کتاب گزیده ای از بزرگترین نظامهای روان شناسی تحولی

کتاب گزیده ای از بزرگترین نظامهای روان شناسی تحولی تألیف دکتر پریرخ دادستان توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

اگر به روان تحلیل گری به منزله ی یک رویداد مهم تاریخ روان شناسی بنگریم، تردیدی نیست که مفاهیم فرویدی جایگاه ویژه ای را در فرایند تحول نظریه ها داشته و خواهند داشت. بررسی دیدگاه های کنونی در قلمرو روان شناسی، مبین این نکته است که برخی از مفاهیم فرویدی مانند انگیزه های ناهشیار، جنسیت کودکانه، مکانیزم های سازشی و دفاعی و ... جنبه ی همگانی یافته اند و به نظر می رسد که مدت زمانی طولانی به بقای خود ادامه خواهند داد. بالاخره باید گفت که تبیین های فرویدی به منزله ی یک نمای اصلی تفسیر تحول کودکان، بسیاری از روان شناسان تحولی نگر در سال های اخیر را بر آن داشته است تا نظریه ی روان تحلیل گری را مبنای کار خود قرار ندهند و تغییراتی را در فرایند زمان شناختی بروز ساخت ها و حد تأثیر عوامل گوناگون تحول روانی، ایجاد کنند؛ اما نتوانسته اند برخی از مفاهیم فرویدی را نادیده انگارند و هنوز هم بسیاری از این مفاهیم منعکس کننده ی دیدگاه های جدید زیست شناسان تکاملی نگر و روان شناسان تحولی نگرند. بنا بر آنچه گفته شد نظریه ی فروید را نمی توان ساختاری پایان یافته دانست، بلکه باید آن را ساختاری در حال تحول و تداوم در نظر گرفت و امیدوار بود که روان تحلیل گری در آغاز دومین قرن بتواند منابعش را به منظور کوشش های عینی در راه گسترش یک دانش جامع بسیج کند.

در برخی از فصول این کتاب، خلاصه ای از مطالب ارائه شده و منابع آنها نیز ذکر شده است. هم چنین علاوه بر عنوان مطالب، جدول ها و شکل ها نیز در ابتدای این اثر  فهرست شده اند.

کتاب " گزیده ای از بزرگترین نظامهای روان شناسی تحولی" شامل دوازده فصل می باشد:

1. فروید در آغاز هزاره ی سوم
2.  استقرار روان شناسی من
3.  آنا فروید، سردمدار جنبش روان شناسی من
4.  اریکسون و تحکیم روان شناسی من
5. چارچوب کلی نظریه های روابط موضوعی
6. ملانی کلاین، بنیان گذار مکتب انگلیسی روابط موضوعی
7. جان بالبی و نظریه ی دلبستگی
8. وینی کات و روابط مادرانه
9. مارگارت ماهلر، تولد روان شناختی فرد
10. کرنبرگ، یک نظریه ی تآلیفی
11.  نگاهی اجمالی به نظریه ی ژان پیاژه
12. الگوهای پردازش خبر در تحول شناخت و نظریه های نوپیاژه ای

 

