کتاب انسان و ایمان 1 - مرتضی مطهری

کتاب انسان و ایمان (جلد اول) اثر استاد مرتضی مطهری می‌باشد که توسط انتشارات صدرا به چاپ رسیده است.

استاد شهید، در یک مجموعه شش جلدی به نام « مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی»  سعی نموده تا اصول عقاید اسلامی را که دارای نظامی هماهنگ است به مخاطب بشناساند. این مجموعه در اصل هفت جلد می‌بوده اما تألیف جلد ششم آن با عنوان «امامت» به دلیل شهادت ایشان به دست کوردلان منافق، میسر نشد. این کتاب آخرین اثر قلمی استاد مطهری است و بدلیل نثر روان و نوع نگارشی که خاص خود شهید مطهری است و محتوای غنی و بدیعی که دارد برای تمامی اقشار خصوصا طلاب و دانشجویان توصیه می‌گردد. مجلدات کتاب مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی عبارتند از: انسان و ایمان، جهان‌بینی توحیدی‌، وحی و نبوت، انسان در قرآن، جامعه و تاریخ، زندگی جاوید و حیات اخروی.

در ابتدای این کتاب که شامل شش سرفصل است؛ به مسأله تفاوت انسان و حیوان، رابطه بین زندگی مادی و زندگی فرهنگی انسان و اعتقاد به اصالت یکی از این دو مورد پرداخته است و در بخش دوم به رابطه علم و ایمان اشاره کرده و ثابت می‌کند که علم و ایمان مکمل و متمم هم هستند نه اینکه باهم تضادی داشته باشند اما در عین حال هیچ‌یک نمی‌تواند جایگزین دیگری شود. ایشان در این بخش خسارات ناشی از نادیده گرفتن هر یک از این دو مهم را در آسیب شناسی دنیای مدرن و معاصر دلیل اصلی می‌داند. بخش سوم این کتاب، با عنوان «ایمان مذهبی» به این مطلب می‌پردازد که انسانی به مکتبی نپیوندد و تکلیفش مشخص نباشد و چهارچوبی برای زندگی خویش تعیین نکرده باشد دچار سردرگمی خواهد شد. استاد بزرگوار معتقد است که برای رهایی از زندگی پوچ و بی‌معنی نیاز به ایمان مذهبی وجود دارد. ایمان، مذهبی است که علاوه بر تکالیفی که برای شخص مشخص می‌نماید؛ قیافه جهان را در نظر او تغییر می‌دهد و تلقی انسان را نسبت به جهان و خلقت دگرگون می‌سازد. سپس به آثار و فواید ایمان اشاره می‌نماید. در بخش بعدی، شهید مطهری به ضرورت انتخاب مکتب و ایدئولوژی برای انسان می‌پردازد و ویژگی‌های مکاتب و ایدئولوژی‌های موجود را برمی‌شمرد و در فصل پنجم به اینکه اسلام مکتبی همه جانبه و جامع است اشاره می‌کند. لغزش گاه‌های اندیشه از نظر قرآن را اینطور برمی‌شمرد: تکیه بر ظن و گمان بجای علم و یقین، میل‌ها و هواهای نفسانی، شتابزدگی، سنت گرایی و گذشته نگری و شخصیت گرایی و در بخش پایانی از آنجایی که قرآن همواره انسان را به تفکر و تعقل دعوت نموده؛  منابع تفکر در اسلام را برمی‌شمرد که عبارتند از: طبیعت، تاریخ، ضمیر انسان.

برشی از متن کتاب

وجوه مشترک انسان با حیوان و وجوه امتیاز او از حیوان سبب شده که انسان دارای دو زندگی باشد: زندگی حیوانی و زندگی انسانی. و به تعبیر دیگر زندگی مادی و زندگی فرهنگی. اینجا مسأله‌ای مطرح است؛ آن اینکه چه رابطه‌ای میان حیوانیت انسان و انسانیت او، میان زندگی حیوانی او و زندگی انسانی او، میان زندگی مادی و زندگی فرهنگی و روحانی او وجود دارد؟ آیا یکی از این دو اصل است و دیگری فرع؟ یکی اساس است و دیگری انعکاسی از او؟ یکی زیربناست و دیگری رو بنا؟ آیا زندگی مادی زیربنا و زندگی فرهنگی روبناست؟ آیا حیوانیت انسان زیربنا و انسانیت او روبناست؟ .... حقیقت این است که سیر تکاملی انسان از حیوانیت آغاز می‌شود و به سوی انسانیت، کمال می‌یابد. این اصل هم درباره فرد صدق می‌کند و هم درباره جامعه.

فهرست

انسان و حیوان:   شعاع آگاهی و سطح خواسته حیوان شعاع آگاهی و سطح خواسته انسان ملاک امتیاز انسان آیا انسانیت روبناست؟ علم و ایمان:   رابطه علم و ایمان جانشینی علم و ایمان ایمان مذهبی: آثار و فواید ایمان مکتب، ایدئولوژی:     تعریف و ضرورت وجود مکتب و ایدئولوژی انواع ایدئولوژی ویژگی‌های یک ایدئولوژی اسلام، مکتب جامع و همه جانبه: لغزشگاه‌های اندیشه از نظر قرآن منابع تفکر در اسلام:    طبیعت، تاریخ، ضمیر انسان

نویسنده

مرتضی مطهری (1298-1358 ش) که از رهبران فکری و تأثیرگذار انقلاب اسلامی است و با نام‌های شهید مطهری و استاد مطهری، معروف و مشهور است. ایشان در زمان تحصیل و در مدت اقامت پانزده ساله خود در قم از محضر مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (در فقه و اصول) و حضرت امام خمینی ( به مدت 12 سال در فلسفه و عرفان و اخلاق و اصول) و مرحوم علامه سید در فلسفه : الهیات شفای بوعلی و دروس دیگر) بهره برده است. قبل از هجرت آیت الله العظمی بروجردی به قم نیز، استاد شهید گاهی به بروجرد می‌رفته و از محضر ایشان استفاده می‌کرده است و در فلسفه و کلام اسلامی به درجات بالایی رسید. مدتی نیز از محضر مرحوم آیت الله حاج میرزا علی آقا شیرازی در اخلاق و عرفان بهره‌های معنوی فراوان برده است.همچنین از دروس اخلاقی و عرفانی امام خمینی بهره برد. مبارزات اساسی و پررنگ ایشان در مقابله با تفکرات مارکسیستی عامل رویگردانی بسیاری از جوانان آن زمان از این تفکرات بود. این بزرگ‌مرد، آموزه‌های اسلامی را که قبلاً در قالب بیاناتی پیچیده ارائه می‌شد، به سبک ویژه خود، به صورت آسان و با زبان روز در اختیار مخاطبان قرار می‌داد و از سال 1325ش، آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از 70 اثر از او انتشار یافته است. برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا به چاپ رسیده است. کتاب‌های او در موضوعات مختلف دینی بارها به زبان‌های مختلف منتشر شده است

• مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی
• نویسنده: مرتضی مطهری 
• انتشارات: صدرا