محصولات مرتبط
کتاب احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی، اثر استاد محمدتقی مدرس رضوی میباشد که در انتشارات اساطیر به چاپ رسیده است.
این کتاب نسبتاً حجیم که زندگی، آراء، اندیشهها و آثار دانشمند بزرگ ایرانی- اسلامی _خواجه نصیرالدین طوسی- را روایت میکند در دو بخش کلی تدوین یافته است. بخش اول حاوی مطالبی در شرح حال و زندگی او و افراد و اشخاصی است که از آنها بهره برده یا بر آنان تأثیر گذاشته است؛ میباشد که خود شامل هفت سرفصل است. بخش دوم نیز به بیان آثار فراوان او پرداخته و بدین ترتیب نسخهی نسبتاً جامعی در مورد این دانشمند فرزانه به مخاطبان عرضه کرده است.
طبق اظهارات نویسنده، در بخش مقدمه، اکثر مطالب کتاب برگرفته از نوشتهها و آثار خود این بزرگمرد و یا کتب تاریخی و رجالی معتبر است و آنجایی که نیاز به استفاده از آثار ترجمهای شده، سعی بر دور نشدن از اصل کتابها نموده است. بهطور کلی نکاتی که نویسنده در بخش مقدمه در رابطه با چگونگی تألیف این اثر آورده حاکی از دقت فکری و کاری وی برای نگاشتن است که تا حد امکان، اثری مطلوب را عرضه نماید.
کتاب با آوردن شرح حال خواجه، آغاز میشود و بعد از بیان مختصری از نام و نشان و زادگاهش، اساتید او را نام برده و تاریخ دوران تحصیلش در نیشابور را که همزمان با حملهی وحشیانهی مغولان بود را در قالب کلمات به تصویر کشیده و از چگونگی جلب توجه هلاکوخان مغول به وی و یاری رساندن به مغولان برای فتح بغداد و براندازی حکومت عباسی، انتصابش به درجهی مشاوره و وزیری هلاکوخان، در بستر متنی داستانوار و خواندنی، سخنها به میان آمده است. در باب تأسیس رصدخانهی معروف مراغه که از شاهکارهای وی و حتی شاهکاری در وسعت تمدن بزرگ اسلامی است؛ چندین صفحه در این کتاب به چشم میخورد و مخاطب را با بزرگی و علم و سواد بالای این دانشمند همه چیزدان بیشتر آشنا میکند. در پایان این فصل به اولاد و بازماندگان وی، اخلاق و مذهب او و شرح روزگار اواخر عمر و مرگش میپردازد. فصل دوم این بخش با عنوان « معاصران خواجه» از افرادی سخن آمده که خواجه نصیر با آنها به نوعی در ارتباط بوده که اعم از خلفاء، دانشمندان، وزراء، اساتید و دوستان وی میباشند. در فصل «چند نفر از فضلاء معاصر وی» به شرح مختصری از زندگانی، احوال و آثار بزرگانی میپردازد که در بین آنها نامهای شیخ محی الدین عربی، عطار نیشابوری و محقق اول آشناتر مینمایند. در مقدمهی کتاب در مورد این بخش چنین آمده است: « در حال معاصران، بیشتر کسانی را مورد توجه قرار داد که ترجمهی حال ایشان کمتر در دسترس خوانندگان محترم میباشد.» همانطور که ذکر شد، تأسیس رصدخانهی مراغه، یک شاهکار محسوب میشود که طبق بیان بارتولد -دانشمند شوروی- این رصدخانه دارای بزرگترین کتابخانه و لوازم گرانبها بوده و دانشمندان بزرگ ایرانی و ممالک مشرق زمین از جمله چین، در آن به کار و فعالیت مشغول بودهاند؛ بر همین اساس، نویسنده از دانشمندان، همکاران و دستیاران خواجه نصیر، در فصلی از کتاب، یاد کرده و مختصری از شرح حال آنان و احیاناً آثارشان را بیان داشته است. هدف از بیان شرح حال افراد معاصر و شاگردان و دیگر افرادی که به هر تناسبی از آنها در کتاب یاد شده؛ نکتهای است که نویسنده - استاد مدرس رضوی- جهت روشن شدن عهد خواجهی طوسی لازم دانسته است. بخش دوم کتاب، همانطور که ذکر شد؛ فهرست و تشریح آثارش را شامل میشود؛ و از آنجایی که خواجه نصیرالدین، دانشمندی همه چیزدان بوده و در فلسفه، کلام، فقه، نجوم، ریاضی، طب و معماری تبحر و تسلط داشته است؛ این آثار کثرت فراوانی دارند؛ علاوه بر این طبق اذعان نویسنده، وی به زبانهای عربی و فارسی تسلط کامل داشته و آثارش را به این دو زبان در نهایت فصاحت و بلاغت نگاشته است و نیز رسالهای به زبان ترکی دارد. آثار او چه در گذشته و چه در زمان حال، منبعی در خور، جهت استفادهی دانشمندان و فضلاء بوده و همچنان در اکثر کتابخانههای ایران و حتی جهان در دسترس افراد قرار دارد. همهی این دلایل، عاملی هستند که دکتر مدرس رضوی در بیان این بخش، کتب را همراه با شرحی در مورد آن بیاورد تا منبعی کارآمد برای مخاطبان قرار گیرد و اطلاعات منسجمی در این رابطه به خواننده ارائه کند.
