• مغفرت الهی مانند هر فعل دیگر از افعال الهی نظام خاص دارد
• انسان و ولایت کلیه الهی
• شرط شفاعت
• شفاعت از آن خداست
• فرق اساسی شفاعت حق با شفاعت باطل
• اشاره به سخنانی از صدرالمتالهین در باب شفاعت
• توحید و توسلات
• خلاصه ای از پاسخ ها به ایراد ها
• بخش نهم عمل خیر از غیر مسلمان
• طرح بحث
• داستان یکی از دوستان که از مشاهده که دختران تارک دنیا در بیمارستان جذامیان مشهد به هیجان آمده بود
• جنبه کلی بحث
• ما کاری به حساب اشخاص نداریم
• داستان ام علا در مرگ عثمان بن مظعون
• دینی جز اسلام پذیرفته نیست
• تفکر خاص امثال جبران خلیل جبران و جرج جرداق درباره آزادی و تساوی ادیان
• عمل صالح منهای ایمان
• دو طرز تفکر افراطی و تفریطی
• منطق سوم
• نظریه روشنفکر مآبان
• دلیل نقلی روشنفکر مآبان
• نظریه مقدسان سختگیر
• دلیل عقلی مقدس مآبان
• دلیل نقلی مقدس مآبان
• بحثی درباره ارزش ایمان
• آیا کفر مواخذه دارد؟
• بحثی درباره مراتب تسلیم
• شیطان فاقد کدام تسلیم بود؟
• اسلام واقعی و اسلام منطقه ای
• آیا کسانی مثل دکارت را میتوان کافر شمرد؟
• اختلاس ، شرط قبولی اعمال است
• هر عملی دو بعد دارد: بعد تاریخی و اجتماعی و دیگر بعد الهی و ملکوتی
• ارزش نیت از نظر اسلام
• نقد نظریه کسانی که برای فکر و نیت صرفاً ارزش مقدمی قائلند
• حسن فعلی و حسن فاعلی
• سخنان رسول اکرم درباره نقش نیت
• کیفیت یا کمیت؟
• آیا حاتم بخشی علی علیه السلام ارزش کیفی داشت یا کمی؟
• ایثار علی علیه السلام و خاندانش فقیر و یتیم و اسیر را بر خویشتن و نزول سوره هل اتی
• سهم زبیده زن هارون از جاری ساختن نهر طائف به مکه
• داستان بهلول و مسجد
• نقش ایمان به خدا و ایمان به آخرت در بعد الهی و ملکوتی اعمال
• جهان طبیعت، سرزمین مساعدی است برای کشت و کار، هر که از هر بذری بیفشاند جهان هم آن را رویانده و به او تحویل می‌دهد
• آیا انگیزه ترحم برای بُعد ملکوتی دادن به اعمال کافی است؟
• روایاتی که دلالت می‌کند که نیکوکاری های مشرکان نیز در سرنوشت شان موثر است
• آیا افرادی که در کارهای خویشتن صرفاً انگیزه خیر خواهی و نیکوکاری دارند، دارای نوعی توحید فطری هستند؟
• نقش ایمان به نبوت و امامت در بُعد ملکوتی اعمال
• آفت زدگی
• آفت زدگی اختصاص به اعمال کفار ندارد
• آفت منت گذاری
• آفت حسد
• آفت جحود و ستیزه گری
• داستان مرحوم سید حسین کوه کمری و شیخ مرتضی انصاری
• بی تفاوتی در دفاع از حق
• آفت عجب و ریای بعد از عمل
• زیر صفر
• قاصران و مستضعفان
• امام صادق مردم را شش گروه می کند
• داستان هاشم بن البرید و محمد بن مسلم و ابوالخاب با امام صادق
• زاویه دید حکمای اسلام
• نظریه بوعلی
• نظریه صدرالمتالهین
• اشعاری از مرحوم آقا محمد رضا حکیم قمشه ای
• گناهان مسلمان
• آیا گناهان شیعیان بخشیده شده است؟
• حدیت حی علی حسنه لا تضر معها سیه
• مخالفت شدید ائمه اطهار با اندیشه بی بند و باری در شیعه
• رسول اکرم و ائمه اطهار همواره به عمل دعوت می کرده اند
• روایات وارده در این باب
• شرایط تکوینی و شرایط قراردادی
• عذاب اهل ایمان به موجب گناهان
• تخفیف عذاب از نیکوکاران بی ایمان
• خلاصه و نتیجه این بخش
• فهرست ها

برشی از متن کتاب

ایراد تبیض این بود که موجودات با ذات حق نسبت متساوی دارند، چرا مختلف و متفاوت آفریده شده اند؟ چرا یکی سیاه است و دیگری سفید؟ یکی زشت است و دیگری زیبا؟ یکی کامل است و دیگری ناقص؟ چرا یکی فرشته است و دیگری انسان و سومی حیوان و چهارمی نبات و پنجمی جماد؟ چرا به عکس نشد؟ چرا حیوان فرشته و فرشته حیوان نشد؟ چرا در میان مخلوقات فقط انسان، انسان آفریده شد که مستعد تکلیف و ثواب و عقاب باشد؟ اما سایر موجودات چنین نیستند. اگر خوب است چرا همه این چنین نیستند و اگر بد است چرا انسان چنین آفریده شده است؟ پاسخ این پرسش ها دو نحو است: اجمالی و تفصیلی. پاسخ اجمالی آن است که قبل آن جا که راه‌ها و مسلک ها را شرح می دادیم به آن اشاره کردیم، گفتیم معمولا اهل ایمان با یک بیان اجمالی، ذهن خود را قادر می سازند. آنها می گویند این سوال ها طرح یک سلسله مجهولات است نه ایراد یک سلسله نقض ها. حداکثر این است که بگوییم نمی دانیم. ما خدا را به صفات علیم، حکیم، غنی، کامل، عادل، جواد شناخته ایم و چون او را با این صفات شناخته ایم می‌دانیم آن چه واقع می‌شود مبنی بر حکمت و مصلحت است، هر چند ما نمی توانیم همه ی آن حکمت ها و مصلحت ها را درک کنیم

• نویسنده: مرتضی مطهری
• انتشارات: صدرا