کتاب تاریخ فرق اسلامی 2 | حسین صابری

کتاب تاریخ فرق اسلامی (جلد دوم) تالیف دکتر حسین صابری توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

پیروان دین اسلام از دیدگاه فقهی و کلامی این دین را به مذاهب گوناگونی تقسیم کرده اند که برخی از این مذاهب خود به فرقه های مختلف و گاه هر فرقه به انشعاباتی تقسیم می شود. تاریخ فرقه های اسلامی، تاریخی پر از فراز و فرود هایی می باشد که خود ریشه در دگرگونی های اوضاع فکری، سیاسی و اجتماعی جهان اسلام دارد. مجموعه ای دو جلدی( 1. فرقه های نخستین، مکتب اعتزال، مکتب کلامی اهل سنت، خوارج و 2. فرقه شیعی و فرقه های منسوب به شیعه) جهت آشنا ساختن دانشجویان و علاقه مندان به تاریخ گذشته فرقه های اسلام، تحت عنوان تاریخ فرقه اسلامی به تالیف رسیده است که کتاب حاضر جلد دوم از این مجموعه می باشد و شامل هفت فصل است که عبارتند از:

1. کلیاتی درباره تشیع: در همان آغازین دوران شکل گیری رسمی فرقه های شیعه به مفهوم خاص این اصطلاح عملا در جامعه عراق که پایگاه تشیع بود چند جریان در کنار هم به حیات خویش ادامه می دادند؛ و عمده ترین زمینه ای که گاه به گاه زمینه انشعاب های جدید را در میان آنان به وجود می آورد سلسله امامان و چگونگی انتقال امامت و تعیین امام بعدی بود. این خود مسئله ای است که در اهمیت امامت در دیدگاه شیعی ریشه دارد...
2. کیسانیه: شاید بیشترین اختلاف هایی که در میان کیسانیان روی داده و خود زمینه شکل گیری فرقه های درونی آنان شده مسئله امامت و جانشینی است و این امر به اهمیت امامت در دیدگاه شیعیان و به ویژه کیسانیه باز می گردد. در منابع اهل سنت، ملطی اساسا از کیسانیه در ردیف فرقه های سبئیه بحث می کند و آن ها را مستقل نمی داند و گروه هایی را نیز برای آنان برنمی شمرد...
3. زیدیه: محمد پسر عبدالله بن حسن بن حسن مشهور به نفس زکیه همان کسی است که پیش از شکل گیری حکومت عباسی، خاندان بنی هاشم و از آن جمله خود منصور در ابواء با او بیعت کردند و منصور و سفاح هر دو پیش از حکومت از داعیان وی بودند. وی که نامش محمد بن عبدالله بود و از سوی طرفدارانش مهدی موعود تصور می شد در برابر حکمرانان عباسی قیام کرد...
4. اسماعیلیه: آغازین دوره شکل گیری حرکت اسماعیلیان از دشوار ترین و مبهم ترین دوره های تاریخ این شاخه از شیعه است، تا جایی که برخی از تحلیل گران مناسب آن دانسته اند که از پرداختن به این مرحله از حیات اسماعیلیه درگذرند و به مرحله دوم از تاریخ آنان یعنی ظهور قرامطه بپردازند...
5. اثنی عشریه: در دوران امامت امام کاظم انتظار های سیاسی جامعه از امام بالا گرفته و حدیثی در میان شیعیان دهان به دهان می گشت که بر پایه آن هفتمین امام همان قائم آل محمد خواهد بود. این بستر و همچنین فعالیت های سیاسی گسترده تر امام در مقایسه با پدر بزرگوار خود و نیز مبارزه طلبی آن حضرت با دستگاه حاکم و پایه گذاری نهاد وکالت در آن دوران، امام کاظم را در جایگاه رهبر مخالفان دولت وقت قرار داد تا جایی که بسیاری از مردم و از جمله سنیان او را به عنوان رئیس مشروع حکومت اسلامی می شناختند...
6. غالیان: یکی از فرقه های مشهور غالیان فرقه ای است که دنباله رو آن فردی به نام عبدالله بن سبا معرفی شده اند. در اینکه آیا عبدالله بن سبا یک افسانه است یا یک واقعیت، اختلاف نظر وجود دارد و در حالی که در پاره ای از منابع تاریخی و نیز منابع روایی و ملل و نحل از عبدالله بن سبا و اندیشه های او سخن به میان می آید برخی نیز او را انکار می کنند و وجود او را یک افسانه برساخته می دانند و برخی هم او را با عمار بن یاسر یکی می پندارند...
7. واقفه: هر چند وقف بر یک پیشوای دینی یا تردید در پذیرش مرگ او در پایان دوره حیات پیامبر اکرم(ص) نیز مصداق داشته باشد و رفتار کسانی چون عمر را که در پذیرش رحلت رسول خدا تردید یا آن را انکار کردند نیز دربر گیرد، اما در اصطلاح فرقه شناختی این پدیده برای نخستین بار پس از شهادت امام علی(ع) روی داد و کسانی درگذشت آن حضرت را نپذیرفتند...