فهرست
مقدمه خواجه طوسی اساتید خواجه رفتن خواجه به قلاع اسماعیلیه استیصال ملاحده خواجه طوسی و نقش او در فتح بغداد اوضاع آن روز بغداد چند نامه از هلاکو به سلاطین اطراف به انشاء خواجه طوسی مسافرت خواجه به حلّه رصد مراغه توصیف و تعریف عمارت رصد خانه مراغه به طریق اجمال آلات رصدی رصدخانه مراغه قصیده قاضی نظام الدین اصفهانی در مدح خواجه و وصف رصد اواخر عمر خواجه و مرگ او ترکیب بند مجد همگر در رثاء خواجه اولاد و بازماندگان خواجه اخلاق خواجه وزارت خواجه مذهب خواجه نظر خواجه نسبت به عرفا و صوفیه حکایات راجعه به خواجه آراء و نظریات فلسفی و کلامی خواجه معاصران خواجه المستعصم بالله خلیفه عباسی امیر سعید ابوالمناقب پسر خلیفه هلاکوخان اباقاخان علاء الدین محمد پادشاه اسماعیلیه رکن الدین خورشاه عبدالرحیم ناصرالدین محتشم معین الدین ابوالشمس محتشم شهاب ابن علقمی وزیر امیر سیف الدین بیتکجی شمس الدین محمد جوینی وزیر خواجه بهاء الدین محمد جوینی عطا ملک جوینی ملک عزالدین نیشابوری اساتید خواجه وجیه الدین محمد بن الحسن الطوسی پدر خواجه شیخ برهان الدین محمد حمدانی قزوینی نصیرالدین ابوطالب عبدالله طوسی نورالدین علی بن محمد شیعی باسبیعی شیخ معین الدین سالم بن بدران مصری قطب الدین مصری شیخ ابوالسعادت اسعد اصفهانی فریدالدین داماد نیشابوری کمال الدین بن یونس موصلی چند نفر از فضلاء معاصر وی علم الدین ابوالمعالی قیصر اثیرالدین ابهری مفضل بن عمر شمس الدین محمد کیشی شمس الدین خسرو شاهی کمال الدین بحرانی نجم الدین لبودی نجم الدین نخجوانی شیخ محی الدین عربی ابوالمعالی صدر الدین قونوی شیخ کمال الدین میثم بحرانی محقق اول جعفر بن حسن فرید الدین عطار نیشابوری بابا افضل کاشانی افضل الدین خونجی عین الزمان جیلی جمال الدین علی بن سلیمان بحرانی شیخ نجیب الدین حلی سدید الدین حلی رضی الدین علی بن طاووس جمال الدین احمد بن طاووس غیاث الدین ابوالمظفر بن طاووس مفید الدین محمد بن جهم موفق الدوله همدانی همکاران و دستیاران خواجه در رصد مراغه نجم الدین کاتبی قزوینی حکیم مؤید الدین عرضی فخرالدین خلاطی فخرالدین اخلاطی فخرالدین رصدی مراغی فریدالدین طوسی محیی الدین مغربی شاگردان خواجه علامه حلی قطب الدین شیرازی کمال الدین افسطی آبی سید رکن الدین استرآبادی ابن الفوطی کمال الدین بغدادی ابن الخوام عمادالدین عبدالله جمعی دیگر از معاصران خواجه عزالدوله سعد بن کمونه ابن ساعی تاج الدین علی عزالدین عبدالعزیز خالدی محیی الدین عباسی مجدالدین ندیم صفی الدین عبدالمؤمن ارموی عزالدین ابن ابی الحدید قاضی بیضاوی ابوجعفر محمد شریفی عزالدین فریومدی عمادالدین طبری نجم الائمه استرآبادی قاضی نظام الدین اصفهانی صدرالدین ابراهیم بن حمویه جوینی بهاء الدین علی بن عیسی اربلی عزالدین زنجانی عماد الدین محمد زنجانی عزالدین ابوالفضل موصلی مجدالدین ابن همگر شیرازی قوام الدین ابن مجدالدین همگر خواجه همام الدین تبریزی اثیرالدین اومانی کمال الدین زنجانی حسام الدین منجم شمس الدین گیلک عماد الدین