فهرست

نظریه های روان پویشی از فروید تا عصر حاضر روان تحلیل گری سنتی فروید در آغاز هزاره ی سوم زندگی نامه مفهوم کشاننده عناصر کشاننده ای نظریه های کشاننده ای کشاننده ی زندگی یا لیبیدو کشاننده ی مرگ اضطراب و کشاننده ها سطوح هشیاری نکته های کلی هشیاری، نیمه هشیاری و ناهشیاری ساخت های شخصیت: بن، من و فرامن تعامل های پایگاهی بن، من و فرامن شکل گیری و مفهوم مکانیزمهای دفاعی تحول روانی، جنسی و ریخت های شخصیت مراحل تحول روانی، جنسی تولد: ضربه ی آغازین مرحله ی دهانی: از تولد تا 1 سالگی مرحله ی مقعدی: سالهای دوم و سوم زندگی مرحله ی تناسلی کودکانه، مرحله ی احلیلی و تعارض ادیپی: از 3 تا 6 سالگی مرحله ی رکود: از 6 تا 13 سالگی بلوغ و نوجوانی: از 14 تا 21 سالگی فنون ارزشیابی در نظام فروید همخوانی آزاد تحلیل خواب دیده ها انتقال انسان از دیدگاه فروید اعتباریابی تجربی مفاهیم روان تحلیل گری کاربردهای عملی نظریه ی فروید در خلال تحول فروید در قرن بیست و یکم خلاصه منابع استقرار روان شناسی من آنا فروید، سردمدار جنبش روان شناسی من زندگی نامه تمرکز بر من به منزله ی عامل اجرایی شخصیت مکانیزمهای دفاعی من ده مکانیزم دفاعی فروید آنا فروید و گسترش دامنه ی مکانیزم های دفاعی مراحل مقدماتی دفاع من همسان سازی با پرخاشگر جابه جایی دیگر دوستانه اضطراب کشاننده ای در دوره ی بلوغ فرایند زمان شناختی شکل گیری مکانیزم های دفاعی مقیاس کنش وری دفاعی بر اساس چهارمین متن بازنگری شده ی طبقه بندی سطح نخست مکاینزم های دفاعی: سطح سازشی بالا سطح دوم مکانیزم های دفاعی: سطح بازداری های ذهنی (شکل گیری مصالحه) سطح سوم مکانیزم های دفاعی: سطح کهاد تحریف های تصویر خود  سطح چهارم مکانیزم های دفاعی: سطح انکار یا نپذیرفتن سطح پنجم مکانیزم های دفاعی: سطح مهاد تحریف تصویر خود یا دیگران سطح ششم مکانیزم های دفاعی: سطح عملی سطح هفتم مکانیزم های دفاعی: بی نظمی دفاعی خطوط تحول  نکته های کلی ترسیم مسیر خطوط تحولی خط نخست: گذاراز وابستگی به استقلال عاطفی و روابط موضوعی بزرگسالانه خطوط تحولی دوم، سوم و چهارم: به سوی استقلال بدنی خط پنجم: گذار از خود میان بینی به رفاقت خط ششم: از بدن به بازیچه و از بازی به کار روان تحلیل گری کودک و نیم رخ تشخیصی هدف کلی نیم رخ تشخیصی فرایند متداول تشخیص در کلینیک هامستد (مرکز آنا فروید) نیم رخ تشخیصی علل و شرایط ارجاع: توصیف نشانه ها توصیف کودک زمینه ی خانوادگی (گذشته و حال) و تاریخچه ی شخصی تأثیر احتمالی و شرایط معنادار محیط ارزشیابی تحول ارزشیابی نشانه های تثبیت یا واپس نگری ارزشیابی پویشی و ساختاری: تعارضها ارزشیابی ویژگی های کلی تشخیص: جمع بندی اطلاعات به دست آمده به صورت یک ارزشیابی کلی روش های درمانگری تحلیل کودکان بازسازی فرامن بر اساس مداخله در محیط روان تحلیل گری و شیوه های پرورش کودک ارزیابی نظریه ی آنا فروید خلاصه منابع اریکسن و تحکیم روان شناسی من زندگی نامه موضع گیری علمی اریکسن من و هویت شخصیت سالم و هویت من نقش وراثت و محیط: اصل پدیدآیی جنینی پژوهش های روانی، تاریخی و تفاوت های جنسی پژوهش های روانی، تاریخی تفاوت های روانی، جنسی دربازی های ساختمانی کودکان ویژگی های مرحله در نظام اریکسن تصریح و تکمیل صورت بندی