کتاب سن عقل | ژان پل سارتر

درباره‌ی کتاب سن عقل ژان پل سارتر

کتاب سن عقل اثر ژان پل سارتر با ترجمه‌ی حسین سلیمانی‌نژاد توسط نشر چشمه به چاپ رسیده است. کتاب «سن عقل» اثری به غایت فلسفی است. گفت‌وگوی‌های درونی ماتیو با خودش، مواجه او با انسان‌ها و دیالوگ‌های کتاب کاملا حکایت از آن دارند که ما با اثری سر و کار داریم که به وجود و هستی پرداخته است. اثری که علاوه بر ادبیات، فلسفه را نیز تکان داد. ژان پل سارتر سه‌گانه‌ای با عنوان «راه‌های آزادی» منتشر کرد، که شامل سن عقل، تعلیق و عذاب روح می‌شوند. دو کتاب دیگر نیز همچنان همین آراء و تفکرات را در خود دارند.

سن عقل را می توان یکی از مطرح ترین کتاب های ژان پل سارتر در فلسفه ی اگزیستانسیالیسم دانست که در سال 1945 آن را منتشر کرد. در اگزیستانسیالیسم فرض بر این است زندگی معنا ندارد. ما هم در این هستی گرفتار شده ایم. اما حالا که «هستیم» باید به «بودن» خود معنا بدهیم. ما آزاد هستیم و در برابر آزادی خود مسئولیم. این اصل را به خوبی می توان در داستان «سن عقل» یافت.

داستان ماجرای مارسل و ماتیو است که با هم زندگی می کنند. مارسل باردار می شود. آن ها نمی خواهند موجود سومی را وارد این جهان پوچ کنند. آن ها آزادند و مسئول. پس در پی راهی می گردند برای نابودی موجود سوم از ورود به این دنیای بی معنا. موجودی که قرار است آزادی آن ها را  بگیرد و مسئولیتی جدید روی دوششان بگذارد.

بخشی از کتاب سن عقل

مرد قدبلندی وسط خیابان ورسن ژتوریکس بازوی ماتیو را گرفت. ماموری توی پیاده رو مقابل هی پایین و بالا می رفت.

«رئیس، یک چیزی بهم بده؛ گرسنه ام.»

چشم های به هم چسبیده و لب های کلفتی داشت و بوی الکل می داد.

ماتیو پرسید:«فکر نمی کنی بیشتر تشنه ای تا گرسنه؟»

مرد به زحمت گفت:«حاضرم برات قسم بخورم رفیق، حاضرم قسم بخورم.»

ماتیو یک سکه ی صد شاهی توی جیبش پیدا کرده بود. «قسمت باشد برای خودت.»

این را گفت برای این که چیزی گفته باشد.

سکه را داد. مرد به دیوار تکیه کرد و گفت:«با این کارت خیر کردی. من هم می خواهم برایت یک آرزوی خوب بکنم. چه آرزویی بکنم؟»

هر دو به فکر فرو رفتند. ماتیو گفت:«هرچی خودت خواستی.»

مرد گفت:«خب، آرزوی خوشبختی می کنم. همین.»

او با قیافه ی پیروزمندانه ای خندید. ماتیو دید مامور دارد نزدیک می شود و نگران شد.

گفت:«خوبه، برو به سلامت.»

می خواست برود که مرد گرفتش و با صدای پر احساسی گفت:«این کافی نیست، آرزو کافی نیست.»

«خب، دیگر چه می خواهی؟»

«دلم می خواهد یک چیزی به تو بدهم...»

مامور گفت:«به جرم گذایی بازداشتت می کنم.»

جوان بود و گونه های قرمزی داشت. سعی می کرد خودش را خشن نشان دهد.

بدون اعتماد به نفس اضافه کرد:«الان نیم ساعت است که برای مردم مزاحمت ایجاد می کنی.»

ماتیو به تندی گفت:«گدایی نمی کند. داشتیم گپ می زدیم.»

مامور شانه بالا انداخت و راهش را گرفت و رفت. مرد با حالت نگران کنند ای تلوتلو می خورد. به نظر می آمد حتا مامور را ندیده باشد.

«فهمیدم باید چی به تو بدهم. یک تمبر از شهر مادرید.»

