کتاب مکتب خودانتقادی | پژمان موسوی

درباره کتاب مکتب خود انتقادی 

"مکتب خود انتقادی" کتابی بسیار ارزشمند و خواندنی در زمینه ی جامعه شناسی می باشد که اطلاعات تازه و مفیدی را به خواننده ارائه می کند. به طور کلی دانش جامعه شناسی، یکی از مهم ترین شاخه های علمی است که با شرایط اجتماعی، زندگی و طرز فکر و نگرش افراد موجود در آن جامعه سر و کار دارد و هدف اصلی آن برقراری ارتباط با مردم و انجام اصلاحات لازم می باشد. مولف معتقد است که جامعه شناسان باید به هنگام انجام تحقیقات، تاریخ، گذشته و هم چنین کلیه ی موارد جزئی جامعه ی مورد پژوهش را نیز در نظر گرفته و مطالعات خود را بر اساس آن ها در پیش بگیرند.

وی ابراز می کند که حسن نراقی از جمله متفکران تمام عیاری می باشد که تمامی جوانب تاثیرگذار در جامعه شناسی را مورد توجه قرار داده و از همه مهم تر این که به راحتی با مردم ارتباط برقرار کرده و در نتیجه هم به آن ها آموزش می دهد و هم خود، از آن ها آموزش می بیند و به همین دلیل در اکثر موارد موفق بوده که بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه را بهبود و رفع نماید. در این راستا، "موسوی" با بکارگیری از نثری شیوا و روان به نقد و بررسی نظرات و عقاید حسن نراقی پرداخته و نتایج حاصل شده را به شیوه ای موثر و قابل فهم در اختیار مخاطب قرار می دهد.

برشی از متن کتاب مکتب خود انتقادی 

راه سوم... چه فرقی می کند تعریف «اگوست کنت» از جامعه شناسی را بپذیریم یا ماکس وبر را؟ وقتی آگوست کنت می گوید: « جامعه شناسی علم قوانین کلی پدیده های اجتماعی است که خود حاصل عمل تاریخی و واقعیات اجتماعی پیچیده ای است که به صورت کلی اخذ شده و به صورت سیستم کلی از قوانین درآمده است.»

مگر چیزی را به غیر از تعریفی که در ذهن و زبان وبر جاری است می گوید که « جامعه شناسی علمی است که کوشش می نماید تا به درک، تفسیر و تفهیم عمل اجتماعی انسان نائل شود تا بدین ترتیب به تبیین علمی سیر عمل اجتماع و نتایج آن موفق آید؟» یا مثلا وقتی تالکوت پارسونز معتقد است « جامعه شناسی بررسی نظام های اجتماعی مبتنی بر کنش های متقابل رفتارها و نقش های اجتماعی می باشد» مگر چیزی ورای این می گوید که «گورویچ» جامعه شناس فرانسوی مطرح کرده است: «موضوع جامعه شناسی تنها طبقات، گروه ها، روابط اجتماعی، نهادهای اجتماعی، مقررات، فرهنگ و روحیه ی جمعی نیست، بلکه در عین حال منظومه های بزرگی از نظام های عمده ی اجتماعی و هم چنین روابط اجتماعی فرد با دیگری و نیز صور مختلف به همبستگی اجتماعی را در بر می گیرد؟» ارائه ی تعریف از هر علمی ساده ترین کاری است که به نظر، صاحب نظران آن حوزه می توانند و باید که در مسیر شناخت آن علم، آن ها را مطرح نمایند.

اما آیا تعریف و نظریه پردازی به تنهایی کافی است؟ آیا تکرار یک سری نظریه و دیدگاه می تواند راه گشای ما باشد؟ مسلم است که حتی تک بعدی ترین نظریه پردازان جامعه شناسی هم این موضوع را رد می کنند اما آیا این رد کردن کافی است؟ اقدام عملی این صاحب نظران در این حوزه چیست؟ سوال واضح است: جامعه شناسی به عنوان یک علم آکادمیک، تاکنون تا چه حد توانسته است معضلات و مسائل مبتلا به جامعه ی ایرانی را حل و فصل نماید؟ پایین تر بیاییم اساسا جامعه شناسان آکادمیک ما تاکنون کدام یک از نظریات مطرح جامعه را توانسته اند در ایران پیاده کرده و از آن نتیجه ی مورد نظر خود را بگیرند؟ جامعه شناسی به عنوان علمی که روابط انسانی یا زندگی اجتماعی انسان ها را در جامعه مورد مطالعه قرار می دهد، یکی از مهم ترین شاخه های علوم انسانی است که اتفاقا نقش مهمی را در زندگی روزمره ی ما برعهده دارد و در این اصل اساسی تردیدی نیست موضوع از جایی شروع می شود که این علم با جامعه ی ایران پیوند نمی خورد و راهش را از متن تاریخ و جغرافیای هویتی مردمانی که می خواهد درباره ی آن ها راه حل ارائه دهد جدا می کند.

در این جاست که مشکل به تمامی رخ می نماید و منجر به جدایی راه جامعه شناسان از مردمی می شود که «همه» دغدغه ی همان جامعه شناسان هستند. در این جاست که طرح این سوال بیش از پیش حیاتی می شود که «مشکل کار کجاست؟» یک مشکل بدون شک به نوع روابط جامعه شناسان با جامعه بر می گردد، روابطی که عموما از بالا به پایین بوده و همه چیز در آن بر طبق فرمول های خاصی است که تمامی آن ها جملگی از نظریات...

فهرست

راه سوم با حسن نراقی درباره ی حسن نراقی روح لطیفه پرداز سیاسی ایرانیان؛ پنهان کاری یا روشن گری؟ ترور شخصیت و خانه نشینی نخبگان ناصرالدین شاه قاجار؛ پیشگام مشروطیت در ایران روشنفکری و دغدغه تعدد مریدان! خود زنی بی خردانه دوران جاهلیت با ابزار مدرن اولویت سامان فرهنگی به سامان سیاسی بت هایی که می شکنند اسلامی ندوشن، مصداق جامعه شناس بومی

(نقد و بررسی آراء و گفتگوهایی با حسن نراقی) (10 سال پس از جامعه شناسی خودمانی) مولف: پژمان موسوی انتشارات: پیام امروز