فروید بررسی بحران های مراحل هشت گانه در شبکه ی مفاهیم تحولی مراحل تحول روانی، اجتماعی اریکسن مرحله ی نخست، اعتماد در برابر بی اعتمادی: امید مرحله ی دوم، استقلال عمل در برابر شرم و تردید: اراده مرحله ی سوم، ابتکار در برابر احساس گنهکاری: هدف مرحله ی چهارم، تحقق عمل در برابر احساس کمتری: صلاحیت مرحله ی پنجم، احراز هویت در برابر پراکندگی نقش: وفاداری مرحله ی ششم، مردم آمیزی در برابر انزواطلبی: عشق مرحله ی هفتم، پدیدآورندگی در برابر راکدماندگی: مراقبت مرحله ی هشتم، توحید یافتگی من در برابر ناامیدی: خرد ضوابط چرخه ی زندگی موضع گیری بالینی اریکسن فنون کلی استلزام های نظریه ی اریکسن در درمانگری درمانگری بزرگسالان درمانگری کودکان حمایت های علمی و اعتباریابی تجربی خلاصه منابع نظریه های روابط موضوعی و روان شناسی خود چارچوب کلی نظریه های روابط موضوعی تعریف اصطلاح ها و مفاهیم مفاهیم موضوع و روابط موضوعی در نظام فروید موضع گیری نظریه پردازان روابط موضوعی وجوه اشتراک و تمایز نظریه های روابط موضوعی مفهوم خود و روانشناسی خود مفهوم خود روانشناسی خود تمایزهای نظریه های روابط موضوعی و روانشناسی خود با نظریه ی فروید منابع ملانی کلاین: بنیانگذار مکتب انگلیسی روابط موضوعی زندگینامه موضع گیری علمی کلاین عوامل زمینه ساز شکل گیری افکار کلاین فرنزی و کلاین آبراهام و کلاین زیگموند فروید و کلاین مکانیزمهای دفاعی زودرس فرایند تحول در نظام کلاین: مفهوم موضع مفهوم موضع و آسیب شناسی موضع روان گسیخته، پارانویا گونه و اختلال روان گسیختگی موضع افسرده وار و اختلال آشفتگی، افسردگی درمانگری در نظام کلاین حرکت آغازین بازی درمانی روش تفسیر ارزشیابی و بررسی انتقادی نظریه ی کلاین منابع جان بالبی و نظریه ی دلبستگی زندگی نامه موضع گیری علمی بالبی تعریف دلبستگی و رفتارهای دلبستگی ضرورت ایجاد تمایز بین اصطلاحهای دلبستگی و وابستگی مبانی نظریه ی دلبستگی نمای تکاملی و کنش زیست شناختی رفتار دلبستگی جایگاه رفتارشناسی طبیعی درنظریه ی دلبستگی نظریه ی دلبستگی و روان تحلیل گری روانشناسی شناختی و نظریه ی دلبستگی پردازش اطلاعات: حذف گزینشی فرایند شکل گیری رفتارهای دلبستگی وهله ی 1:پیش دلبستگی (از تولد تا 3 ماهگی) وهله ی 2: جهت گیری و علامت دهی به چهره های تمایز یافته (از 3 تا 6 ماهگی) وهله ی 3: دلبستگی شدید و جست و جوی فعالانه ی مجاورت وهله ی 4: سازمان یافتگی رفتار دلبستگی در خلال سال های پیش دبستانی تغییرات رفتار دلبستگی پس از سالهای پیش دبستانی تأثیر حساسیت مادرانه برشکل گیری دلبستگی طبقه بندی دلبستگی موقعیت ناآشنا و الگوهای دلبستگی آزمون موقعیت ناآشنا الگوهای دلبستگی زودرس دلبستگی های سازمان یافته دلبستگی سازمان نایافته (گروه D ) گسترش نظریه ی دلبستگی: سبک های دلبستگی بزرگسالان مصاحبه ی دلبستگی بزرگسال: الگوی چهار گروهی مین و گلدوین الگوی سه گروهی هازان و شیور: طبقه بندی خود مصاحبه ی دلبستگی بارتولومیو ابزارهای سنجش دلبستگی های خاص در بزرگسال روانشناسی مرضی در نظام دلبستگی نکته های کلی ماهیت اختلال های دلبستگی اختلال های دلبستگی در نوزادان و کودکان خردسال اختلال های دلبستگی در کودکان بزرگتر و بزرگسالان روان درمانگری در نظام دلبستگی خلاصه  