فهرست

. کلیاتی درباره تشیع درآمد شیعه در لغت و اصطلاح پیدایی و دیگرگونی انشعاب های درونی و فرقه های شیعه فرقه ها و شاخه های شیعه در منابع فرقه شناختی

کیسانیه

درآمد پیدایی و دیگرگونی قیام مختار و گسترش جنبش کیسانیان ابوهاشم و هاشمیه اندیشه های کیسانیه ابن حنیفه پیشوای معنوی کیسانیان انشعابهای درونی کیسانیان برسر جانشینی محمد بن حنیفه فرقه های کیسانیه

زیدیه

درآمد پیدایی و دیگرگونی زیدبن علی و قیام او قیام های زیدیان اندیشه های زیدیان مشاهیر زیدیه فرقه های زیدیه جارودیه بتریه یا صالحیه سلیمانیه یا جریریه قاسمیه هاویه ناصریه صباحیه عقبیه نعیمیه یعقوبیه

اسماعیلیه

در آمد پیدایی و دیگرگونی اسماعیل و ماجرای جانشینی امام صادق (ع) اندیشه های اسماعیلیه رحلت امام صادق (ع) و انشعاب شیعه محمد بن اسماعیل و مبارکیه دوره ستر و جنبش قرامطه امامان دوره ستر عبیداله مهدی، اصلاح دینی و انشعاب فاطمیان: دولت و دعوت انشعاب در اسماعیلیه و پیدایش نزاریان و مستعلویان حکمرانی فاطمی وشاخه مستعلویه انشعاب طیبی و حافظی ادامه حیات شاخه حافظی ادامه حیات شاخه طیبی ادامه حیات شاخه نزاری نزاریان پس از دوره الموت اندیشوران اسماعیلی اخوان الصفا احمد کیالی ابوحاتم رازی ابو عبداله نسفی ابویعقوب سجستانی حمید الدین کرمانی قاضی نعمان موید فی الدین شیرازی ناصر خسرو

اثنی عشریه

پیدایی و دیگرگونی از رحلت پیامبر تا غیبت کبری از غیبت کبری تا سقوط بغداد از خواجه نصیر تا ظهور صفویان از ظهور صفویان تا انقلاب اسلامی ایران دوره پس از انقلاب اسلامی ایران اندیشه های شیعیان دوازده امامی مشاهیر و اندیشوران دوازده امامی

غالیان

پیدایی و دیگرگونی جریان غلو کوفه و پیدایش غلو شیعی اندیشه های غالیان فرقه های غالیان شمار فرقه ها سبیه بیانیه مغیریه منصوریه جناحیه خطابیه مفوضه

واقفه

واقفه در لغت و اصطلاح پیدایی و دیگرگونی فرقه های واقفه ناووسیه ممطوره فطحیه کتابنامه نمایه

برشی از متن کتاب

کیسانیه کیسانیه نام یکی از گروهها یا شاخه های اصلی شیعه است و به طور سنتی برگروهی از شیعیان نهاده شده که درسالهای پس از رخداد عاشورا قیامی را به رهبری مختار سامان دادند. هر چند امروزه از این شاخه به عنوان فرقه های زنده یاد نمی شود، اما این شاخه از جامعه شیعی دست کم در نیمه دوم سده اول هجرت بخشی از حوادث تاریخی عراق رابه خود اختصاص می داده و هم زمینه شکل گیری گروههایی چون قرامطه را فراهم ساخته و هم میراث خویش را به جنبش عباسی بخشیده و بستری بر شکل گیری آن جنبش و سپس حکومت عباسیان شده است. در این باره که چرا این گروه را کیسانیه نامیده اند تفسیرهایی متفاوت وجود دارد: الف) برخی کیسان را لقب مختار بن ابی عبید دانسته و نام فرقه پیرو او را منسوب به همین لقب دانسته اند. برای نمونه اشعری قمی کیسان را نام مختار بن ابی عبید می داند و نوبختی در گزارش خود درباره ی شکل گیری فرقه های شیعه هنگامی که به کیسانیه می پردازد اظهار می دارد: از آن روی کیسانیه بدین نام خوانده شده اند که رهبر آنان مختار بن ابی عبید بود و او کیسان لقب داشت.