قهستانی عمادالدین ابوالفضل محمد همدانی عزالدین ابوالفضل کمال الدین احمد مراغی طبیب کمال الدین افلاطون عزالدین منجم ساوی کریم الدین منجم سلماسی فخرالدین مراغی عمیدالدین منجم بغدادی فخرالدین حکیم قزوینی فخرالدین لقمان مراغی فخرالدین بیاری قاضی هرات فخرالدین زرندی فخرالدین نخجوانی کمال الدین ابوالفضل فخرالدین صوفی فخرالدین بروجردی عزالدین ساجونی خطیب مراغی مجدالدین محمد طوسی مجیرالدین علی ادیب نیلی مجدالدین حارثانی مجدالدین اعرج اصفهانی فقیه مجدالدین الیاس مراغی کمال الدوله اسرائیلی اربلی حکیم محیی الدین معروف به ابن الهواری کمال الدین کوفی معروف به ابن الشدیدی معین الدین شیرازی کافی الدین علی طوسی جمال الدین محمد تفلیسی ادیب علاء الدین بخاری نجم الدین ابن بواب بغدادی منهاج الدین بخاری عضدالدین قهستانی شمس الدین عرضی کمال الدین صوفی بغدادی ابو عزیز کمال الدین سروی محیی الدین محمد مراغی سروی عزالدین سهروردی عمادالدین ساوی شیخ زین الدین کیشی کمال الدین خزاعی نطنزی فخرالدین مطرزی قطب الدین قزوینی قطب الدین بناکتی عزالدین نحوی مراغی قوام الدین بغدادی کمال الدین بلخی بزاز فخرالدین کازرونی فخرالدین قاینی عمادالدین ابهری معروف به زمهریر مجدالدین علی بن نامآور نجم الدین علی دامغانی آثار خواجه تحریر اقلیدس تحریر مجسطی تحریر الاکر مانالاوس تحریر الاکر ثاوذوسیوس تحریر المأخوذات تحریر المعطیات تحریر کتاب الکره المتحرکه تحریر معرفه الاشکال البسیطه و الکریه تحریر کتاب اللیل و النهار تحریر کتاب المناظر تحریر کتاب جرمی النیرین و بعدیهما تحریر مطالع تحریر طلوع و غروب تحریر کتاب المفروضات تحریر کتاب ظاهرات الفلک تحریر کره و اسطوانه تحریر کتاب المساکن الاسطوانه المخروطات احوال خطوط منحنیه کشف القناع عن اسرار شکل القطاع تربیع الدائره رساله فی انعطاف الشعاع و انعکاسه کتاب تسطیح الکره و المطالع رساله رد بر مصادره اقلیدس نامه علم الدین قیصر به خواجه طوسی جواب خواجه به نامه علم الدین نامه دیگر علم الدین در جواب خواجه نامه خواجه در جواب علم الدین رساله الشافیه عن الشک فی الخطوط المتوازیه رساله دیگر جوامع الحساب بالتخت و التراب رساله در علم مثلث رساله در حساب و جبر و مقابله رساله معینیه یا المفید شرح رساله معینیه زبده الهیئه زبده الادراک فی هیئت الافلاک مختصر فی معرفت التقویم مدخل فی علم النجوم ترجمه صورالکواکب تذکره نصیریه شرح ثمره بطلمیوس زیج ایلخانی رساله در صبح کاذب رساله در تحقیق قوس قزح بیست باب در معرفت اسطرلاب اساس الاقتباس در منطق تجرید منطق تجرید العقاید در علم کلام شرح اشارات قواعدالعقاید فصول نصیریع مصارع المصارع تلخیص المحصل یا نقد المحصل تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار اخلاق ناصری اوصاف الاشراف آغاز و انجام رساله در موجودات و اقسام آن رساله در بقاء نفس انسانی رساله در صدور موجودات از حضرت حق رساله اثبات جوهر مفارق اثبات جوهر مفارق رساله رد ایراد کاتبی بر دلیل حکما در اثبات واجب نامه نجم الدین