منابع وینی کات و روابط مادرانه زندگی نامه موضع گیری علمی وینی کات کنش های مادرانه مادر نسبتا خوب دل مشغولی مادرانه ی نخستین کنش آینه ای مادر مقوله های اصلی کنش مادرانه ظرفیت تنها ماندن تحول عاطفی کودک: گذار از وابستگی به استقلال وابستگی مطلق وابستگی نسبی حرکت به سوی استقلال شکل گیری خود توصیف خود خود واقعی خود کاذب موضوع و روابط موضوعی فضای گذاری، پدیده گذاری و موضوع گذاری مشاهده ی پدیده های گذاری و چارچوب بازی پرخاشگری از ادراک موضوع تا کاربرد موضوع موضع افسرده وار کلینیک کودکان: بهنجاری و نابهنجاری طبقه بندی بیماریهای روانی روان آزردگی روان دردمندی روان گسستگی روان درمانگری فلسفه ی زیر بنایی درمانگری ضرورت واپس نگری خلاصه منابع مارگارت ماهلر: تولد روان شناختی فرد زندگی نامه مروری بر مفاهیم و روش ها درنظام ماهلر مراحل تحول بهنجار در نظام ماهلر درخودماندگی بهنجار همزیستی بهنجار مرحله ی جدایی، تفرد: تولد روان شناختی زیرمرحله ی نخست: تمایز یافتگی و تصویر بدنی زیرمرحله ی دوم: وهله ی تمرین زیرمرحله ی سوم: مجاورت زیرمرحله ی چهارم: دوام موضوع لیبیدویی و تحکیم فرد جدایی، تفرد در نوجوانی و بزرگسالی آسیب شناسی و درمانگری درخود ماندگی روان گسسته وار و روان گسستگی مبتنی بر همزیستی اختلال های مرزی و خود دوستدارانه اصول درمانگری ماهلری جمع بندی و ارزشیابی انتقادی نظریه ی ماهلر منابع  کرنبرگ، یک نظریه ی تألیفی زندگی نامه مراحل تحول روانی اختلال های مرزی روی آورد کرنبرگ در مورد درمانگری منابع نظریه های شناختی نگاهی اجمالی به نظریه ی ژان پیاژه زندگی نامه پیاژه در میانه ی میدان: محیطی نگری یا فطری نگری عامل نمویافتگی درونی یا رشد ارگانیک عامل تجزیه: تجربه ی جسمانی و تجربه ی منطقی، ریاضی عامل انتقال اجتماعی عامل تعادل جویی روش شناسی پیاژه روش آزمون مشاهده ی محض فرایند شکل گیری روش بالینی شناخت شناسی و مفاهیم بنیادی در نظام پیاژه شناخت شناسی ضوابط تعیین سه دوره ی بزرگ تحول پیوستگی کنشی و ناپیوستگی ساختاری سازش، سازمان دهی، درون سازی، برون سازی ناهم ترازی خود میان بینی فرایند تحول روانی در نظام پیاژه دوره ی حسی، حرکتی دوره ی عملیات عینی نیم دوره ی نمادی یا پیش عملیاتی نیم دوره ی استقرار عملیات منطقی، عینی دوره ی عملیات انتزاعی منابع الگوهای پردازش خبر در تحول شناخت و نظریه های نو پیاژه ای ماهیت روی آورد پردازش خبر نمودار گردش کار استعاره ی رایانه ای فرایند تحول از دیدگاه پردازش خبر چه چیز متحول می شود؟ ظرفیت های بنیادی راهبردها فراشناخت معلومات بنیادی چگونه تحول روی می دهد؟ نظریه پردازان نو پیاژه ای نکته های کلی تشابه ها و تفاوت های جنبه های ساختاری و فرایند تغییرات ساختاری تشابه های ساختاری تفاوت های ساختاری فرایند تغییرات ساختاری نظریه ی کیس: ساخت و مراحل تحول ایجاد ساخت ها برمبنای هماهنگی روان بنه ها مراحل تحول در نظام کیس خاص یا عام بودن تحول از دیدگاه کیس تبیین حل مسئله در چارچوب پردازش خبر نظریه ی دو پنت: ساختار اجتماعی عواطف نظریه های ذهن نکته های کلی معنای درک ذهن چیست؟ پژوهش ها در قلمرو درک کودک از جهان ذهنی نظریه ی نوپیاژه ای ولمن و مراحل تحول نظریه ی ذهن در کودکان مقیاس ارزشیابی تحولی نظریه ی ذهن

