کتاب انسان و سرنوشت - مرتضی مطهری

کتاب انسان و سرنوشت اثر متفکر شهید استاد مرتضی مطهری

موضوع قضا و قدر، یکی از مهم ترین مسائل مطرح و رایج میان مسلمانان می باشد که متفکران اسلامی را به تحقیق و بررسی وا داشته است. برخی وجود قضا و قدر را امری حتمی و قطعی پنداشته و با اعتقاد به آن، از انجام هر گونه واکنشی در زندگی خود پرهیز می نمایند، چرا که تمامی وقایع رخ داده را سرنوشت خود تلقی کرده و انجام اعمالی مخالف آن را، منافات با مشیت الهی به شمار می آورند.

به طور کلی، پذیرش یا رد این موضوع، تاثیراتی بسیار فراوانی را بر روحیه و افکار اشخاص دارد؛ زیرا به طور حتم، فردی که خود را مسئول امور آینده می داند، زندگی و روش متفاوتی را نسبت به کسی در پیش می گیرد که زندگی خود را از قبل تعیین شده، می داند. خداوند بزرگ، در برخی از آیات سوره های قران کریم، از جمله سوره ی "الحدید"، "آل عمران" و ... صراحتا اظهار می نماید که تمامی امور مربوط به جهانیان و انسان ها از قبل نوشته شده و هیچ اموری نمی تواند از مشیت الهی تخطی کند؛ اما در آیات سوره هایی دیگری نیز، از جمله "الرعد"، "کهف" و ... انسان را مختار و مسئول سرنوشت خویش معرفی می نماید.

تاکنون برداشت های متفاوتی از این آیات صورت گرفته و همین امر موجب پدیدار شدن فرقه ها و گروه های مختلف گردیده. در واقع، غربی ها موضوع مذکور را یکی از مهم ترین عوامل انحطاط مسلمانان معرفی می کنند. در همین راستا، "مرتضی مطهری"، استاد بزرگ و فقید حوزه ی علمیه و معروف ترین سخنران در دو دهه ی قبل از انقلاب اسلامی، با نگارش این کتاب، به تحلیل و بررسی قضا و قدر از دیدگاه اسلام پرداخته و مطالب مفید و ارزشمندی را در اختیار مخاطب قرار می دهد.

کتاب انسان و سرنوشت اثر متفکر شهبد استاد مرتضی مطهری در انتشارات صدرا به چاپ رسیده است.

فهرست

مقدمه ی ناشر مقدمه: عظمت و انحطاط مسلمین انسان و سرنوشت

برشی از متن کتاب

هراس انگیز سرنوشت! قضا و قدر! کلمه ای رعب آورتر و هراس انگیزتر از این دو کلمه، پرده ی گوش بشر را به حرکت نیاورده است. هیچ چیز به اندازه ی این که انسان آزادی خود را از دست رفته و خویشتن را مقهور و محکوم نیرومند تر از خود مشاهده کند و تسلط مطلق و بی چون و چرای او بر خود احساس کند، روح او را فشرده و افسرده نمی سازد. می گویند بالاترین نعمت ها آزادی است و تلخ ترین دردها و ناکامی ها احساس مقهوریت است؛ یعنی این که انسان، شخصیت خود را لگدکوب شده و آزادی خود را به تارج رفته ببیند و خود را در برابر دیگری مانند گوسفند در اختیار چوپان مشاهده کند و خواب و خوراک و موت و حیات خویش را در دست اقتدار او ببیند. آن «تسلیم و رضا» که از نبودن «چاره» و مقهور دیدن خود «در کف شیر نر خون خواره ای» پیدا شود، از هر آتشی برای روح آدمی گدازنده تر است. این در صورتی است که انسان خود را مقهور و محکوم انسانی دیگر زورمندتر یا حیوانی قوی پنجه تر از خود مشاهده کند. اما اگر آن قدرت مسلط، یک قدرت نامرئی و مرموز باشد و تصور خلاصی از آن و تسلط بر آن، تصور امر محال باشد چطور؟ مسلما صد درجه بدتر. یکی از مسائلی که توجه بشر را همیشه به خود جلب کرده است این است که آیا جریان کارهای جهان طبق یک برنامه و طرح قبلی غیرقابل تخلف صورت می گیرد و قدرتی نامرئی، ولی بی نهایت مقتدر، به نام سرنوشت و قضا و قدر بر جمیع وقایع عالم حکمرانی می کند و آن چه در زمان حال در حال صورت گرفتن است و یا در آینده صورت خواهد گرفت در گذشته، معین و قطعی شده است و انسان مقهور و مجبور به دنیا می آید و از دنیا می رود؟ یا اصلا و ابدا چنین چیزی وجود ندارد و گذشته هیچ نوع تسلطی بر حال و آینده ندارد و انسان که یکی از موجودات این جهان است، حر و آزاد و مسلط بر مقدرات خویشتن است؟ یا فرض سومی در کار است و آن این که سرنوشت، اقتدار بر سراسر وقایع جهان حکمرانی می کند و نفوذش بر سراسر هستی بدون استثناء گسترده است؛ در عین حال این نفوذ غیر قابل رقابت و مقاومت ناپذیر کوچک ترین لطمه ای به حریت و آزادی بشر نمی زند. اگر این چنین است، چگونه می توان آن را توجیه کرد و توضیح داد؟ مساله ی سرنوشت یا قضا و قدر از غامض ترین مسائل فلسفی است و به علل خاصی، که بعدا توضیح داده خواهد شد، از قرن اول هجری در میان مفکرین اسلامی طرح شد. عقاید مختلفی که در این زمینه ابراز شد، سبب صف بندی ها و کشمکش ها و پیدایش فرقه ها و گروه هایی در جهان اسلام گردید. پیدایش عقاید گوناگون و فرقه های مختلف بر مبنای آن عقاید، در طول این چهارده قرن آثار شگرفی در جهان اسلام داشته است. جنبه ی علمی و عمومی هر چند این مساله، به اصطلاح یک مساله ی متافیزیکی است ...

(مقدمه: عظمت و اتحطاط مسلمین) نویسنده: متفکر شهید استاد مرتضی مطهری انتشارات: صدرا