کاتبی به خواجه جواب خواجه به نامه کاتبی شرح رساله العلم نامه خواجه به جمال الدین بحرانی نامه جمال الدین بحرانی به خواجه رساله سوالیه خواجه از عین الزمان جیلی رساله مفاوضات مکتوب شیخ صدرالدین قونوی به خواجه طوسی جواب مولانا نصیرالدین پرسشهای قونوی از خواجه طوسی رساله مؤاخذات جواب اسئله شمس الدین محمد کیشی مکتوب شمس الدین کیشی از اصفهان به خواجه جواب خواجه طوسی به نامه کیشی الاسئله النصریه رساله نصیریه رساله در جواب اسئله محیی الدین عباسی جواب مسائل هفتگانهای که ابن کمونه پرسش کرده جواب اسئلهای که شرف الدین محمد از روم پرسش کرده جواب اسئله سید رکن الدین نامه خواجه به اثیرالدین ابهری و اسئلهای که از او پرسش نموده رساله در جواب نجم الدین کاتبی رساله دیگر در جواب همان فاضل رساله دیگر در جواب دبیران کاتبی جواب محقق طوسی در رفع تناقض سخن حنین و ابن سینا رساله در نفوس ارضیه و قوای آنها رساله در اتحاد مقول علیه و مقول مقاله در اینکه مفهوم از ادراک تعقل است یا غیر آن جواب به عزالدین سعدبن منصور ابن کمونه جواب به یکی از حکما درباره تنفس جواب به پرسش یکی از دانشمندان درباره مزاج اعضا جواب در خیریت وجود العلل و المعلولات رساله در بحث از علل و معلولات مترتبه فوائد ثمانیه در حکمت المقالات الست جواهر نامه جواهر الفرائض معیار الاشعار رساله آداب المتعلمین ذیل جهانگشای جوینی رساله در رسم و آئین پادشاهان قدیم در باب وصول مالیات و خراج و مصارف آن رساله در رمل مدخل در رمل رساله در احکام دوازدهگانه رمل اختصاری از رساله رمل رساله استخراج خبایا مقولات عشر ربط الحادث بالقدیم رساله ربط الحادث بالقدیم رساله الامامه رساله اثبات وحده الله جل جلاله رساله جبر و اختیار رساله اثبات عقل فعال رساله جبر و اختیار به عربی رساله اعتقادیه اقسام الحکمت الحواشی علی کلیات القانون ضوابط الطب رساله در تحقیق ضرورت موت نصیحت نامه خلافت نامه رساله در باب قبله شهر تبریز مقاله ارشمیدس در تکسیر دائره ترجمه اخلاق ناصرالدین محتشم تقویم علائی نامهای از خواجه به یکی از اصدقاء فوائد التجرید فی الهندسه کتاب البلاغ اختیارات مسیر القمر کتاب الظفر رساله در تقویم و حرکات افلاک کتاب البارع در علوم تقویم تحصیل در علم نجوم سی فصل در هیئت و نجوم مختصر کرات ارشمیدس بیت الباب فی الاسطرلاب صد باب در معرفت اسطرلاب مقاله در موسیقی رساله در شکل قطاع سطحی رساله در علم رمل نهایه الادراک فی درایه الافلاک التسهیل فی النجوم رساله اثبات واجب اثبات واجب به طریق مناظره الرساله النصیریه مقنعه در اصول دین رساله اصول دین رساله فی ماهیه العلم و العالم و المعلوم رساله فی النفی و الاثبات الرساله المنتخبه فی معالم حقیقه النفس شرح مرموزالحکمه رساله در مباحث طبی درباره نضج رساله در اشارت به مکان و زمان آخرت رساله در کیفیت انتفاع به حس روضه القلوب رساله تحفه ترجمه زبده الحقایق عین القضاه ترجمه ادب الصغیر ابن المقفع ترجمه مسالک و ممالک ساقی نامه قانون نامه تبرانامه صلوات خواجه نصیر یا دوازده