برشی از متن کتاب

  فصل اول: فروید در آغاز هزاره ی سوم فروید یکی از مشهورترین چهره های روان شناسی تحولی و شخصیت است و با آنکه مؤلفان با مجزا کردن جنبه های خاصی از نظریه و بی توجهی به فرایند شکل گیری تاریخی مفاهیم به تحریف آثار وی پرداخته اند، نظریه ها، مفاهیم و درمان روان تحلیل گری تآثیر چشمگیر و پایداری بر روان شناسی، روان پزشکی، فلسفه و بسیاری دیگر از شاخه های علوم انسانی داشته اند.  فصل دوم: استقرار روان شناسی من روان شناسی من یکی از مکتب های روان تحلیل گری است که در سومین و آخرین مرحله ی نظریه پردازی زیگموند فروید ریشه دارد و بر دو اثر مشهور وی مبتنی است.  فصل سوم: آنا فروید، سردمدار جنبش روان شناسی من با توجه به نقش فرامن در شکل گیری بسیاری از روان آزردگی های دوره ی بزرگسالی و مشکلات حاصل از انعطاف پذیری آن، آنا فروید بازسازی فرامن در کودک و نوجوان را آسان تر دانسته و قرار دادن اشخاص مؤثر در زندگی در چارچوب تحلیل گری کودک را نیز توصیه کرده است. وی عقیده داشت که در تحلیل کودکان و تفسیر خواب زده ها و خیال پردازی های آن ها باید از مشاهده ی مستقیم و اطلاعاتی استفاده شود که از اطرافیان به دست می آید. فصل چهارم: اریکسون و تحکیم روان شناسی من اریکسون با تأکید بر پیوند تنگاتنگ فرد با نیروهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی و مرتبط کردن بیماری و بهبود آن با چگونگی روابط بیمار با جهان، بسیاری از فنون فرویدی در قلمرو درمانگری را تغییر داد و روش خاص خود را ابداع کرد. نگاه خاص وی به بازی و نقش آن در تحکیم من نیز موجب شد به گونه ای خلاق از این روش در درمانگری کودکان سود جوید. تأثیر یافته های وی بر قلمرو آموزش و پرورش و تأمین بهداشت روانی نیز انکار ناپذیر است. فصل پنجم: چارچوب کلی نظریه های روابط موضوعی وقتی درباره ی روابط موضوعی سخن گفته می شود معمولا دو جهان یا دو چارچوب مرجع را از یکدیگر متمایز می کنند: جهان برونی و جهان درون روانی . جهان برونی به قلمرو موضوع های مشاهده شدنی در یک محیط اجتماعی و جهان روزمره اشاره دارد. جهان درونی از تصاویر ذهنی فرد تشکیل شده است و از یکسو، مبین تجربه ها و تجسم های فرد از جهان برونی است و از سوی دیگر، تجسم های در حال تحول وی از خویشتن را نشان می دهد.  فصل ششم: ملانی کلاین، بنیان گذار مکتب انگلیسی روابط موضوعی مفاهیم تحولی کلاین، به رغم برانگیختن انتقادهای متعدد، به روشن شدن اختلال های وخیم و تعارض های ارتباطی کمک کرده اند و با تأثیر بر نظریه ی دلبستگی بالبی و موضع گیری مؤلفانی مانند وینی کات، باین و دیگران، نقش عمده ای را در پی ریزی مکتب روابط موضوعی انگلستان داشته اند. فصل هفتم: جان بالبی و نظریه ی دلبستگی بالبی برخلاف روان تحلیل گران سنتی و نظریه پردازان یادگیری اجتماعی، عشق کودک به مادر را حاصل ارضای دهانی و یک کشاننده ی ثانوی در نظر نگرفت و از زمان نخستین کارآموزی تحلیلی خود با ملانی کلاین، بر اهمیت تجربه های واقعی کودکان با والدینشان تأکید کرد. با تکیه بر نظریه ی پردازش خبر، بالبی سازمان یافتگی نظام رفتاری دلبستگی را دارای مؤلفه های شناختی و به خصوص، تجسمهای ذهنی چهره ی دلبستگی، خود و محیط دانست و با تأکید بر اهمیت تجربه ی واقعی از فروید که عمدتأ بر نقش خیال پردازی های درونی تکیه می کرد، فاصله گرفت و شکل گیری پدیده های تجسمی یا الگوهای کاری را مشابه فرایندهای شکل گیری، گسترش و تغییر روان بنه در نظام پیاژه دانست. فصل هشتم: وینی کات و روابط مادرانه وینی کات مفهوم خود را در کانون زندگی اجتماعی انسان قرار داد. در جهان پس از جنگ جهانی دوم، آنچه اهمیت بنیادی داشت، چگونگی مستقل زیستن بدون احساس تنهایی، چگونگی همکاری کردن بدون استثمار شدن و چگونگی برقراری تعامل با دیگران و تکیه کردن به آن ها، بدون بلعیده شدن بود. وینی کات به  این پرسش ها به گونه ای پاسخ داد که در چارچوب نظریه ی روان تحلیل گری پذیرفتنی بود. فصل نهم: مارگارت ماهلر، تولد روان شناختی فرد نظریه ی ماهلر با تسهیل کار تحلیل گروهی در مورد بیمارانی که در قلمرو روابط موضوعی اختلال داشته اند بر فرایند درمانگری اثر گذاشته و در مورد درمان معتادان نیز به نتایج چشمگیری منتهی شده است.  فصل دهم: کرنبرگ، یک نظریه ی تآلیفی در روی آوری کرنبرگ در مورد درمانگری، بر خلاف روی آورد سنتی فرویدی، به زمان حال و رفتارهای کنونی بیش از رویدادهای دوران خردسالی توجه می شود. به طور کلی، درمانگر می کوشد مراجع درباره ی تحریف های واقعیت و همسازی هایی سخن گوید که برای منعکس کردن بهتر واقعیت باید انجام شوند. این فرایند به دیدگاه تحریف شده از درمانگر هم گسترش می یابد..

• نویسنده: دکتر پریرخ دادستان
• انتشارات: سمت