نویسنده

درباره‌ی ژان پل سارتر

ژان پل سارتر به سال 1905 در پاریس زاده شد. پدرش که افسر نیروی دریایی فرانسه بود دو سال پس از تولد کودک در هند و چین (ویتنام) درگذشت. مادر به خانه پدری بازگشت و ژان پل به سرپرستی پدربزرگِ مادری که معلم زبان فرانسه بود بزرگ شد. کودک نزد پدربزرگ، تنها مرد خانه، بسیار عزیز بود. مادر همسر دیگری نگرفت جز هنگامی که پسرش به سن دوازده رسید. ژان پل در این محیط، هم در میان کتاب و هم در میان زندگی بورژوایی، بزرگ شد. تأثیر این دوران و این شیوه زندگی در اندیشه او بسیار است: (من هیچ گاه احساس مالکیت نکردم، زیرا یا در خانه پدربزرگ بودم یا در خانه ناپدری، هیچ گاه در خانه خودم نبودم. نیازهای زندگی ام را دیگران رفع می کردند.) بعدها در سراسر زندگی خود، چه هنگام تهی دستی چه هنگامی که از بابت کتاب های خود حق تالیف کلان می گرفت، هرگز درصدد اندوختن پول برنیامد: (هیچ وقت هیچ چیز نداشتم، ولی از ناداری رنج نبرده ام.) در دامان این زندگی با شیوه زندگانی بورژوایی، (بورژوای مطمئن از امنیت و تکلیف ها و به ویژه از حقوق خود)، آشنایی کامل یافت. انتقاد تند از این نحوه زندگی را، تا آن جا که مربوط به دوره کودکی است، در داستان (کودکی کارفرما) (ما در مجموعه داستان های دیوار) می بینیم و دنباله آن را در رمان تهوع و زندگی نامه کودکی ژان پل را در کتاب واژه ها. از هشت سالگی چیزهایی شبیه رمان می نوشت و پیش از آن قصه هایی به تقلید از لافونتن مشق می کرد. در هفده سالگی با دوستش پل نیزان مجله ای به راه انداخت به نام مجله کوچک بی عنوان. سپس وارد دانش سرای عالی پاریس شد که گذراندن امتحان آن سخت دشوار است. در آن جا فلسفه خواند و با سیمون دوبووار آشنا شد. در سال 1925 با خواندن کاپیتال و ایدئولوژی آلمانی با اندیشه مارکس آشنایی یافت. به سال 1929، پس از پایان تحصیلات، در شهر لهاور معلم فلسفه شد. در این زمان بیشتر آثار کافکا و رمان های آمریکایی و حتی داستان های پلیسی می خواند. از سال 1931 زندگی ادبی و فلسفی اش تکوین یافت. زیاد می خواند و زیاد می نوشت. در بندر لهاور طرح رمان تهوع را ریخت، اما پیش از نوشتن آن رمانی به نام شکست و چند اثر تحقیقی نوشت و به ناشران داد که هیچ کدام را قابل چاپ ندانستند. نخستین نمایشنامه او نیز به نام باریونا هیچ گاه چاپ نشد. در سال های 1933 و 1934 در برلین به مطالعه فلسفه هوسرل و هایدگر پرداخت. پدیدارشناسی هوسرل توجهش را جلب کرد و بر اساس آن درصدد برآمد تا به دنبال روان شناسی فروید و برای اصلاح آن (روانشناسی ترکیبی) را بنیاد نهد. معتقد بود که اندیشه بورژوایی و روان شناسی فروید (تحلیلی) و (تفردی) است، یعنی به موجب آن (فرد آدمی، این جزء جامد و تجزیه ناپذیرِ حاملِ طبیعت بشری، چون یک نخود در کیسه نخود قرار دارد: محدود، در بسته و ارتباط ناپذیر... بنابراین اصل، بشر بشر است، همچنان که دایره دایره است: یک بار برای همیشه. بر طبق این نظر فرد آدمی، چه بر تخت شاهی چه بر روی خاک، فطرتاً همان است که هست.)

• از سه‌گانه‌ی راه‌های آزادی
• نویسنده: ژان پل سارتر
• مترجم: حسین سلیمانی‌نژاد
• انتشارات: چشمه