امام سریعه الاثر فی انجاح المقاصد و کشف الملمات الوافی فی العروض و القوافی رساله در علل و معلولات فوائدی از خواجه طوسی مقاله در کیفیت صدور کثرت از وحدت اثبات الواح المحفوظ نقطه القدسیه آداب البحث اثبات الفرقه الناجیه آغاز و انجام رساله در بقاء نفس رساله در حقیقت روح رساله در فضیلت امیرالمؤمنین علی(ع) مقامات خواجه نصیرالدین طوسی رساله خلق اعمال به فارسی رساله در حکم کردن بر شانه گوسفند رساله دیگر در همین باره رساله فی احکام الکتف شرح اصول کافی کتاب المساطیر تفسیر سوره اخلاص و معوذتین تفسیر سوره والعصر رساله سیر و سلوک رساله در تولا و تبرا به مشرب تعلیمیان رساله در نعمتها و خوشیها و لذتها روضه التسلیم یا تصورات جام گیتی نما شرح التهافت شرح رساله تنجیم شرح مختصر فی معرفت النقاویم خریده العجایب مقاله راجع به احکام قمر و حالات ششگانه او مقاله راجع به آثار کواکب سبعه و قران ماه رساله فی تحقیق قوی الرحمان قطعهای از سفینه خواجه مطلوب المؤمنین رساله در فضول کلام اشعار خواجه مستدرکات و توضیحات کتاب فهرست اعلام رجال و خاندانها فهرست اماکن و کتابخانهها فهرست کتابها و مجلهها
برشی از متن کتاب
خواجه پس از اینکه مدت درازی در نزد ناصرالدین بزیست؛ علاء الدین محمد پادشاه اسماعیلیه دانست که خواجه چندیست در نزد محتشم قهستان اقامت دارد؛ و از او فروغ کمالات خواجه اقتباس میکند؛ و از محضر وی مستفیذ میگردد. از ناصرالدین محتشم او را بخواست و خواجه، خواهی نخواهی به همراه ناصرالدین به قلعه میموندز به خدمت علاء الدین رفت؛ و پادشاه اسماعیلی در اعزاز و احترام او افزود و نزد خود موقر و محترم بداشت. حکایت رفتن خواجه به الموت و میموندز را، مورخان هریک به نوعی ذکر کردهاند. در کتاب دُره الاخبار آمده است که « از درگاه الموت به عدهای از فدائیان امر شد که خواجه را به الموت بیاورند و آن جماعت با خواجه در اطراف بساتین نیشابور روبرو شده و او را تکلیف به رفتن الموت کردند. و چون خواجه از رفتن خودداری میکرد؛ به قتل و آزار تهدیدش کردند. خواجه از بیم جان به همراهی آن جماعت به الموت رفت و سالها در آنجا پایبند تقدیر ماند.
نویسنده
محمدتقی مدرس رضوی - محقق، دانشمند، مصحح و استاد دانشگاه- در سال 1314 ه.ق در مشهد دیده به جهان گشود. او با تشویق پدرش که یکی از علمای بزرگ خراسان و مدرس آستان قدس رضوی و صاحب تألیفات زیادی بود؛ ریاضیات ( جبر، هندسه، مقابله)، شرح لمعه، قوانین و زبان فرانسه را آموخت. در سال 1317 به سمت مدیر داخلی و استادی دانشکده علوم معقول و منقول منصوب گردید و حدود دو سال با علامه دهخدا برای تنظیم لغتنامه همکاری داشت. در سال 1326 مدیریت دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را پذیرفت و در این سمت فعالیت داشت، تا اینکه در سال 1344ش بازنشسته شد. وی به مدت دو سال هم به تدریس در دانشگاه الهیات مشغول بود که به علت بیماری آن را رها کرد.
- مولف: محمدتقی مدرس رضوی
- انتشارات: اساطیر
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران