کتاب تاریخ تشیع 2 | حسینیان مقدم

معرفی کتاب تاریخ تشیع (جلد دوم)

شیعه دومین مذهب بزرگ پیروان دین اسلام است و در زبان عربی به معنای یک، دو یا گروهی از پیروان می باشد که این واژه در زمان حیات پیامبر از طرف ایشان به دوست داران علی بن ابیطالب گفته شد؛ اکنون شیعه در اصطلاح به عده ای از مسلمانان گفته می شود که به خلافت و امامت بلافصل حضرت علی معتقد هستند. امروزه سه دسته اصلی از شیعه با نام های شیعه دوازده امامی، اسماعیلی و زیدی وجود دارد که شیعه دوازده امامی بزرگترین شاخه از آن می باشد و اغلب اصطلاح شیعه به طور پیش فرض برای آن به کار می رود؛ مذهب آن مبتنی بر تفسیری از قرآن و سنت پیامبر می باشد که از طریق امامان شیعه بیان و تعلیم شده است.

تشیع نیز یعنی پیروی از رسول اکرم(ص) و قرآن مجید، قائل به امامت 12 تن بودن که اول آن ها امیرالمومنین علی بن ابیطالب(ع) است و آخرین آنان حضرت حجت بن الحسن العسکری(عج) امام غایب است که روی زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، پس از آنکه  پر از جور و ظلم شده باشد. مجموعه ای  دوجلدی (1. دوره حضور امامان معصوم(ع)، 2. دولت ها، خاندان ها و آثار علمی و فرهنگی شیعه) تحت عنوان تاریخ تشیع، جهت آشنا ساختن خوانندگان با تاریخچه مذهب شیعه به رشته تحریر درآمده است؛ کتاب حاضر جلد دوم از این مجموعه می باشد و شامل سه بخش و 14 فصل است که پس از بیان عناوین اصلی به شرحی مختصر از ده فصل نخست از آن می پردازیم: 1- دولت علویان در طبرستان 2- دولت آل بویه 3- دولت اسماعیلیان 4- دولت سربدار 5- دولت مرعشیان 6- دولت آل کیا 7- اشعریان 8- نوبختیان 9- آل بابویه 10- نقبا و سادات بیهق 11- سادات طالبیه قم و نقبای ری و قم 12- تاریخ آموزش و پرورش 13- پیشوایان و اندیشمندان شیعی و آثار آنان 14- سهم شیعیان در پیدایش و پیشبرد علوم

فصل اول: دولت علویان در طبرستان

هجرت علویان به طبرستان و دیلم، تاثیرات فرهنگی مهمی در آن مناطق بر جای نهاد. وقتی یحیی بن عبدالله وارد آنجا شد، مردم دیلم را به اسلام دعوت کرد، و مسجدی بنا نمود. او قلوب مردم را به سوی اسلام سوق داد؛ بعد ها حضور علویان در منطقه، به تدریج بر افکار و اذهان مردم، تاثیرات مثبتی گذاشت، به خصوص که مردم آنان را به پاکی، زهد و تقوا می شناختند.

فصل دوم: دولت آل بویه

با تسلط بر ارجان، نامه هایی از ابو طالب زید بن علی نوبندگانی به دست علی بن بویه رسید که از او خواسته بود هر چه زودتر به شیراز بیاید؛ چرا که به گفته او یاقوت، حاکم شیراز، نیرویی نداشت و اموال مردم را چپاول می کرد. رفتن به نوبندگان، خطر در محاصره ماندن علی میان یاقوت و پسرش را که در رامهرمز بود، فراهم می ساخت.

فصل سوم: دولت اسماعیلیان

حسن صباح، آغازگر حرکت اسماعیلیه نزاری در ایران است. از پیشینه وی، اطلاع چندانی در دست نیست؛ اما بنا بر آنچه در زندگی نامه اش آمده است، اصل وی از حمیریان یمن بوده و پدرش علی، پس از مهاجرت به کوفه از آن جا به قم و سپس به ری نقل مکان کرد و در آنجا بود که حسن متولد شد.

فصل چهارم: دولت سربدار

سابقه تشیع در قلمرو سربداران، به مهاجرت علویان، به ویژه حضور امام رضا(ع) در خراسان برمی گردد. مهاجرت آنان موجب شد مردم خراسان، تحت تاثیر فرهنگ شیعه قرار گیرند.

فصل پنجم: دولت مرعشیان

تشیع مرعشیان، آمیخته به تصوف بود که طبعا از خشونت گرایی دور بود و با رافت و محبت و بسط عدالت اجتماعی، مردم را به سوی خود جلب می کرد. همین رفتار، تاثیر شگرفی در پدید آمدن قیام های شیعی دیگر در خارج از طبرستان بر جای نهاد، چنانکه خاندان شیعی آل کیا، تحت تاثیر قیام مرعشیان، توانستند در گیلان ظهور کنند و حکومتی را در منطقه ایجاد نمایند.

فصل ششم: دولت آل کیا

روابط صفویان پس از تشکیل حکومت فراگیر آنان در ایران با آل کیا فراز و نشیب بسیار داشت. پس از کارکیا سلطان حسن، فرزندش احمد خان در سال 933 هجری به دربار شاه طهماسب رفت و از مذهب زیدی رویگردان شد و مذهب دوازده امامی را پذیرفت  و مردم را به این مذهب دعوت کرد.

فصل هفتم: اشعریان

مکتب علمی اشعریان، مکتب اصیلی است که در پیوند مستحکم و عمیق با ائمه شکل گرفته بود. لذا مورد اعتماد دیگر حوزه های علمی شیعه در کوفه و سپس بغداد و نجف واقع شد و از اعتبار و مرجعیت بالایی برخوردار گردید. این توثیق و اعتبار، در بالاترین درجه، مورد تایید و امضای امامان شیعه بود و آنان خود این مرجعیت و اعتبار را به اشعریان بخشیده بودند.

فصل هشتم: نوبختیان

شیخ مفید با دیدگاه نوبختیان درباره احوال انبیا و امامان پس از رحلت نیز اختلاف نظر دارد. وی بر خلاف آنان با استناد به قرآن و احادیث، نتیجه گرفته است که ایشان پس از رحلت، با روح و جسم در بهشت زندگی کرده، از نعمت های الهی برخوردار می شوند.

فصل نهم: آل بابویه

خاندان بابویه در طول چهار قرن توانستند نقش مهمی در هدایت فکری، بسط و گسترش تشیع در ایران داشته باشند. نقش این خاندان در گذار شیعیان از تنگنا های تاریخی و گاه بحرانی، بسیار مهم و بس مشکل بوده است.

فصل دهم: نقبا و سادات بیهق

یکی از مهمترین خاندان هایی که ابتدا به نیشابور آمدند و سپس در بیهق، سکونت اختیار کردند، آل زباره اند که نسبشان به امام زین العابدین(ع) می رسد. بزرگ این خاندان، محمد زباره، فرد بانفوذی در مدینه بود. همچنین پسرش احمد نیز امیر مطاعی در آنجا بود. هدف مولفان کتاب "تاریخ تشیع" بر این است تا زمینه ها و چگونگی تاسیس دولت ها را در شرق اسلامی بررسی نماید و نقش و اهمیت خاندان های شیعی را تبیین نماید.

(دولتها، خاندانها و آثار علمی و فرهنگی شیعه) نویسندگان: حسین حسینیان مقدم - منصور داداش نژاد - حسین مرادی نسب - محمدرضا هدایت پناه انتشارات: سمت